Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος
Το φωτορεπορτάζ.
Το βιβλίο «Οι ξεριζωμένοι».
Ο συγγραφέας Θανάσης Αθανασίου.
Οι εκδόσεις Επίκεντρο.
Το βιβλιοπωλείο Books PLUS και οι εκδόσεις Επίκεντρο παρουσίασαν το βιβλίο του Θανάση Αθανασίου, «Οι ξεριζωμένοι».
Η παρουσίαση του βιβλίου μεταδόθηκε και ζωντανά από τη σελίδα Facebook των εκδόσεων Επίκεντρο.
Με το συγγραφέα συζήτησαν:
- Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος, σκηνοθέτης
- Τέλης Σαμαντάς, δημοσιογράφος
- Γιώργος Τσιάκαλος, ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ.
Τη συζήτηση συντόνισε ο εκδότης του Επίκεντρου, Πέτρος Παπασαραντόπουλος.
«Το διάβασες; Πες τη γνώμη σου στο Bookia!»
Γίνε μέλος και βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο ή γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!
Ο εκδότης του Επίκεντρου, Πέτρος Παπασαραντόπουλος, καλωσόρισε το κοινό στην αίθουσα και χαρακτήρισε το βιβλίο ως «κατάθεση ψυχής, ένα συγκλονιστικό βιβλίο».
Περιέγραψε τη δομή του βιβλίου, με το πρώτο μέρος να περιλαμβάνει «απίστευτες ιστορίες προσφύγων», προσωπικές ιστορίες προσφύγων που είτε πουλημένοι σε σύγχρονους δουλεμπόρους ή με τη θέλησή τους βρέθηκαν από διάφορα μέρη, στην Ευρώπη.
Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας περιγράφει τους «ξεριζωμένους» της ελληνικής κρίσης, για Έλληνες της μεσαίας τάξης που χρεοκόπησαν και βρέθηκαν μετέωροι, τόσο που να αναγκαστούν κάποιοι να παραδώσουν τα παιδιά τους σε ορφανοτροφεία.
Στο τρίτο μέρος γίνεται η ανατροπή και ο συγγραφέας μιλάει για τους ξεριζωμένους της αριστεράς, «εκείνους που πίστεψαν στην ουτοπία και βλέπουν να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια τους μία απίστευτη δυστοπία».
Στο τελευταίο μέρος με τον χαρακτηριστικό τίτλο, «Τέτοια πίκρα πως να αντέξεις;», ο συγγραφέας «ξεσπάει», παύει να μιλάει υπαινικτικά, καταλήγοντας, «ας κρατήσουμε τουλάχιστον την αξιοπρέπειά μας, όσοι τουλάχιστον νοιάζονται, ..., είναι σχεδόν ηδονικό να στέκεσαι όρθιος όταν ο τυφώνας σαρώνει σχεδόν τα πάντα γύρω σου».
Ο δημοσιογράφος Τέλης Σαμαντάς ευχαρίστησε με τη σειρά του για την πρόσκληση να παραβρεθεί και να μιλήσει για το εν λόγω βιβλίο. Μίλησε για τη σχέση του με το συγγραφέα, εδώ και 40 και πλέον χρόνια από το μετερίζι της αριστεράς και τους αγώνες τους μέσω του ΚΚΕ εσ.
Συνέχισε με το συγγραφικό έργο του συγγραφέα, «βιβλία που συνδέονται μεταξύ τους με μία αόρατη κλωστή, την αγωνία του Θανάση για τη μοίρα αυτού του τόπου στον σύγχρονο κόσμο», είπε και συνέχισε μιλώντας για το συγκεκριμένο βιβλίο, την ευστοχία των τίτλων των κεφαλαίων που εκφράζουν απόλυτα το περιεχόμενό του.
