Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Από μικρά παιδιά, η Πηνελόπη Δέλτα ήταν η αγαπημένη μας συγγραφέας. «Ο μάγκας», «Ο Τρελαντώνης», «Τα μυστικά του βάλτου» και όχι μόνο, μεγάλωσαν λογοτεχνικά πολλές γενιές. Αυτό που γνωρίζαμε για την Πηνελόπη Δέλτα ήταν ότι αυτοκτόνησε μόλις μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα.

Ο συγγραφέας Στέφανος Δάνδολος μέσα από το νέο του μυθιστόρημα «Ιστορία χωρίς όνομα», από τις εκδόσεις Ψυχογιός, μας φανερώνει στιγμές της άγνωστης ζωή της που δεν γνωρίζαμε, μέσα από τα ημερολόγια και τα βιβλία της.

Έκανε μια «βουτιά» στην σκοτεινή ψυχή της και την έβγαλε στο φως.

Αφού το διάβασα, επιδίωξα να συζητήσω με τον κ. Δάνδολο για τα αναπάντητα ερωτήματα που μου δημιουργήθηκαν κατά την ανάγνωση και να μιλήσει σε σας για όλα αυτά που προηγήθηκαν πριν φτάσει το βιβλίο στα χέρια των αναγνωστών.

Ε: Κύριε Δάνδολε ευχαριστώ για την συνέντευξη που παραχωρείτε στο bookia. Αφορμή στάθηκε η έκδοση του νέου σας βιβλίου «Ιστορία χωρίς όνομα» από τις εκδόσεις Ψυχογιός, βασισμένο στο κρυφό πάθος της αγαπημένης λογοτέχνιδας Πηνελόπης Δέλτα. Όταν ο αναγνώστης διαβάζει τις πηγές, αναρωτιέται. Πόσο χρόνο κράτησε η έρευνα σας;

Όπως επισημαίνω και στο σημείωμα του βιβλίου, αυτό το μυθιστόρημα γεννήθηκε χάρη στην έρευνα που έκανα για τα δύο προηγούμενα μυθιστορήματά μου. Μελετώντας την περίοδο 1880-1940 έπεφτα διαρκώς πάνω στην Πηνελόπη Δέλτα, και ό,τι έβρισκα το φύλαγα στην άκρη. Κάποια στιγμή, λίγους μήνες πριν ολοκληρώσω το «Όταν θα δεις τη θάλασσα», άρχισα να βυθίζομαι στα ημερολόγια της μεγάλης μας συγγραφέως, τις δημοσιευμένες «Ενθυμήσεις» της. Οπότε, θα μπορούσε να πει κανείς ότι όλη η προετοιμασία διήρκησε κάπου έξι-επτά χρόνια.

Ε: Ποια ανάγκη σας ώθησε να γράψετε για την Πηνελόπη Δέλτα;

Από τότε που έγινα συγγραφέας, ήθελα να ασχοληθώ με τη ζωή της. Αρχικώς με κέντριζε το γεγονός ότι αυτοκτόνησε τη μέρα που έμπαιναν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Όμως, περισσότερο από όλα, με γοήτευε το ταπεραμέντο που εξέπεμπε. Όλη αυτή η θλίψη στο πρόσωπό της, τα μαύρα της ρούχα, σε συνδυασμό φυσικά με το ανυπέρβλητο ταλέντο της. Πάντοτε με ενδιαφέρουν, ως μυθιστοριογράφο, οι άνθρωποι των αντιφάσεων και των αντιθέσεων, σε όλα μου τα βιβλία μπορεί κανείς να τους βρει. Ένα τέτοιο δοχείο από σκοτάδι και φως ήταν η ψυχή της Πηνελόπης Δέλτα.

Ε: Μετά το βιβλίο «Όταν θα δεις θάλασσα» έρχεται το «Ιστορία χωρίς όνομα». Και στα δυο βιβλία διαπραγματεύεστε μια εποχή άγνωστη στους περισσότερους αναγνώστες, με μια εμμονή στην πτώχευση της Ελλάδας και στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής. Ο λόγος είναι η επικαιρότητα, καθώς η ιστορία επαναλαμβάνεται;

Ναι, διότι ένα καλό έργο εποχής οφείλει να συνομιλεί και με την εποχή όπου γράφεται. Ειδάλλως δεν υπάρχει λόγος να επιστρέφεις στο παρελθόν και να αγνοείς όσα συμβαίνουν σήμερα.

Ε: Όλοι γνωρίζουμε ότι η Πηνελόπη Δέλτα αυτοκτόνησε μόλις μπήκαν τα ναζιστικά στρατεύματα στην Αθήνα. Ακόμη γνωρίζουμε και για τον στρατιώτη που έπεσε από την Ακρόπολη με τυλιγμένη την ελληνική σημαία στο σώμα του, μην αντέχοντας την ντροπή. Πώς θα μπορούσε σήμερα ένας νέος αναγνώστης να χαρακτηρίσει αυτή τους την τολμηρή αλλά και πατριωτική τους απόφαση και πώς πιστεύετε ότι θα αντιδρούσε σήμερα η Πηνελόπη Δέλτα; Γιατί μπορεί να μην έχουμε την γερμανική σημαία στην Ακρόπολη, να μην έχουμε όπλα και τανκς αλλά υπάρχει μια νέα γενοκτονία, μια οικονομική παρέμβαση που δεν γνωρίζουμε το τέλος της.

