Γράφει: Διονύσης Λεϊμονής

Μια ακόμα «εκ βαθέων» συνέντευξη…

Συνομιλώ με τον ακαδημαϊκό δάσκαλο και συγγραφέα παιδικών βιβλίων, κο Κώστα Μάγο, για το έργο του, τη σημασία της αποδοχής και την ανάγκη ωρίμανσης της κοινωνίας μας, αλλά και τον ρόλο της παιδικής λογοτεχνίας στη ζωή, με αφορμή την ενεργό συμμετοχή του ως εισηγητής στο 36ο Διεθνές Συνέδριο παιδικής λογοτεχνίας με τίτλο: «Τα παιδιά με τα σωσίβια-Η συνεισφορά της παιδικής λογοτεχνίας στην ευαισθητοποίηση των μαθητών σε προσφυγικά θέματα», που θα διεξαχθεί σε λίγες μέρες στην Αθήνα.

Ο κος Κώστας Μάγος είναι επίκουρος καθηγητής Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και συγγραφέας παιδικών βιβλίων που αγαπήθηκαν και αγαπιούνται από μικρούς και μεγάλους. Έχει συμμετάσχει επίσης σε συλλογικά έργα.

Τον ευχαριστώ θερμά…

Κύριε Μάγo, καλημέρα σας...

Καλή σας μέρα κ. Λεϊμονή.

Με αφορμή την ενεργό συμμετοχή σας στο διεθνές Συνέδριο παιδικής λογοτεχνίας που θα διεξαχθεί στην Αθήνα σε λίγες μέρες, έρχομαι να ρωτήσω πρώτα πρώτα τι σημαίνει για τον ακαδημαϊκό και συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας Κώστα Μάγο μια τέτοια συμμετοχή;

Χάρηκα ιδιαίτερα από την πρώτη στιγμή που έμαθα για την πραγματοποίηση του συγκεκριμένου συνεδρίου στη χώρα μας. Πρόκειται για ένα συνέδριο με διεθνή ανταπόκριση, με πολλά και ενδιαφέροντα θέματα γύρω από το πεδίο της παιδικής λογοτεχνίας, με γνωστούς εισηγητές τόσο από τον ακαδημαϊκό όσο και από τον συγγραφικό χώρο. Χωρίς να υποβαθμίζω την ποιότητα άλλων αντίστοιχου θέματος πανελλαδικών συνεδρίων, η δυνατότητα συμμετοχής στο συγκεκριμένο διεθνές συνέδριο είναι μια σπουδαία ευκαιρία για το ελληνικό κοινό. Επίσης, θεωρώ εξαιρετικά ενδιαφέρον το θέμα του συνεδρίου που αφορά στη συνάντηση Δύσης και Ανατολής μέσα από τα παιδικά βιβλία. Αν δεν κάνω λάθος, δεν έχει πραγματοποιηθεί στο παρελθόν ούτε στη χώρα μας ούτε σε κάποια άλλη χώρα συνέδριο με αυτή τη θεματολογία.

Στο Συνέδριο αυτό θα λεχθούν και θα ακουστούν πολλά για την παιδική λογοτεχνία και τον ρόλο της στη σύγχρονη πραγματικότητα. Εσείς τι προσδοκάτε από μια τέτοια διοργάνωση;

Θα ήθελα αφενός να πληροφορηθώ γενικότερα για τις νέες διεθνείς τάσεις στην παιδική λογοτεχνία, αλλά και να γνωρίσω απόψεις, έρευνες, παρεμβάσεις που εστιάζουν στην συνάντηση Δύσης και Ανατολής μέσα από το παιδικό βιβλίο. Είμαι σίγουρος ότι θα έχω την ευκαιρία να γνωρίσω πολλά βιβλία από τον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας που είναι ακόμη άγνωστα στη χώρα μας, αλλά και να συμμετάσχω σε ανταλλαγή απόψεων και πρακτικών σχετικά με την φιλαναγνωσία και ιδιαίτερα την αξιοποίηση της παιδικής λογοτεχνίας στην τυπική και άτυπη εκπαίδευση.

Εσείς ποια προσωπικότητα περιμένετε με ιδιαίτερη χαρά να γνωρίσετε ίσως από κοντά, να συνδιαλεχτείτε μαζί του/της και να ακούσετε την εισήγησή του/της; (ξέρω ότι δεν είναι εύκολο να μιλήσετε μόνο για ένα πρόσωπο).

