Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μια συζήτηση με το συγγραφέα Βαγγέλη Ντελή, με αφορμή το βιβλίο του, «Ο καλλιτέχνης», την αρχαιολογία, πώς βλέπει τα πράγματα σήμερα καθώς και για τα μελλοντικά του σχέδια… Απορίες που γεννήθηκαν διαβάζοντας το βιβλίο και προβληματισμοί που ψάχνουν να βρουν απαντήσεις… Τελικά, πόσο έτοιμοι είμαστε -Πολιτεία και λαός- να υποστηρίξουμε και να προστατεύσουμε τους αρχαίους μας θησαυρούς;

κύριε Ντελή, ευχαριστώ για την συνέντευξη που μου παραχωρείτε για το Bookia, το κοινωνικό δίκτυο για τα βιβλία που αγκαλιάζει το βιβλίο και τους δημιουργούς. Σερφάροντας στο διαδίκτυο ξεναγήθηκα στην προσωπική σας ιστοσελίδα και, εκτός από τους επαίνους και τα βραβεία που έχετε αποσπάσει, διάβασα και το πλούσιο έργο σας που δεν είναι γνωστό στο πλατύ αναγνωστικό κοινό. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτό το έργο.

Κυρία Παπαδημητρίου, σας ευχαριστώ με την σειρά μου για την τιμή να διαβάσετε το μυθιστόρημά μου «Ο καλλιτέχνης» και να μου δώσετε έτσι την ευκαιρία να μιλήσω γι’ αυτό και γενικότερα για το έργο μου μέσα από το κοινωνικό δίκτυο για τα βιβλία,  του Bookia. Ξεκίνησα να γράφω περίπου το 1990.

Η ποίηση ήταν η τέχνη που μου προκάλεσε περισσότερο το ενδιαφέρον και ένιωθα ότι μπορούσα να εκφραστώ καλύτερα μέσα απ’ αυτή. Επί δεκατέσσερα χρόνια τα πεζά κείμενά μου ήταν πολύ λίγα, ενώ τα ποιητικά πάρα πολλά. Δεν είχα όμως προβεί σε καμιά προσπάθεια να εκδώσω κάτι. Τα έγραφα, όπως λέμε, μόνο για μένα. Το 2004 όμως συμμετείχα σ’ ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής στην Δράμα, όπου γνώρισα τον αείμνηστο Μίμη Σουλιώτη και τον Θανάση Βαλτινό. Εκεί ο δεύτερος κυρίως, με προέτρεψε να γράψω και πεζά. Εξάλλου η ποιητική γραφή μπορεί κάλλιστα να εκφραστεί και μέσα από πεζά κείμενα. Τα διηγήματα μάλιστα προσιδιάζουν στην ποίηση καθώς υπάρχει η αφαίρεση.

Έτσι ξεκίνησα να πειραματίζομαι πρώτα και μετά πιο σοβαρά να ασχολούμαι και με άλλα είδη συγγραφής. Με αφορμή λογοτεχνικούς διαγωνισμούς δημιουργούσα κείμενα και τα έστελνα σε διάφορους φορείς και ήταν αρκετές οι φορές που διακρινόταν αυτά τα κείμενα. Έτσι σήμερα έχω περίπου 60 βραβεία και επαίνους από το 2012 και μετά που συμμετέχω σε διαγωνισμούς. Μάλιστα μερικές διακρίσεις είναι ιδιαιτέρως σημαντικές.

Θα αναφερθώ κυρίως στις διακρίσεις μου από τον Φιλολογικό Σύλλογο ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, από τον οποίο έχω βραβευθεί τέσσερις φορές και μάλιστα και στα τρία λογοτεχνικά είδη την ίδια χρονιά. Ο κύριος Βασίλειος Μανδηλαράς, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, είχε πει στην εκδήλωση βράβευσης ότι ποτέ στα χρονικά του Φιλολογικού Συνδέσμου δεν βραβεύθηκε ο ίδιος λογοτέχνης και στα τρία είδη – διήγημα, ποιητική συλλογή και δοκίμιο. Καταλαβαίνετε πόσο σημαντική ήταν για μένα μια τέτοια δήλωση από τον συγκεκριμένο καθηγητή, ο οποίος συνειδητοποίησε κατά την βράβευση ότι ήμουν και φοιτητής του το 1986! Σημαντική επίσης διάκριση είναι το πρώτο βραβείο μυθιστορήματος από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών για το έργο μου «Το νησί της Αριάδνης», το οποίο πιθανώς θα εκδοθεί σε έναν χρόνο από σήμερα, πάλι από τον ΚΕΔΡΟ, και τέλος το τρίτο βραβείο ποίησης στους Δελφικούς Αγώνες Ποίησης, όπου ο δημιουργός απαγγέλλει το ποίημά του στον χώρο των Δελφών και κρίνεται και από την απαγγελία. Το ανέκδοτο έργο μου είναι αρκετά μεγάλο και συνεχίζω να το εμπλουτίζω.