«Ετερογενείς, μικρές ιστορίες που όμως ενώνονται σε μία νοηματική γραφή που συνοψίζει όψεις και παθογένειες της σημερινής Ελλάδας», σχολίασε για τις ιστορίες που περιγράφει ο συγγραφέας. Αναρωτήθηκε όμως «τι είναι αυτό που τις συνενώνει σε ένα κοινό σύνολο» και έδωσε τη δική του απάντηση λέγοντας ότι είναι αυτό που κρύβεται κάτω από τον τίτλο του ίδιου του βιβλίου, «οι ξεριζωμένοι».
Συσχέτισε το βίαιο ξεριζωμό από το γενέθλιο τόπο με τη βίαιη απόσπαση από κάποιες αξίες που κάποτε θεωρούσαμε σταθερές, από κάποιες βεβαιότητες, την κατάρρευση των ιδεολογικοπολιτικών σταθερών της αριστεράς.
Παρόλα αυτά όμως κάποιοι επιμένουν να παραμένουν αριστεροί, κόντρα στη συμπεριφορά των κυβερνώντων με την οποία λέξεις χάνουν το νόημά τους, μένουν «άδεια σακιά» και αποζητούν βασανιστικά να ανακτήσουν το νόημά τους, ήθος, φιλότιμο, ντροπή, εντιμότητα, αξιοπρέπεια, φερεγγυότητα, ανιδιοτέλεια, αριστερός κ.ά..
Τον Μανώλη Αναγνωστάκη και τον Τίτλο Πατρίκιο θυμήθηκε ο ομιλητής διαβάζοντας το βιβλίο και τους στίχους τους αντίστοιχα, «και πως να τον βρίσεις "κάθαρμα" όταν έχει κάνει 20 χρόνια φυλακή» και «η αηδία δεν είναι στάση πολιτική, το ξέρω, το έχω πει τόσες φορές σε τόσους, ποτέ δεν οδηγεί στη δράση, είναι όμως μία αίσθηση πραγμάτων, σου επιτρέπει με τη γεύση, με τη μυρωδιά να καταλάβεις σε ποιο σημείο βρέθηκες, που σε έφεραν οι επιταγές των άλλων και οι αρχικές δικές σου συναινέσεις».
Και τον Τάσο Λειβαδίτη όμως και το στίχο του, «την πόρτα ανοίγω το βράδυ, τη λάμπα κρατώ ψηλά, για να δούνε της Γης οι θλιμμένοι, να' ρθούνε να βρουν συντροφιά», διότι σηματοδοτεί δύο από τους θεμέλιους λίθους της αριστεράς, τον ανθρωπισμό και το ήθος, όχι ως ηθικές αλλά ως πολιτικές αρχές.
«Το βιβλίο προσφέρει πολύ περισσότερα από τις ιδεολογικές απόψεις», είπε ο ομιλητής και το εξήγησε διότι θέτει περισσότερα ερωτήματα από τις απαντήσεις που δίνει, ερωτήματα που μας απασχολούν και είτε εμείς είτε οι επίγονοί μας είμαστε υποχρεωμένοι να απαντήσουμε. Αυτό ορίζει ως τη σημαντικότερη συμβολή του βιβλίου.
Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μίλησε για τον συγγραφέα ως τον κεντρικό ήρωα του ντοκυμαντέρ που γύρισε για την φυλακή Τρικάλων και θυμήθηκε την οικειότητα που ένιωσε μαζί του από την αρχή της γνωριμίας τους.
Τη «γλυκόπικρη» αίσθηση που του άφηνε η ανάγνωση του βιβλίου κατέθεσε ο ομιλητής, την ίδια αίσθηση που αφήνουν οι ταινίες του ιταλικού ρεαλισμού, μία αίσθηση που πηγάζει από την αγάπη για τον άνθρωπο.
Σημείωσε τον «ντοκυμαντερίστικο» χαρακτήρα των ιστοριών που περιγράφει ο συγγραφέας, με τα πρόσωπα να απεικονίζουν καλειδοσκοπικά διαφορετικές πλευρές του αδικημένου, καταπιεσμένου και βασανισμένου ανθρώπου που δεν παύει να αποζητά μία καλύτερη ζωή, διαμορφώνοντας όλες μαζί στο τέλος, το «είδωλο της κοινωνίας μας», ένα είδωλο σκληρό και αδιάφορο για τις κοινωνικές αξίες και τη δικαιοσύνη.
