Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Η Μαρία Παπαγιάννη γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λάρισα. Μαθήτρια τρίτης λυκείου πήρε το έπαθλο Ευάγγελου και Ελένης Τσιρόπουλου και η εργασία της με τίτλο «Η συμβολή της Θεσσαλίας στην απελευθέρωσή της» εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ευθύνη.

Σπούδασε ελληνική φιλολογία στη Θεσσαλονίκη. Όταν τέλειωσε τη Φιλοσοφική μετακόμισε στην Αθήνα όπου δούλεψε για χρόνια ως δημοσιογράφος σε ραδιόφωνο, τηλεόραση, εφημερίδες και περιοδικά. Συνεργάστηκε με την Ορχήστρα των Χρωμάτων ως υπεύθυνη γραφείου τύπου. Το 1996 παντρεύτηκε τον συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο και γεννήθηκε η κόρη της Αλεξάνδρα.

Έγραψε λιµπρέτα και στίχους για τις παραστάσεις «Ταξιδεύοντας µε τον Σταυρό του Νότου», «Παράξενο δεν είναι;», «Πες το µ’ ένα παραµύθι» σε µουσική του Θάνου Μικρούτσικου. Το έργο της «Το αίνιγµα του Τρουλ» παρουσιάστηκε µε την κινητή µονάδα του Θεάτρου του Νέου Κόσµου σε παιδιά που νοσηλεύονται σε ιδρύµατα και νοσοκοµεία.

Κυρία Παπαγιάννη έχετε καλύψει μεγάλη γκάμα, μυθιστορήματα, παραμύθια, θεατρικά, σε ποιο είδος «γέρνει η ζυγαριά» και αν δεν «γέρνει» πουθενά πως ισορροπούν όλα αυτά μαζί;

Δεν νομίζω ότι κάτι απ΄ όλα αυτά είναι κόντρα στο άλλο. Μια χαρά ταιριάζουν. Άλλες φορές μια ιστορία θέλει πολλές λέξεις για να ολοκληρωθεί κι άλλες φορές αναζητάει τα αιώνια βασίλεια του « Μια φορά κι έναν καιρό». Μακάρι να μπορούσα να γράφω πιο συχνά για το θέατρο. Το λατρεύω το θέατρο. Στα δημοσιογραφικά χρόνια πήγαινα σχεδόν μέρα παρά μέρα τώρα πολύ λιγότερο. Μια από τις πρώτες μου ιστορίες το «Μια περιπέτεια για τον Ρωμαίο» μιλάει για το θέατρο.

Από ιστορίες για «μικρούς» αναγνώστες περάσατε στο χώρο των «μεγάλων» με ένα μυθιστόρημα καθρέπτη των ψυχών μας, εκπληκτικό και συγκινητικό, «Εκεί και πάντα αλλού» από τις εκδόσεις Πατάκη, ποια η αφορμή, πόσο εύκολο το άλμα από ένα είδος σε άλλο και ποια θεωρείτε είναι η συνταγή για να αποφύγεις το «τέλμα» σε μια σχέση;

Ποτέ δεν σκέφτομαι ότι τώρα πρέπει να γράψω γι΄ αυτό και να αρχίσω να το σκέφτομαι. Τα καθημερινά «γιατί», μικρές στιγμές που κλέβω και τις κρύβω στις τσέπες μου, κάτι που θυμήθηκα, κάτι που άκουσα. Το μόνο που κάνω ύστερα είναι να ακολουθώ τα ίχνη, να ενώνω τις τελίτσες και να προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω την εικόνα. Δεν ξέρω αν ο λόγος που γράφω κυρίως για παιδιά είναι ότι ακόμα με κυνηγούν τα ίδια ερωτηματικά ή γιατί βρίσκω εντελώς ποιητικό τον τρόπο που σκέφτονται. Δεν ξέρω γιατί εκείνη τη φορά η συγκυρία με οδήγησε σε μια ιστορία για ενήλικες. Το σίγουρο είναι ότι γράφω για την αόρατη καμπούρα που κουβαλώ στην πλάτη μου με όλα αυτά που έζησα ή για όλα αυτά που δεν έζησα και τα νοσταλγώ το ίδιο.