Οι λογοτεχνικοί διαγωνισμοί είναι ένα καλό κίνητρο. Επίσης στην πόλη που μένω, στην Καρδίτσα, αρθρογραφώ συχνά. Τέλος το τελευταίο διάστημα ασχολούμαι με την συγγραφή θεατρικών έργων. Εξάλλου και στο μυθιστόρημα θα διαπιστώσατε ότι είναι πολλά τα διαλογικά μέρη. Ο διάλογος αφήνει με την δραματοποίηση τον αναγνώστη ελεύθερο να πλάσει τον χαρακτήρα των ηρώων. Μου αρέσει επίσης να ασχολούμαι με θέματα σχετικά με την ιστορία και κάποια διηγήματά μου έχουν τέτοια υπόθεση. Όμως η ποίηση παραμένει η κορωνίδα της δημιουργίας μου και η αγαπημένη μου έκφραση.

Για ποιον λόγο επιλέξατε αυτόν τον διαδικτυακό τρόπο επικοινωνίας με το αναγνωστικό κοινό και γιατί αποφασίσατε να εκδώσετε τον «Καλλιτέχνη»; Μήπως οφείλεται στο ότι συμπεριελήφθη στην βραχεία λίστα των οχτώ καλύτερων μυθιστορημάτων από την Εταιρεία Συγγραφέων για το Βραβείο «ΜένηςΚουμανταρέας» πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα;

Επέλεξα να αναρτήσω στο διαδίκτυο στην επίσημη ιστοσελίδα μου www.vangelisdelis.com αρκετά από τα βραβευμένα έργα μου για να τα κάνω γνωστά στο ευρύτερο κοινό. Σε τρεις περίπου μήνες είχα πάνω από 8.000 επισκέψεις και μάλιστα από Έλληνες του εξωτερικού.

Για μένα είναι μεγάλη χαρά αυτός ο τρόπος επικοινωνίας με τους Έλληνες όλου του πλανήτη, που διψούν για τα ελληνικά γράμματα. Δεν είναι εύκολο, όπως νομίζω κι εσείς το γνωρίζετε, να εκδοθεί μια ποιητική συλλογή ή μια συλλογή διηγημάτων. Οι εκδοτικοί οίκοι δεν εκδίδουν εύκολα τέτοια είδη και χρειάζεται η αποκλειστική χρηματοδότηση από τον δημιουργό. Μόνος μου δεν θα ήθελα να εκδώσω κάτι, καθώς είναι πολύ δύσκολο έργο η διακίνηση και η προβολή.

Έτσι επέλεξα να εκδώσω τομυθιστόρημα «Ο καλλιτέχνης», ο οποίος χαίρει πια και της εκτίμησης της Εταιρείας Συγγραφέων, καθώς επιλέχθηκε στην βραχεία λίστα των οχτώ καλύτερων μυθιστορημάτων πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα για το Βραβείο Μένης Κουμανταρέας, σε συνεργασία με την Ακαδημία Αθηνών, της οποίας ήταν η τριμελής κριτική επιτροπή. Αυτή η διάκριση συνοδεύει πια το μυθιστόρημα και είναι η μέγιστη αναγνώριση της ποιότητάς του.

Το μυθιστόρημα αυτό το αγκάλιασε κυριολεκτικά ο εκδοτικός μου οίκος, ο ΚΕΔΡΟΣ. Υπήρχαν μάλιστα δύο επιμελητές της έκδοσης, ένας του οίκου κι ένας εξωτερικός, η κυρία Παναγιωτοπούλου, η οποία είναι αρχαιολόγος και είχε ελέγξει όλες τις αρχαιολογικές και ιστορικές πληροφορίες του έργου. Μάλιστα το έργο στο τέλος έχει βιβλιογραφία και μπορεί κάποιος να ανατρέξει για περισσότερες πληροφορίες.