Ο συγγραφέας μοιάζει να είναι κομμάτι των ιστοριών του, ακόμα και όταν αυτές διαδραματίζονται εκτός Ελλάδος, οδηγώντας τον ομιλητή να συμπεράνει ότι ο προσόν του συγγραφέα είναι η βιωμένη εμπειρία και ενσυναίσθηση, η ταύτισή του με τα προβλήματα των άλλων, η δυνατότητα κατανόησης της συμπεριφοράς και των κινήτρων τους.
Ο Γιώργος Τσιάκαλος ξεκίνησε με κάτι που «πρέπει να είναι γνωστό σε όλους», το στοιχείο ότι όσο διαρκεί αυτή τη παρουσίαση του βιβλίου, μία ώρα περίπου, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα διανύσουν 8 εκ. χιλιόμετρα με την ελπίδα να βρουν ένα τόπο ασφαλή όπου θα εξασφαλίσουν τροφή για τους ίδιους και τα παιδιά τους.
Με αυτό το στοιχείο ξεκινάει συνήθως τις ομιλίες του για ανάλογα θέματα ο ομιλητής, με μία διαφορά όμως, όταν ξεκίνησε το 1997, αναφερόταν σε 2κ. χιλιόμετρα τα οποία σήμερα έγιναν 8εκ.! «Αυτή τη στιγμή 2 εκ. άνθρωποι κάπου περπατούν», σχολίασε ο κος Τσιάκαλος, «εγκαταλείποντας αυτό που είχαν».
Το 2014 ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για ανθρωπιστικά θέματα, ο Πορτογάλος Γκουτιέρες, σε συνέντευξή του κάλεσε τις πλούσιες χώρες να προετοιμάζονται για αυτό που θα έρθει το 2015. Το 2013 δημιουργούνταν 17.000 πρόσφυγες ανά εβδομάδα, αριθμός που το 2014 έγινε 35.000. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες ανεπτυγμένες δυτικές χώρες αποφάσισαν να περιορίσουν τα χρήματα που έδιναν για την υποστήριξη των προσφύγων. Από 35$ το μήνα για κάθε πρόσφυγα, αποφάσισαν να δίνουν 14$ ΤΟ ΜΗΝΑ!
Ο Γκουτιέρες λοιπόν, είχε προειδοποιήσει ότι το 2015 θα αυξάνονταν πολύ περισσότερο οι πρόσφυγες και οι χώρες υποδοχής θα έπρεπε να προετοιμάσουν σημεία υποδοχής. Αυτό πέρασε στα «ψιλά» των εφημερίδων ή δεν ασχολήθηκαν καθόλου.
Σε αυτούς τους ξεριζωμένους αναφέρεται αυτό το βιβλίο, κάνοντας και το συμβολισμό του δικού μας ξεριζωμού από τις αξίες που μας χαρακτήριζαν.
«Ας κρατήσουμε τουλάχιστον την αξιοπρέπειά μας, όσοι ακόμη νοιάζονται για το περίεργο αυτό πράγμα!», είναι η τελευταία φράση στο βιβλίο του συγγραφέα, όχι τυχαία, η «αξιοπρέπεια» ως αξία της αριστεράς, όχι η προσωπική αξιοπρέπεια αλλά η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αυτό το εξ αδιαιρέτου αγαθό της κοινωνίας, «Είναι δική μας υπόθεση η αξιοπρέπεια του άλλου, κοντά ή μακριά μας», είπε ο ομιλητής και σημείωσε ότι δεν μπορεί να υπάρξει αξιοπρέπεια σε συνθήκες απόλυτης ανέχειας.
Κάθε περίπτωση που περιγράφει ο συγγραφέας έχει συμβεί χιλιάδες φορές, στην Ερυθραία, στο Σουδάν, στη Νιγηρία, οπουδήποτε.