Φαντάζομαι ότι η συνταγή για μια ζωντανή σχέση δεν είναι μια. Εγώ θα έλεγα ότι είναι ωραίο να ανοίγεις μικρές χαραμάδες στη συνήθεια. Οι ρυθμοί της καθημερινότητας συχνά σε αναγκάζουν να κλειδώνεις τα πολύτιμα για αργότερα. Τρέχεις να προλάβεις και αφήνεις για πιο μετά μια αγκαλιά, ένα σ΄ αγαπώ, μια βόλτα, μια εκδρομή. «Καιρόν γνώθι» λέει η ηλικιωμένη ηρωίδα, η Σαπφώ στη νεότερη Δώρα. Να γνωρίζεις την αξία του χρόνου. Αυτό θέλει να της πει. Κι εγώ μεγαλώνοντας αυτό κατάλαβα. Ότι κρύβεις δεν το σώζεις, το χάνεις για πάντα.

Το βιβλίο σας, «Το δέντρο το μονάχο» εκδόσεις Πατάκη(ΒΡΑΒΕΙΟ Λογοτεχνικού περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ -Κρατικό Βραβείο Εφηβικού - Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου), είναι ένα εξαιρετικό και αγαπημένο μου βιβλίο, πως εμπνευστήκατε το θέμα, είναι κάποιο από τα πρόσωπα υπαρκτό;

Χρόνια έψαχνα έναν τόπο για να γίνει δικός μου. Τελικά τον βρήκα στην Κρήτη, σε μια αετοφωλιά στα Αστερούσια κάτω από την κορυφή του Κόφινα. Εκεί γνώρισα ανθρώπους που είχαν να σου πουν για κάθε πέτρα μια ιστορία. Κι όχι μια απλή ιστορία. Πάνω σε μια πέτρα μπερδεύονται οι μοίρες όλων των ανθρώπων του χωριού. Σ΄ αυτό το μικρό τόπο βρήκα μια καινούργια πατρίδα με ανθρώπους που μπορεί να μην έχουν πάει πέρα από τα χωράφια τους αλλά οι κουβέντες τους συχνά ζυγίζουν πολλά κιλά σοφίας. Αυτή η καινούργια πατρίδα πρωταγωνιστεί στο βιβλίο μου.

Υπάρχει συγκεκριμένη γλώσσα επικοινωνίας ανάμεσα στον/-την συγγραφέα και σε ένα παιδί; Γνωρίζει ο συγγραφέας τους απαραίτητους κώδικες και πώς να τους χειριστεί ώστε να προσδώσει το νόημα που επιθυμεί; Υπάρχουν παιδιά 8 ετών που αντιλαμβάνονται σαν να βρίσκονται στην ηλικία των 11.

Λατρεύω τον τρόπο που σκέφτονται τα παιδιά. Τη μαγική τους ικανότητα να πετούν από τον έναν κόσμο στον άλλο. Θυμάμαι τον γιο μου όταν ήταν μικρός. Έπαιζε και όλος ο κόσμος μεταμορφωνόταν, καρέκλες άλογα, δέντρα, δάση, στρατοί, θάλασσες και μάχες. Αυτή τη φαντασία που τη χάνουμε μεγαλώνοντας. Δεν ξέρω αν υπάρχουν κλειδιά ή συνταγές. Εγώ ξέρω ότι μ΄ αρέσει να βλέπω τη ζωή μέσα από τα μάτια των παιδιών ηρώων μου. Μου αρέσει γιατί αγαπούν το δίκιο, την ανδρεία, τα θαύματα έχουν καθαρό βλέμμα και σωστό ζύγι. Όταν γράφω για παιδιά δεν σκέφτομαι ποτέ ότι απευθύνομαι σε κάποιους που δεν ξέρουν. Αντίθετα γράφω για κάποιους που πιστεύουν ακόμα ότι αξίζει τον κόπο να προσπαθήσεις για να φτάσεις στο ζήσαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα.