Το υπόλοιπο έργο σας έχει σχέση με την αρχαιολογία ή είναι το πρώτο που ασχολείται με την ιστορία και την τέχνη;

Η τέχνη, κυρίως η ζωγραφική και η γλυπτική, μου αρέσουν σαν θέματα και εμφανίζονται στα έργα μου. Η αρχαιολογία είναι η επιστήμη που σπούδασα και είναι ένας ιδιαίτερα γοητευτικός χώρος, καθώς κρύβει πάντα το αναπάντεχο και το απρόβλεπτο. Στο μυθιστόρημα αναφέρονται τα λόγια μιας καθηγήτριάς μου στο πανεπιστήμιο, η οποία μας είχε πει πως η αρχαιολογία είναι ο ιατροδικαστής της ιστορίας. Βρίσκουμε σκόρπια στοιχεία, αποσπασματικά και προσπαθούμε να ανασυνθέσουμε εποχές χαμένες στον χρόνο. Η τέχνη από την άλλη αποδεικνύει το πολιτισμικό επίπεδο μιας εποχής. Και πρέπει να γνωρίζετε ότι ο πολιτισμός δεν είναι συνάρτηση αναγκαστικά του πλούτου ή των αυτοκρατοριών.

Ο αληθινός πολιτισμός συνδυάζεται με το πνεύμα και απόδειξη είναι τα έξοχα έργα τέχνης που φιλοξενούνται στα μουσεία. Θεωρώ λοιπόν ότι η τέχνη είναι ένα ξεχωριστό πεδίο αναφοράς και αποτυπώνει το επίπεδο, τις σκέψεις, την έμπνευση και την παιδεία των ανθρώπων περασμένων εποχών και σίγουρα δίνει άλλο χρώμα σ’ ένα μυθιστόρημα και θέλω μέσα από τις περιγραφές να μυήσω τους αναγνώστες σ’ αυτές τις ξεχωριστές μορφές έκφρασης και να περάσω και το δικό μου μήνυμα σεβασμού προς τις αρχαιότητες και τον πολιτισμό μας.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να δώσετε στο αναγνωστικό κοινό με τον «Καλλιτέχνη»;

«Ο καλλιτέχνης» είναι ένα μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται σε δύο διαφορετικές εποχές με τελείως διαφορετικούς ήρωες σ’ έναν κοινό όμως τόπο, τις Κυκλάδες και την Κρήτη, με την συνιστώσα της γλυπτικής και της ζωγραφικής. Δεν είναι λοιπόν μόνο ένα το μήνυμα που θα ήθελα να περάσω στους αναγνώστες.

Εξάλλου ο κάθε άνθρωπος, ανάλογα με τις δικές του παραστάσεις, μπορεί να εκλάβει διαφορετικά ένα έργο. Σεβασμός στην παράδοσή μας, κυρίως στις αρχαιότητες. Να μην το βάζουμε ποτέ κάτω και πάντα να ελπίζουμε. Να αγωνιζόμαστε για το δίκαιο. Ο πόνος του καλλιτέχνη οδηγεί σε ύψιστης ποιότητας έργα ως αντιστάθμισμα. Το χρήμα και η εξουσία διαφθείρουν. Αυτά είναι ίσως κάποια από τα κρυφά μηνύματα του έργου.

Στο βιβλίο σας αφηγείσθε δύο ιστορίες παράλληλα, με μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ τους. Και οι δύο έχουν σχέση με την ειδικότητά σας ως αρχαιολόγος. Όμως, αν και είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, καταφέρατε να τις συνδέσετε. Αυτή άλλωστε είναι και η μαγεία της συγγραφής και το καταφέρατε άριστα. Γιατί επιλέξατε τα δύο αυτά χρονικά διαστήματα;

Η ένωση των δύο εποχών ήταν μεγάλη πρόκληση για μένα κατά την συγγραφή. Η προϊστορική υπόθεση τοποθετείται στο 2.300 π.Χ., στον Πρωτοκυκλαδικό Πολιτισμό. Μια εποχή από την οποία δεν έχουμε γραπτές πηγές ακόμη αλλά σώζονται τα καταπληκτικά κυκλαδικά ειδώλια και οι απαράμιλλης ομορφιάς τοιχογραφίες του παλατιού του Μίνωα στην Κνωσσό και οι φυσιολατρικές τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν στο Ακρωτήρι της Θήρας.