Πως αντιμετωπίζουμε όλους αυτούς τους πρόσφυγες που ζητούν άσυλο λόγω κινδύνου; Πρέπει να αποδείξουν ότι πραγματικά κινδυνεύουν και επειδή ο νόμος είναι πολύ συγκεκριμένος περί κινδύνου, αν δεν το κάνουν θα απελαθούν. Που όμως θα απελαθούν; Στις συνθήκες από τις οποίες προσπάθησαν να γλιτώσουν!
Ο ομιλητής συνέχισε με τις συνθήκες «φιλοξενίας» των προσφύγων, με βασικές τους ανάγκες διατροφής και διαβίωσης, ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων, των παιδιών και των μητέρων τους, καταλήγοντας πάλι στην αξιοπρέπεια, στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια που πλήττεται και με αυτόν τον τρόπο.
Ο ίδιος ο συγγραφέας Θανάσης Αθανασίου ευχαρίστησε τον εκδότη του Επίκεντρου που «φιλοξένησε τα κείμενα των ξεριζωμένων» και εξέφρασε τον εντυπωσιασμό του για το ότι ως εκδοτικός οίκος συνδυάζει «τον κερδώο Ερμή με τον λόγιο Ερμή». Ευχαρίστησε και τους ομιλητές που τον τίμησαν με την παρουσία τους. Ευχαρίστησε ιδιαίτερα την Στέλλα Νιότη η οποία τον παρότρυνε και τον βοήθησε στη συγγραφή του βιβλίου. Ευχάριστη έκπληξη ήταν για τον συγγραφέα και η συνάντησή του με παλιούς φίλους με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου.
Μίλησε για το βιβλίο αναφερόμενος αρχικά στο τι δεν είναι. Δεν είναι δοκίμιο, μία επιστημονική και τεκμηριωμένη εργασία για το μεταναστευτικό, ένα πρόβλημα για το οποίο η εύπορη Ευρώπη έχει κλείσει τα αυτά της δείχνοντας μια αποτρόπαιη αδιαφορία εκδηλώνοντας ακραίες ρατσιστικές συμπεριφορές, σε ένα ένα εκ των πραγμάτων διεθνές πρόβλημα. Είναι μια ματιά αλληλεγγύης, συμπαράστασης και ενσυναίσθησης.
Ένας λόγος για τον οποίο έγραψε το βιβλίο ήταν η ανάγκη αποφόρτισης από το δράμα αυτών των ανθρώπων και η επιθυμία του να αντιπαρατεθεί σε ρατσιστικές συμπεριφορές. Ο συγγραφέας το έγραψε περισσότερο για τον ίδιο παρά για τους ίδιους τους μετανάστες, να βοηθηθεί, να ξεκολλήσει αυτή τη συναισθηματική παγίδα στην οποία ζούσε.
Παρόλο που δηλώνει «μη λογοτέχνης», δεν τον αφήνει αδιάφορο η αισθητική της γραφής και ευχήθηκε το κείμενο να ικανοποιήσει τον αναγνώστη. Στο ερώτημα αν είναι αληθινές ή όχι οι ιστορίες στο βιβλίο απαντάει ότι είναι «ειλικρινείς, αληθινές και απόλυτα αληθινές», ένας συνδυασμός «fiction» και «fact». Αληθινές ιστορίες αλλά ίσως πολύ πίσω από αυτές που μπορεί κάποιος να συναντήσει στις χώρες απ' όπου προέρχονται οι πρόσφυγες. «Είναι τόσο δραματικά τα πράγματα εκεί που ο δυτικός άνθρωπος δεν μπορεί να το συλλάβει».
Εκφράζεται με έντονο τρόπο στο βιβλίο μια κατάσταση που βιώνεται ως ματαίωση αξιών της αριστεράς από τη σημερινή πολιτική κατάσταση. «Οι υποστηρικτές της έχουν τη δική τους αλήθεια, εντελώς διαφορετική από τη δική μου αλήθεια», είπε ο συγγραφέας και σχολίασε ότι η ιστορία θα δείξει ποιος έχει δίκιο αλλά τίθεται ένα ερώτημα πολλαπλώς, πολιτικά, ιδεολογικά και ηθικά στο οποίο ο καθένας ας απαντήσει με το δικό του τρόπο, όπως κάνει ο συγγραφέας με το δικό του τρόπο στο βιβλίο.