Θεωρείτε ότι έχασε η κέρδισε το παραμύθι όταν από τον προφορικό λόγο πέρασε στον γραπτό, τι χάνει και τι κερδίζει ένα παιδί από ένα παραμύθι;

Δεν ξέρω αν έχασε ή αν κέρδισε αλλά δεν γινόταν να μείνει μόνο στον προφορικό λόγο. Μαζί με τις κοινωνίες αλλάζει και ο τρόπος που εκφράζονται οι άνθρωποι. Οι γυναίκες δεν κάθονται στα σοκάκια για να ανταλλάξουν ειδήσεις κι απόψεις. Οι πόλεις μεγάλωσαν, οι δρόμοι μεγάλωσαν αλλά ακόμα και στα μικρά χωριά όταν σκοτεινιάζει το φως ανοίγουν οι τηλεοράσεις. Μ΄ αρέσει που μπορώ να διαβάσω παραμύθια, να τα διαβάσω σε διαφορετικές εκδοχές αλλά από την άλλη μ΄ αρέσει να ακούω ωραίους παραμυθάδες να ξεκλειδώνουν με την αφήγησή τους τη σοφία των παραμυθιών.

Το μόνο που θα μπορούσα να σχολιάσω στην ερώτησή σας είναι ότι είναι κρίμα για τα σημερινά παιδιά που δεν ακούνε πολλά παραμύθια. Βλέπετε συνήθως οι γιαγιάδες τα παίρνουν αγκαλιά για να δούνε το απογευματινό σίριαλ.

Αν αυτή τη στιγμή είχατε κοινό το οποίο δεν είχε την ευκαιρία να ακούσει ποτέ παραμύθι ποιο θα επιλέγατε να του αφηγηθείτε;

Νομίζω ότι όλοι πρέπει κάποτε να ακούσουν το παραμύθι της Οδύσσειας. Θεωρώ ότι είναι το παραμύθι των παραμυθιών.

Ποιο παραμύθι διαβάσατε πρόσφατα και σας πήρε μαζί του και ποιο θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια;

Αγάπησα πάρα πολύ μια από τις τελευταίες συλλογές της Λίλης Λαμπρέλλη με παραμύθια της προφορικής παράδοσης. Ο τίτλος της συλλογής είναι «Η γυναίκα με τα χέρια από φως» και περιέχει εφτά παραμύθια. Όλα μου αρέσουν. Θα διαλέξω το πρώτο «Τρεις τρίχες λύκου».

Από τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι τη μαμά μου να μου λέει το «Μαγικό τσακμάκι» του Άντερσεν. Μου άρεσε πολύ το σημείο που η γριά έστελνε τον στρατιώτη να πάρει το τσακμάκι που της έπεσε και του έλεγε ότι θα συναντήσει τρία σκυλιά. Ίσως γιατί θυμάμαι πως το έλεγε η μαμά μου.

Μπορούμε και οι μεγάλοι να «παραμυθιαζόμαστε» (να διαβάζουμε παραμύθια) άφοβα;

Νομίζω ότι η ερώτηση είναι στημένη γιατί ξέρετε την απάντηση. Πιστεύω ότι τα παραμύθια είναι θεραπευτικά. Μου έχει τύχει πολλές φορές να ακούσω ένα παραμύθι και να νιώσω ανακουφισμένη. Καμιά φορά λέω ότι τρέχω στις αφηγήσεις παραμυθιών όταν είμαι πιεσμένη για να γλιτώσω τον ψυχίατρο.

Υπάρχει κάποιο που «ζηλέψατε», (με την καλή έννοια πάντα) και είπατε «θα ήθελα να το έχω γράψει εγώ».