Ήρωας του έργου είναι ο Καλλιτέχνης Γουλανδρή, ένα πρόσωπο υπαρκτό, του οποίου το πραγματικό όνομα δεν γνωρίζουμε. Θεωρείται ο κλασσικότερος των καλλιτεχνών εκείνης της εποχής που φέρει στο έργο του μία παράδοση έξι αιώνων γλυπτικής. Περίπου 130 δικά του ειδώλια σώζονται στα καλύτερα μουσεία του κόσμου. Ταυτόχρονα πάντα υπάρχει και το ερωτηματικό της χρήσης των ειδωλίων αυτών, καθώς οι θεωρίες είναι αντικρουόμενες.

Απεικονίζουν άραγε μούσες; Χορεύτριες; Τον νεκρό ίσως; Την ψυχή; Είναι θεότητες; Κανείς δεν γνωρίζει. Συνόδευαν όμως νεκρούς στο τελευταίο τους ταξίδι. Και βέβαια αυτά τα ειδώλια έχουν το χαρακτηριστικό να θυμίζουν έντονα σύγχρονα αγάλματα μοντέρνας γλυπτικής. Προκλητική λοιπόν η μορφή εκείνου του μεγάλου γλύπτη της προϊστορίας και προκλητική και η ερμηνεία της χρήσης τους.

Η εποχή αυτή στο βιβλίο μου παρουσιάζεται σε τριτοπρόσωπη αφήγηση και ο αφηγητής είναι παντογνώστης.Στην σύγχρονη ιστορία η αφηγηματική τεχνική αλλάζει και ο αφηγητής είναι και πρωταγωνιστής. Περιορίζεται έτσι το οπτικό του πεδίο μόνο σ’ αυτά που αντιλαμβάνεται ο ίδιος. Είναι ο αρχαιολόγος Άγγελος Δημακόπουλος, ο οποίος αναζητά τα ίχνη μιας προγενέστερης ανασκαφής στην Νάξο, του Ανδρέα Ρωμανού, ο οποίος φημολογείται ότι ανακάλυψε το εργαστήριο του Καλλιτέχνη Γουλανδρή.

Μέσα από την αναζήτηση αυτή αποκαλύπτονται πολλά μυστικά και για την ίδια την ζωή του αρχαιολόγου. Κομβικό σημείο είναι η γνωριμία του αρχαιολόγου με την κυρία Σοφία, ένα πρόσωπο που γνωρίζει πολλά μυστικά και βοηθά στην αναζήτηση του εργαστηρίου. Βέβαια στο μυθιστόρημα εμπλέκονται κι άλλα πρόσωπα από την εποχή της γερμανικής κατοχής και αποκαλύπτονται μονοπάτια που οδηγούν σε πολλές ανατροπές.

Η σύνδεση των δύο αυτών εποχών γίνεται με εναλλάξ αφήγηση. Τα κεφάλαια της προϊστορικής εποχής αριθμούνται με αριθμούς, ενώ της σύγχρονης με κεφαλαία γράμματα. Μπορεί μάλιστα ο αναγνώστης να διαβάσει τα κεφάλαια κάθε εποχής ξεχωριστά και θα έχει ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα. Αυτή είναι μια μεγάλη πρωτοτυπία του έργου. Η εναλλαγή τους όμως δίνει άλλη γοητεία στο έργο και περισσότερο αγωνία.

Η Σοφία Λαβριώτου είναι πραγματικό πρόσωπο ή μυθιστορηματικό; Μήπως ήταν η αφορμή να ξεκινήσετε να γράφετε τις δύο παράλληλες ιστορίες;

Η Σοφία Λαβριώτου ήταν πραγματικό πρόσωπο. Το όνομά της το άλλαξα, καθώς δυστυχώς η πραγματική κυρία Σοφία δεν ζει πια. Το 2002 όταν την γνώρισα στην Νάξο ήταν ογδόντα έξι χρονών. Ήταν ζωγράφος και μάλιστα μου χάρισε μια ακουαρέλα της, που την είχε φτιάξει την μέρα που την γνώρισα, κι εγώ, θυμάμαι, της χάρισα ένα ποίημά μου για την Νάξο. Μια  τίμια ανταλλαγή δημιουργημάτων δύο καλλιτεχνών.