Όπως ακριβώς το λέτε. Δεν είναι εύκολο να μιλήσω για ένα πρόσωπο. Καθώς διάβαζα το πρόγραμμα του συνεδρίου ξεκίνησα να βάζω σε κύκλο τις εισηγήσεις που θα ήθελα να παρακολουθήσω. Στο τέλος, διαπίστωσα ότι ήταν ελάχιστες οι εισηγήσεις και αντίστοιχα οι εισηγητές που δεν θα με ενδιέφεραν.

Τα ερευνητικά σας ενδιαφέροντα αφορούν στη διαπολιτισμική διάσταση της εκπαίδευσης, τη σχολική και κοινωνική ένταξη των μαθητών που ανήκουν σε εθνοπολιτισμικές μειονότητες. Το θέμα που θα εισηγηθείτε αφορά στα «παιδιά με τα σωσίβια», κάνοντας λόγο για τα παραβιασμένα δικαιώματα των παιδιών του κόσμου μας.

Το θέμα της εισήγησής μας (είναι από κοινού με την συνάδελφο κ. Ευγενία Σηφάκη) ανήκει στο σχετικά νέο πεδίο της λεγόμενης ‘προσφυγικής λογοτεχνίας’ και εστιάζει στην κριτική παρουσίαση δύο παιδικών βιβλίων με θέμα την προσφυγική εμπειρία: «Το παιδί με την βαλίτσα» των Mike Kenny και Ξένιας Καλογεροπούλου (εκδόσεις Πατάκη) και το «Μελάκ, μόνος» της Αργυρώς Πιπίνη (εκδόσεις Καλειδοσκόπιο).

Ποιος πιστεύετε είναι ο ρόλος της παιδικής λογοτεχνίας και των συγγραφέων σε έναν κόσμο που αντικρίζει ανάλογες φρικτές εικόνες, πολλές φορές μάλιστα ανακυκλώνοντας και κοινοποιώντας τες;

Νομίζω ότι ο ρόλος της παιδικής λογοτεχνίας που ασχολείται με τα θέματα αυτά είναι να ευαισθητοποιήσει τους νεαρούς αναγνώστες, να καλλιεργήσει ενσυναίσθηση, να τους βοηθήσει να αναπτύξουν την δική τους στοχαστική ματιά ώστε μεγαλώνοντας να μπορούν να λειτουργούν ως κριτικοί ενεργοί πολίτες, ως ευαίσθητοι άνθρωποι που θα νοιάζονται όχι μόνο για τον δικό τους προσωπικό κόσμο, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο. Και το σημαντικότερο είναι ότι η καλή παιδική λογοτεχνία μπορεί να το επιτύχει αυτό μέσα από αφηγήσεις και ιστορίες συμβατές με τις ιδιαιτερότητες της παιδικής ηλικίας και της παιδικής ψυχής.

Πιστεύετε ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε την αφήγηση ως μέσο προσέγγισης της ετερότητας; Πόσο σημαντικό είναι για ένα παιδί μέσα από μια ιστορία-παραμύθι να βιώσει δύσκολες καταστάσεις και έννοιες που συχνά οι μεγάλοι αδυνατούν να αποδεχτούν, στα πρώτα στάδια της έλλογης ζωής τους;

Η αφήγηση συχνά λειτουργεί ως μια μαγική πόρτα. Μπορείς να την ανοίξεις και να βρεθείς σε έναν ‘άλλο’ κόσμο, συχνά απρόσμενα σκληρό, αλλά ο μικρός αναγνώστης ή ακροατής ξέρει ότι όποτε θέλει μπορεί να ακολουθήσει τον δικό του ‘μίτο’ και να επιστρέψει γρήγορα στον προσωπικό του κόσμο, στην δική του ζωή. Όμως αυτό το ‘πέρασμα’ είναι και μια γνωριμία με τον ρεαλιστικό κόσμο που θα συναντήσει μεγαλώνοντας, μια προετοιμασία του παιδιού για την ενήλικη ζωή. Αυτός εξάλλου δεν είναι και ένας από τους ρόλους των λαϊκών παραμυθιών που αποτελούν ένα ιδιαίτερα πλούσιο και σημαντικότατο κομμάτι της παιδικής λογοτεχνίας;

Γνωριζουμε χρόνια το έργο σας και τον αγώνα σας για την αποδοχή της διαφορετικότητας και των έμφυλων ταυτοτήτων. Πόσο έτοιμη είναι η κοινωνία μας για αυτό και ποιο το «χρέος» του συγγραφέα;