Δε νομίζω ότι θα αυτοκτονούσε κάποιος σήμερα επειδή η χώρα του βρέθηκε υπό οικονομική ομηρεία. Σήμερα αυτοκτονούν άνθρωποι όχι για λόγους εθνικής τραγωδίας αλλά σαφέστατα για λόγους προσωπικής τραγωδίας, οι οποίοι φυσικά οφείλονται στην οικονομική κρίση που βιώνουμε. Δεν ξέρω πώς θα αντιδρούσε το 2018 η Πηνελόπη Δέλτα. Ξέρω όμως ότι ο Απρίλης του 1941, με την έλευση των Γερμανών, έφερε σκοτάδι στις ψυχές των Ελλήνων, και μια ήδη λαβωμένη ελληνική ψυχή, όπως της Πηνελόπης Δέλτα, δεν θα μπορούσε εύκολα να αντέξει.

Ε: Στην σελίδα 88 εκδηλώνεται όλη η αγωνία και ο φόβος, η απογοήτευση της Πηνελόπης Δέλτα για τα Ελληνόπουλα που θα πληρώσουν τον αφανισμό της χώρας, που θα τραγουδούν γερμανικά τραγούδια και θα δουλεύουν για κάποιο Χανς ή Ρούντολφ. Σήμερα τα σπουδαγμένα Ελληνόπουλα είναι μετανάστες στην Γερμανία. Τελικά αποτύχαμε οικτρά ως λαός γιατί μας χωρίζουν τα συμφέροντα και οι διχασμοί ή γιατί σκύβουμε το κεφάλι λέγοντας ότι «θέλουμε τον Γερμανό μας για να στρώσουμε» μεταθέτοντας τις ευθύνες σε άλλους;

Αν αποτύχαμε κάπου, κατά τη γνώμη μου, είναι στην πολιτισμική μας αισθητική. Καλομάθαμε τόσο στα χρόνια της μεταπολίτευσης που εντέλει χάσαμε την ευγένειά μας, την ανθρωπιά μας. Σημαία μας έγιναν ο πλούτος, η ανάγκη της υπεροχής, το ένστικτο της εξουσίας. Ήταν μοιραίο η πρόσκρουση με την σκληρή πραγματικότητα να πάρει διαστάσεις ολέθρου.

Ε: Η Πηνελόπη Δέλτα δεν κατάφερε να σπάσει τα δεσμά της με την οικογένεια, προτίμησε να ξαναγυρίσει στα παιδιά της παρά να φύγει με το μεγάλο της έρωτα. Τα πρέπει και τα θέλω κονταροχτυπήθηκαν και νίκησαν τα πρέπει. Η Πηνελόπη Δέλτα λειτούργησε ως Ελληνίδα μάνα κι αυτό το διακρίνουμε σε όλο το βιβλίο σας. Πιστεύετε ότι η αυτοκτονία της έγινε μετά από την χρόνια πάλη με τα πρέπει της ή πραγματικά δεν άντεξε να ζήσει στην σκιά των γερμανών κατακτητών;

Έχω την εντύπωση ότι η εισβολή των Γερμανών ήρθε να δώσει τη χαριστική βολή σε μια ζωή που ήταν ήδη τραυματισμένη και κουρασμένη.

Ε: Πιστεύετε ότι οι συγγραφείς που γράφουν ιστορικά μυθιστορήματα θέλουν ή έχουν ανάγκη να φέρουν στο φως ιστορικές στιγμές της χώρας μας που ποτέ δεν πρόκειται να διδαχθούν στα σχολεία;

Δεν το έχω σκεφτεί ποτέ έτσι. Σε μένα το ιστορικό μυθιστόρημα προσφέρει απλώς μια πλατφόρμα για να αναδείξω ανθρώπινα κίνητρα με φόντο την Ιστορία, και αυτό είναι άσχετο με το τι διδάσκεται στο σχολείο. Ούτε προτίθεμαι να υποκαταστήσω το ρόλο του Ιστορικού ούτε τρέφω φιλοδοξίες να εμπλουτίσω τη διδακτέα ύλη. Η δουλειά του μυθιστοριογράφου, όπως γνωρίζετε κι εσείς πολύ καλά, είναι να ταξιδεύει τον αναγνώστη, να του κρατάει ζεστή συντροφιά και να τον ψυχαγωγεί. Είναι άλλο πράγμα ένα μυθιστόρημα, ακόμα και ιστορικό, από ένα βιβλίο Ιστορίας ή μια ιστορική βιογραφία.

Ε: Κατά την γνώμη σας ποιος είναι ο λόγος που το ιστορικό μυθιστόρημα κατέχει ψηλή θέση στην προτίμηση του αναγνωστικού κοινού;

Πιστεύω ότι προσφέρει μια διέξοδο από την πραγματικότητα, ένα βούτηγμα σε κόσμους που υπήρξαν και δεν υπάρχουν πια, και επίσης –αν το μυθιστόρημα είναι επαρκώς δομημένο- έναν υπόγειο διάλογο με το σήμερα.

Ε: Ευχαριστώ για την συνέντευξη και κλείνοντας θα ήθελα, αν μπορείτε να μας αποκαλύψετε τα μελλοντικά σας σχέδια; Αν υπάρχει κάτι νέο στο συρτάρι σας.

Υπάρχει εδώ και καιρό μια καινούργια ιδέα και έχει αρχίσει ήδη να χτίζεται, αλλά είναι υπερβολικά νωρίς να μιλήσω γι’ αυτήν. Σας ευχαριστώ πολύ κι εγώ για τη συνομιλία και εύχομαι ό,τι καλύτερο στη δουλειά σας.