Μου μίλησε για το νησί και για τις παλιότερες εποχές. Με κάλεσε στο σπίτι της και είδα τους πίνακές της. Μάλιστα στην πρώτη παρουσίαση του μυθιστορήματος στην Αθήνα ήρθαν και οι τέσσερις κόρες της. Ήταν μαγική η επενέργειά της στην αρχή τής συγγραφής του μυθιστορήματος.

Βέβαια πολλά από τα γεγονότα είναι μυθοπλασία, αλλά όπως ίσως θα γνωρίζετε κι εσείς, είναι πολύ διαφορετική η αίσθηση όταν γράφεις κι έχεις ένα πραγματικό πρόσωπο στο νου σου. Αληθινό πρόσωπο είναι κι ο Καρδερίνης, ένας ευγενικός γίγαντας που γνώρισα στην Κόρωνο της Νάξου.

Έχετε γράψει διηγήματα, νουβέλες, ποίηση, παραμύθια, θεατρικά, δοκίμια, άρθρα που είναι άγνωστα στους περισσότερους. Σκέφτεστε κάποια στιγμή να τα εκδώσετε;

Μακάρι να μπορούσα να εκδώσω ό,τι έχω γράψει και κρίνω ότι θα ήταν ωραίο να το διαβάσουν άγνωστοί μου άνθρωποι. Ελπίζω κάποτε να το καταφέρω. Προς το παρόν ανεβάζω στην ιστοσελίδα μου κάθε δέκα περίπου μέρες κείμενά μου και μπορούν όλοι δωρεάν να τα διαβάσουν ή να τα κατεβάσουν.

Είναι πολύ δύσκολο να εκδοθεί κάτι άλλο εκτός από μυθιστόρημα. Υπάρχει η σκέψη και η θετική απάντηση από τον ΚΕΔΡΟ να εκδοθούν οι βραβευμένες από τον ΠΑΡΝΑΣΣΟ ποιητικές συλλογές. Ευελπιστώ να τα καταφέρω.Ίσως αργότερα συγκεντρώσω σε μία μεγάλη έκδοση και όλα μου τα διηγήματα και τις νουβέλες, τα οποία αυτή τη στιγμή είναι περίπου ογδόντα.

Πόσο χρόνο κράτησε η έρευνα να γράψετε το βιβλίο και σας δυσκόλεψε στην πορεία της βάζοντας τον μύθο να παίξει το ρόλο του;

Το βιβλίο το έγραφα για τέσσερα και πλέον χρόνια. Η αναζήτηση υλικού ήταν επίπονη και χρονοβόρα. Ήταν και μία εποχή που πέρασα δύσκολες προσωπικές στιγμές. Η συγγραφή του με κράτησε όρθιο πνευματικά. Αρχικά έγραψα την προϊστορική εποχή και μετά την σύγχρονη.

Ο συνδυασμός των δύο εποχών έγινε στην τελική φάση συγγραφής. Έπειτα εκτός από τα αρχαιολογικά στοιχεία υπάρχουν στοιχεία σχετικά με την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και σχετικά με το νομικό πλαίσιο δίωξης αρχαιοκαπηλίας. Εργάζομαι ως καθηγητής λυκείου κι έχω επομένως μια γεμάτη καθημερινότητα.

Στον ελεύθερο χρόνο μου προσπαθούσα λοιπόν να συνδυάσω τις εποχές, να αναδείξω τους ήρωες και να ελέγξω τη ροή του έργου. Και βέβαια ένα μυθιστόρημα δεν γράφεται εύκολα, θέλει πολλή δουλειά και συνεχόμενες διορθώσεις μέχρι να πάρει την τελική του μορφή. Δεν ήθελα να υπάρχει τίποτε ανιστόρητο στο βιβλίο, τίποτε που να μην παραπέμπει σε πραγματικά στοιχεία. Αυτό έκανε γοητευτική την αναζήτηση και ταυτόχρονα όμορφο το αποτέλεσμα καθώς συνδυαζόταν η επιστήμη με τη λογοτεχνία.