Δεν συμφωνώ ακριβώς με τον όρο ‘χρέος’ του συγγραφέα. Δεν νομίζω ότι οι συγγραφείς, τόσο της παιδικής λογοτεχνίας όσο και γενικότερα, έχουν απαραίτητα κάποιο χρέος. Όμως ας μην εμβαθύνουμε τώρα σε αυτό. Προσωπικά, με ενδιαφέρει και με κινητοποιεί ιδιαίτερα το θέμα του σεβασμού της διαφορετικότητας και γι’ αυτό αποτελεί συχνή θεματολογία στις ιστορίες που γράφω. Τώρα ‘πόσο έτοιμη είναι η κοινωνία’, και υποθέτω ότι μιλάτε για την ελληνική κοινωνία, για τέτοια θέματα; Αυτό είναι επίσης μεγάλη συζήτηση. Σίγουρα είναι περισσότερη έτοιμη απ’ ότι ήταν τριάντα χρόνια πριν και ίσως λιγότερη έτοιμη απ’ ότι η αγγλική ή αμερικανική κοινωνία. Όμως δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει στην Ελλάδα μεγάλη άνθηση στα παιδικά βιβλία, τόσο μεταφρασμένα όσο και εγχώρια, με θέμα τη διαφορετικότητα, γεγονός που νομίζω ότι αναδεικνύει μια θετική αλλαγή.

Τι θα μεταφέρετε στους φοιτητές σας στο Πανεπιστήμιο την ερχόμενη χρονιά από τη συμμετοχή σας στο 36ο Διεθνές Συνέδριο παιδικής λογοτεχνίας;

Θα αξιοποιήσω κάποιες από τις εισηγήσεις που θα δημοσιευθούν στα πρακτικά του συνεδρίου ως υλικό για την ενημέρωση και τον προβληματισμό των φοιτητών σε θέματα που συνδέουν την παιδική λογοτεχνία με την διαπολιτισμική εκπαίδευση, η οποία είναι και το αντικείμενο που διδάσκω στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Όμως τώρα μου δίνετε την ευκαιρία να εκφράσω και ένα παράπονο. Όταν ανακοίνωσα στους φοιτητές, αλλά και σε κάποιους φίλους, την είδηση για την πραγματοποίηση του συγκεκριμένου συνεδρίου στην Ελλάδα, αρκετοί έδειξαν ενδιαφέρον και θα ήθελαν να συμμετάσχουν. Όμως το κόστος συμμετοχής ήταν υπέρογκο για τα ελληνικά δεδομένα και οι περισσότεροι απογοητεύτηκαν. Νομίζω ότι αυτό θα έπρεπε να το είχαν λάβει υπόψη τους οι οργανωτές. Το συνέδριο γίνεται στην Ελλάδα της κρίσης, δεν γίνεται ούτε στο Λονδίνο, ούτε στο Βερολίνο, ούτε στο Τόκιο. Το κόστος εγγραφής, τουλάχιστον για το ελληνικό κοινό, θα έπρεπε να ήταν προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα. Οι ελάχιστες υποτροφίες που δόθηκαν από κάποιους φορείς φυσικά και δεν έλυσαν το πρόβλημα.

Το συγγραφικό σας έργο, η συμμετοχή σας σε συνέδρια, ημερίδες και διημερίδες τι αποφέρει τελικά στον «δάσκαλο Κώστα Μάγο» και τι στον «άνθρωπο Κώστα Μάγο»;

Μου φαίνεται λίγο κοινότοπο να απαντήσω ότι πλουτίζω σε γνώση και εμπειρία. Ίσως είναι ειλικρινέστερο να πω ότι κατά κάποιο τρόπο με βοηθά να γνωρίσω καλύτερα κάποιες ανοίκειες πλευρές του εαυτού μου και ίσως να λειτουργεί ως αντιπερισπασμός απέναντι στις ανθρώπινες μεταφυσικές μου αγωνίες.