Πολλά ζήλεψα, πολλά αγάπησα, πολλά θα ήθελα να τα είχα γράψει. Θυμάμαι ότι με τα παιδιά μου αγαπούσαμε πολύ τις ιστορίες του Πιπίνου της Βένινγκερ με εικόνες της Θάρλετ. Επίσης το «Θα σ΄ αγαπώ ότι κι αν γίνει» της Ντέμπι Λιόρι.

Ποιες είναι συνήθως οι επιλογές σας σαν αναγνώστρια, προτείνετε μου δυο (οποιοδήποτε είδος) από την βιβλιοθήκη σας.

Θα σας πω δυο που έχω αυτές τις μέρες δίπλα στο κομοδίνο μου. «Παγανιστικές δοξασίες της Θεσσαλικής επαρχίας» του Χρ. Τσαπραϊλη. Συνδυάζει δυο μεγάλες μου αγάπες. Δοξασίες και τη Θεσσαλία. Γιατί η Λάρισα είναι ο τόπος μου.

Επίσης το Γκιακ του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Έχω ακούσει τα καλύτερα από αναγνώστες που εμπιστεύομαι. Τον άντρα μου και την κόρη μου. Το έχω κάνει δώρο αλλά το δικό μου όλο το έχανα κι επιτέλους τώρα θα το ξεκινήσω. Μ΄ έναν τρόπο τα δυο βιβλία συνδέονται. Ο προφορικός λόγος, οι σκοτεινές ιστορίες της υπαίθρου και της παράδοσης

Tι σημαίνει για εσάς «Δάσκαλος», είχατε την τύχη να συναντήστε ποτέ ένα άνθρωπο που να του αξίζει ο τίτλος; (σημαντικό για την πορεία σας ως συγγραφέα η ως άνθρωπο γενικότερα). . . .

Ναι είχα αγαπημένους δασκάλους. Και στο σχολείο στη Λάρισα υπήρξαν δάσκαλοι που μου άνοιξαν δρόμους, που ξεκλείδωσαν πόρτες αλλά και στο Πανεπιστήμιο. Πιστεύω στο ρόλο του φωτισμένου δασκάλου Όταν επισκέπτομαι σχολεία πολλές φορές με συγκινούν δάσκαλοι ανήσυχοι που προσπαθούν να ξεκλειδώσουν τα παιδιά για ν΄ αγαπήσουν όχι μόνο το διάβασμα αλλά και τη ζωή. Πολλά παιδιά είναι απογοητευμένα και δεν ξέρουν αν υπάρχει λόγος να προσπαθήσουν. Αφού δεν θα βρουν δουλειά, αφού δεν θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. Ο δάσκαλος με τον τρόπο του μπορεί να βοηθήσει να μπουν τα θεμέλια για τη μεγάλη και όμορφη περιπέτεια της ζωής

Κατά τη γνώμη σας έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες ευκαιρίες για πρόσβαση στη γνώση και πως θα μπορούσε αυτό το φαινόμενο να εξαλειφθεί αν υφίσταται κατά την γνώμη σας;

Δυστυχώς δεν έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες ευκαιρίες. Υπάρχουν παιδιά που κάνουν ολόκληρο ταξίδι για να φτάσουν στο σχολείο και πάλι δεν έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν βιβλία, να μπούνε σε μουσεία, να δούνε θέατρο ή κινηματογράφο. Δεν λέω ότι τα παιδιά αυτά είναι λιγότερο ευτυχισμένα. Όμως προσωπικά πάντα θα ονειρεύομαι εκείνη την κοινωνία όπου όλα τα παιδιά θα ξεκινούν από την ίδια αφετηρία και θα έχουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση.