Πιστεύετε ότι ο Νεοέλληνας σήμερα στα χρόνια της κρίσης, που έχει μια καλύτερη παιδεία από εκείνα τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, θα πωλούσε στους ξένους αγαλματίδια με σκοπό να κερδίσει, αδιαφορώντας για την ιστορία;

Ελπίζω να είναι καλύτερα τα πράγματα σήμερα, αν και οι ειδήσεις κατά διαστήματα για σύλληψη αρχαιοκάπηλων μάλλον με διαψεύδουν. Είναι θέμα ουσιαστικής παιδείας. Η νομοθεσία κατά της αρχαιοκαπηλίας στην Ελλάδα είναι πολύ αυστηρή. Ωστόσο είναι πολλοί αυτοί που δεν διστάζουν να εμπορεύονται τις αρχαιότητες σαν να τους ανήκουν και φεύγουν στο εξωτερικό έργα τέχνης που αποδεικνύουν το μέγεθος του αρχαίου πολιτισμού μας.

Ξεπουλάμε έτσι την ιστορία μας. Είναι ίσως λίγοι πια αλλά αρκούν για να κάνουν ζημιά στην εικόνα της χώρας μας και στην πολιτισμική μας κληρονομιά. Η χώρα μας είναι γεμάτη αρχαιότητες. Δυστυχώς τα κονδύλια που διαθέτει το κράτος για ανασκαφές είναι ελάχιστα κι έτσι οι αρχαιότητες παραμένουν στο έλεος του καιρού και των αρχαιοκάπηλων.

Χρειάζεται προσπάθεια από όλες τις πλευρές για να σταματήσει αυτή η πολιτισμική αιμορραγία. Ως Έλληνες εξάλλου διατηρούμε τα σκήπτρα του πιο μεγαλειώδους πολιτισμού στην αρχαιότητα.Παραμένει να αποδείξουμε ότι είμαστε και αντάξιοι απόγονοι και συνεχιστές.

Πώς μπορούμε να οπλίσουμε την νέα γενιά ώστε να την κάνουμε αλώβητη στις προκλήσεις και να υπερασπιστεί την ιστορία της χώρας της;

Πιστεύω ότι θα μπορούσαμε και σ’ αυτό ελπίζω να βοηθήσει και λίγο το δικό μου έργο. Χρειάζεται όλοι με το παράδειγμά μας να δείξουμε στα παιδιά πως η ιστορία μας δεν ξεπουλιέται. Να τους δείξουμε ότι στα καλύτερα μουσεία του κόσμου φιλοξενούνται ελληνικές αρχαιότητες. Να τους περάσουμε από μικρή ηλικία το μήνυμα της καλώς νοούμενης εθνικής υπερηφάνειας.

Στο σχολείο θα μπορούσαμε με την χρήση των νέων τεχνολογιών να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με τα ξεχωριστά έργα τέχνης των αρχαίων Ελλήνων. Με επισκέψεις σε μουσεία και ξεναγήσεις ή με εργασίες των ίδιων των παιδιών θα μπορούσαν να ευαισθητοποιηθούν. Πάντως ήδη σε γυμνάσια των Αθηνών έχω προσκληθεί κι έχω μιλήσει στα παιδιά της Α’ γυμνασίου για τον «Καλλιτέχνη».

Τα παιδιά στα πλαίσια φιλαναγνωσίας των σχολείων τους και με την μέθοδο της σκυταλοδρομίας ανάγνωσης διάβασαν την προϊστορική υπόθεση του έργου και ήταν μια όμορφη εμπειρία για μένα να συζητώ μαζί τους. Σ’ εκείνο το περιβάλλον ένιωσα πραγματικά ότι μπορούσα να περάσω στις αγνές παιδικές συνειδήσεις την ανιδιοτελή αγάπη για τις αρχαιότητες και τον σεβασμό.

Μέχρι πότε θα δεχόμαστε – πολιτεία και λαός – από τους ξένους όπου γης να μας ειρωνεύονται ότι τα κλοπιμαία είναι νόμιμα; Να μας λένε ότι δήθεν έσωσαν τα κλασσικά μας γλυπτά αφού τα κατακρεούργησαν για να τα βγάλουν λαθραία στο εξωτερικό; Μετά την Μελίνα Μερκούρη και τον αγώνα της για την επιστροφή τους βαλτώσαμε. Παλιά με την πλαστή ευδαιμονία, σήμερα με τα σοβαρά προβλήματα διαβίωσης, το ενδιαφέρον του για την επιστροφή των μαρμάρων έχει χαθεί για πάντα. Και φυσικά αδιαφορεί για τον πολιτισμό. Από την άλλη οι έρευνες και οι ανασκαφές έχουν περικοπεί σε μεγάλο βαθμό. Παίρνοντας υπόψιν και τα λόγια του Κίσσινγκερ που είχε πει ότι «αν αφανίσεις την γλώσσα, την ιστορία και την παράδοση από τους Έλληνες θα αφανιστούν ως λαός και ως χώρα» εσείς ως αρχαιολόγος πώς αισθάνεστε για όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα;