Είστε συγγραφέας πολλών βιβλίων που αγάπησαν και αγαπούν τα παιδιά αλλά και εκπαιδευτικοί αξιοποιώντας τα δημιουργικά στη σχολική τάξη. Αν γράφατε αυτές τις μέρες ένα παιδικό βιβλίο στον απόηχο μιας πρόσφατης τραγωδίας που βιώσαμε στην Ελλάδα τί τίτλο θα δίνατε και ποιο σε γενικές γραμμές θα ήταν το περιεχόμενό του;

Είχα γράψει παλιότερα ένα βιβλίο με τίτλο ‘Το δάσος της ξύλινης ξύστρας’ (εκδόσεις Πατάκη). Το θέμα του είναι το πώς μια παρέα παιδιών κατάφερε να σώσει ένα δάσος από τους εμπρηστές. Πολύτιμος βοηθός τους ήταν μια χειροποίητη ξύλινη ξύστρα, φτιαγμένη από ξύλο του παρ’ ολίγον καμένου δάσους. Το βιβλίο κυκλοφόρησε τη χρονιά με τις μεγάλες φωτιές στην Πελοπόννησο και έγινε τότε τραγικά επίκαιρο. Δυστυχώς τώρα γίνεται επίκαιρο για δεύτερη φορά. Είμαι βαθύτατα θλιμμένος με την πρόσφατη τραγωδία, όμως ξέρω καλά ότι αν απλώς μείνουμε στη θλίψη φοβάμαι ότι το ίδιο βιβλίο στο μέλλον θα ξαναγίνει επίκαιρο…

Την διοργάνωση του 36ου Συνεδρίου 30 Αυγούστου-1η Σεπτέμβρη έχει αναλάβει το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ(Κύκλος του παιδικού βιβλίου). Πώς ήταν η συνεργασία σας με τους υπεύθυνους της διοργάνωσης πρώτα πρώτα και κατά δεύτερο λόγο με τους Έλληνες συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας που θα συμμετάσχουν σ’ αυτό;

Δυστυχώς επειδή δεν ζω στην Αθήνα, δεν είχα την ευκαιρία να έχω κάποια συνεργασία με το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ, της οποίας είμαι μέλος. Όμως ξέρω καλά και εκτιμώ πολύ την εθελοντική δουλειά των φίλων που κρατούν ζωντανή την ‘ελληνική ΙΒΒΥ’.

Σε συνεντεύξεις σας έχετε τονίσει την ανάγκη να επιδιώξουμε την αυτογνωσία, να μάθουμε τα όριά μας, προκειμένου να γίνουμε καλύτεροι στη ζωή αλλά και στη συμπεριφορά μας με τους άλλους.

Πράγματι, πιστεύω ότι η αυτογνωσία, η ενσυναίσθηση, η κριτική σκέψη και η φαντασία είναι οι ‘αρετές’ που μπορεί να μας κάνουν καλύτερους τόσο σε ατομικό όσο και συλλογικό επίπεδο. Και είναι κατά τη γνώμη μου αυτά τα στοιχεία που πρέπει κυρίως να καλλιεργήσει το σχολείο και η εκπαίδευση των παιδιών γενικότερα.

Θα σας παρακαλούσα να μου δίνετε μία μονολεκτική απάντηση στις αντίστοιχες δικές μου μονολεκτικές «ερωτήσεις»… Ξεκινώ με τη λέξη:

ετερότητα...

...ζωή

Όρια...

...πρόκληση

Eγώ...

...ποιο απ’ όλα;

O άλλος...

...εγώ

Tαξιδιώτης...

...της ζωής

Mετανάστης...

...«πολιτισμικός πλούτος»

Διαφορετικός...

...δικαίωμα

Δάσκαλος...

...μαθητεία

Παιδί...

...‘ξεγέλασμα’ του χρόνου

Βιβλίο...

...παράθυρο

Άγγελος...

...μάγος

Άγγελος (ο γιος)...

...Μάγος

Οικογένεια...

...ορεινή διαδρομή

Ταυτότητα...

...ετερότητα

Αποδοχή...

...ωριμότητα

Θάλασσα...

...μυστικά

Σωσίβιο...

...προσδοκία

Παραμύθι...

...σωσίβιο

Χρόνος...

...φόβος

Ζωή...

...θάνατος

Θάνατος...

...ζωή

Σας ευχαριστώ θερμά… Εύχομαι καλή επιτυχία στο Συνέδριο αλλά και σε κάθε σας βήμα, εκπαιδευτικό και συγγραφικό…

Κι εγώ σας ευχαριστώ πολύ! Πραγματικά χάρηκα τις ερωτήσεις σας. Να είστε καλά! Και εγώ με τη σειρά μου σας εύχομαι νέες επιτυχίες στην ήδη λαμπρή συγγραφική σας διαδρομή.