Έχουμε όλοι πιστεύω αρκετά βιβλία που αγοράσαμε και δεν προλάβαμε να τα διαβάσουμε στην βιβλιοθήκη μας, γιατί συνεχίζουμε να το κάνουμε, θα πρέπει να το κάνουμε κατά την γνώμη σας, είναι ίσως μια ασυνείδητη ενέργεια, η αυτό γίνεται από μια «αόρατη δύναμη» της οποίας σκοπός είναι να επιστρέφουμε τακτικά στη βιβλιοθήκη;

Δεν ξέρω γιατί το κάνει ο καθένας. Προσωπικά έχω θέμα με τα βιβλία. Δεν μπορώ να αντισταθώ σ΄ ένα καλό βιβλίο. Θέλω να το αποκτήσω. Δεν προλαβαίνω να τα διαβάσω όλα. Το κομοδίνο μου είναι γεμάτο, τα ράφια της βιβλιοθήκης, το γραφείο μου, οι τσάντες μου. Και πάντα ελπίζω ότι κάποτε θα τα διαβάσω όλα.

Σε μια συνέντευξή σας (στην ΕΤ3 ) δηλώσατε «εξερευνήτρια», μετά από τόσο καιρό εξερεύνησης τι βρήκατε, τι χάσατε, τι αγαπήσατε, τι πήρατε μαζί σας;

Νομίζω ότι η αναζήτηση δεν τελειώνει ποτέ. Κάθε μέρα μαθαίνουμε, ανακαλύπτουμε, απογοητευόμαστε κι ελπίζουμε. Αγάπησα πολλούς ανθρώπους, έκανα καινούργιους φίλους, έχασα αγαπημένους, ανακάλυψα ότι το κουράγιο των ανθρώπων είναι ανεξάντλητο όπως και η αγάπη και η ελπίδα. Η αρχική μου υποψία έγινε πια πεποίθηση ότι ποτέ δεν θα σταματήσω να μαθαίνω κι ότι επίσης θα ήταν δύσκολο να ζήσεις μια ζωή χωρίς όνειρα.

Αν αύριο ήταν μια μαγική ημέρα, από το πρωί έως το μεσημέρι καλοκαιρινή και από το μεσημέρι έως το βράδυ χειμωνιάτική, εσείς ξυπνούσατε με όλα όσα σας απασχολούν λυμένα, (εντελώς σουρεαλιστικό και ουτοπικό) πως και σε τι θα μοιράζατε το χρόνο σας.

Το πρωί με τον ήλιο θα γύριζα τον κόσμο. Θα έκανα ταξίδια, εκδρομές σε δάση, νησιά και θάλασσες ενώ το απόγευμα θα διάβαζα, θα έγραφα, θα άκουγα μουσικές, θα έβλεπα ταινίες και θα συζητούσα με τους φίλους μου.

Μέσα σε ένα σπίτι γεμάτο τέχνη σαν το δικό σας πως χωρά η καθημερινότητα;

Η καθημερινότητα δεν είναι εύκολη για κανέναν. Απλά με μουσικές και ιστορίες όλα μοιάζουν ευκολότερα. Νιώθω τυχερή που δεν πρέπει να χτυπήσω κάρτα σε κάποια δουλειά και μπορώ να διαχειρίζομαι τον χρόνο μου όπως θέλω. Νιώθω τυχερή που κάνω κάθε μέρα αυτά που θα ήθελα να κάνω.

Αν επιτρέπατε στον εαυτό σας να «καυχηθεί» για κάτι ποιο θα ήταν αυτό;

Είμαι περήφανη που μεγάλωσα παιδιά που αγαπούν τα ταξίδια, την περιπέτεια, τη φύση, τους φίλους τους και τα ζώα. Για τα παιδιά μου είμαι περήφανη.

Τι ξέρετε καλά για τον εαυτό σας που δεν γνωρίζουν οι αναγνώστες;

Νομίζω ότι οι αναγνώστες ενδιαφέρονται για τις ιστορίες που διαβάζουν, για τους ήρωες μου. Ελπίζω να έχουν πιο μεγάλο ενδιαφέρον από μένα.

Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;

Ελπίζω μια ακόμα ιστορία. . .