Αισθάνομαι πίκρα και απογοήτευση. Όταν ήμουν φοιτητής ήταν η εποχή που η Μελίνα Μερκούρη πάλευε να αναδείξει το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα. Ένας αγώνας που μέχρι σήμερα δεν έχει φέρει αποτελέσματα ακόμη κι αν η βρετανική κοινή γνώμη είναι υπέρ μας. Είχα συναντήσει τότε ως φοιτητής την Μελίνα Μερκούρη. Είχα πάρει φωτιά από τα λόγια της για τα γλυπτά που εγώ, με καθηγητή τότε τον Μανώλη Κορρέ του Πολυτεχνείου, τα μελετούσα από φωτογραφίες ως επί το πλείστον.

Δεν μιλάμε απλώς για επιστροφή αρχαιοτήτων, αλλά για ανασύσταση. Δεν υπάρχει προηγούμενο να βρίσκονται διαφορετικά κομμάτια του ίδιου γλυπτού σε διαφορετικά μουσεία και να απαγορεύεται η επανένωσή τους. Για να σας κάνω πιο παραστατικό αυτό που λέω, φανταστείτε να βρεθεί το χέρι της Αφροδίτης της Μήλου.

Πόσο παράδοξο θα ήταν να το εκθέσουμε μόνο του σ’ ένα μουσείο! Ποιος θα αρνούνταν την επανένωσή του με το άγαλμα της Αφροδίτης στο μουσείο του Λούβρου; Εγώ από την πλευρά μου δεν θα πάψω ποτέ να ελπίζω ότι θα υπάρξει μία μέρα που τα γλυπτά θα επανενωθούν.

Τελικά «Ο καλλιτέχνης» είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σ’ ένα εξειδικευμένο αναγνωστικό κοινό ή σε όλους όσους χτυπά το καμπανάκι η ιστορία να την αγγίξουν και να την γνωρίσουν καλύτερα;

Πιστεύω απόλυτα ότι το βιβλίο απευθύνεται σε όλους. Είναι ένα εγχειρίδιο εκλαϊκευμένης αρχαιολογίας. Δίνει με απλό τρόπο γνώσεις της προϊστορίας μας. Περνά στοιχεία της τέχνης. Αναφέρεται στην γλυπτική του Κυκλαδικού Πολιτισμού, σε μια εποχή που για χίλια περίπου χρόνια βίωσε την ειρήνη κι αυτό αποτυπώθηκε στην τέχνη του.

Είναι ένα βιβλίο που ταξιδεύει τον αναγνώστη στον χρόνο και τον χώρο. Ψυχαγωγεί και διδάσκει ταυτόχρονα. Προκαλεί τη φαντασία και συμπάσχει ο αναγνώστης με τους πολλούς ήρωες και κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Εξάλλου, όπως σας είπα, σε πολλά σχολεία παιδιά της Α’ γυμνασίου το έχουν διαβάσει και το έχουν καταλάβει και μάλιστα εκφράζουν με ωραίο τρόπο την άποψή τους για τους ήρωες.

Τι μεγαλύτερη απόδειξη ότι ο καθένας μπορεί να διαβάσει το βιβλίο και να κερδίσει απ’ αυτό;

Κλείνοντας την συνέντευξη και σας ευχαριστώ για την κουβέντα που είχαμε, ποια είναι τα συγγραφικά σας σχέδια στο μέλλον;

Ευελπιστώ να συνεχίσω το εκδοτικό μου έργο. Το υλικό υπάρχει, το ίδιο και η διάθεση. Έχω άλλα τρία μυθιστορήματα ολοκληρωμένα και ο εκδοτικός μου οίκος έχει εκφράσει τη θέληση να συνεχίσουμε την συνεργασία μας. Οπότε μετά τον «Καλλιτέχνη» έπονται και άλλοι ήρωες. Ίσως στο ενδιάμεσο εκδοθεί ένα ποιητικό έργο όπως προείπα. Ο δημιουργός ποτέ δεν σταματά να δημιουργεί. Είναι ζωή γι’ αυτόν η τέχνη.

Σας ευχαριστώ πολύ για την φιλοξενία!