Ακολούθησε η προβολή μέρους του ντοκυμαντέρ του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου στο οποίο αναφέρθηκε στην ομιλία του, και μπορείτε να απολαύσετε, μαζί με τις πλήρεις ομιλίες, στο βίντεο που συνοδεύει το ρεπορτάζ.
...."Μετανάστες", "λαθρομετανάστες", "πρόσφυγες", "διακινητές", "δουλέμποροι", "hotspots", εικόνες, βίντεο, φωτογραφίες, συλλήψεις, συγκρούσεις, όλα αυτά, καθημερινή ρουτίνα για τα μάτια μας και τα αυτιά μας. Όλα συμφύρονται σε μια άχρωμη μάζα, σε ένα πλήθος, σε μια γενική κατηγορία που ίσως να έχει κοινωνιολογικό ενδιαφέρον αλλά δεν μιλάει στην ψυχή μας, στη συνείδησή μας. Μόνο αν τραβήξουμε το πέπλο και μπορέσουμε να δούμε το ΕΝΑ, το Μοναδικό Άτομο, με σάρκα και αίμα, όταν μπορέσουμε να νιώσουμε τον πόνο και να ψηλαφήσουμε τα δάκρυα του ΕΝΟΣ, μόνο τότε, ίσως, ανιχνεύσουμε λίγο την αλήθεια και, ίσως, αισθανθούμε συμπόνια για τη μάζα και γίνουμε κι εμείς λίγο περισσότερο ανθρώπινοι... ... Η Τζαμάλ, η Λιν, ο Ακίν, η Αλίνα, ο Μουσταφάς , η οικογένεια Μαλίκ, οι επ αόριστον έγκλειστοι των hotspot, βίωσαν το τρομερό μυστικό: ότι ο άνθρωπος πεθαίνει πολλές φορές, ενώ εξακολουθεί να ζει!
Ο Θανάσης Αθανασίου γεννήθηκε στην Αλόννησο, είναι οικονομολόγος (master οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου). Εργάστηκε στην ΑΤΕ, στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες για την ΕΟΚ και στον ιδιωτικό τομέα σε προγράμματα της Ε.Ε. Έχει συγγράψει και εκδώσει μονογραφίες μεταξύ των οποίων: "Οικονομική Βιβλιογραφία του Αγροτικού Χώρου 1830-1980", "Στρατηγικός Σχεδιασμός (Η Περίπτωση των Τραπεζών)", "Εκπαίδευση των Αγροτών (Η Περίπτωση των ΚΕ.Γ.Ε)", ενώ παράλληλα ασχολήθηκε συστηματικά και με τη μετάφραση δοκιμίων.Υπήρξε στέλεχος της σπουδαστικής οργάνωσης της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη με διώξεις, δίκες και καταδίκες πριν από τη δικτατορία, ενώ με την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 αφού διέφυγε τη σύλληψη, βγήκε στην παρανομία και εντάχθηκε στην αντιδικτατορική οργάνωση "Πατριωτικό Μέτωπο". Ακολούθως, υπήρξε ιδρυτικό μέλος και στη συνέχεια γραμματέας της Πανελλαδικής Αντιδικτατορικής Οργάνωσης Σπουδαστών "Ρήγας Φεραίος". Πιάστηκε από τα όργανα της χούντας, δικάστηκε από έκτακτο στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 21 χρόνων. Παρέμεινε σε διάφορες φυλακές από τον Απρίλιο του 1968 μέχρι τον Αύγουστο του 1973 οπότε και αποφυλακίστηκε με τη γενική αμνηστία. Περιστατικά της φυλακής έχει αποτυπώσει στο "Εικόνες της Φυλακής" (εκδ. Νεφέλη, -1986). Κατά καιρούς αρθρογραφεί πάνω σε πολιτικά και ιδεολογικά ζητήματα σε διάφορα έντυπα.