Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Η ποιητική της συλλογή «Αποδύοψις» είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της Μαρίας-Λυδίας Κυριακίδου, από τις εκδόσεις Πνοή. Όταν είδα τον παράξενο αυτό τίτλο, με κέντρισε η περιέργεια και άρχισα να το ξεφυλλίζω. Μου προκάλεσε το ενδιαφέρον, το διάβασα και την αναζήτησα.

Από κει και πέρα αφήνω σε σας να τη γνωρίσετε…

Μαρία-Λυδία ευχαριστώ για τη συνέντευξη που μου παραχωρείς για το bookia. «Αποδύοψις» λοιπόν η πρώτη σου ποιητική συλλογή με μια άγνωστη λέξη  που επέλεξες για τίτλο. Πώς εμπνεύστηκες και τι σημαίνει αυτός ο τίτλος;

Μάγδα μου, εγώ σε ευχαριστώ γι’ αυτήν την ευκαιρία!

Η λέξη «αποδύομαι», σημαίνει ξεγυμνώνομαι, ξεντύνομαι και σε πνευματικό επίπεδο σημαίνει την ίδια πρόκληση/πρόσκληση.

Η λέξη «αποδύοψις» είναι ουσιαστικά μια γλωσσοπλασία με αφετηρία αυτήν την σημασία και εγείρει κι ένα παιχνίδι αμφισημίας, αν θέλει κανείς να την τεμαχίσει και να την συνθέσει ξανά : απο-δυο-οψ(ε)ις. Για μένα, ήταν όντως πρόκληση να εκθέσω όσα έμεναν στο συρτάρι. Επομένως ο τίτλος μου ήρθε απολύτως ταιριαστός.

Από το ειδικό Εγώ στο γενικό Εσύ. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τη συλλογή σου, ποίηση αυτογνωσίας;

Αν οτιδήποτε γράφουμε δε περιέχει αληθινές απόπειρες αυτογνωσίας, θεωρώ πως πρέπει όντως να μένει στο συρτάρι. Δε μπορεί να «περάσει απέναντι» ποτέ, αν δεν είναι ειλικρινές και θαρραλέο.

Είσαι εκπαιδευτικός. Θυμάμαι έντονα τη ταινία «Ο κύκλος των χαμένων Ποιητών». Σε φαντάζομαι κάπως έτσι μέσα στη τάξη. Ότι οι μαθητές σου διδάσκονται έτσι την Ποίηση, που την απαγγέλουν και μαγεύονται. Έξω από τα πρέπει. Να τους μπολιάζεις με συναισθήματα που απορρέουν από αυτή. Τελικά η Ποίηση είναι ικανή να αγγίξει σήμερα τις ψυχές τους ,στη καθημερινότητα που ζουν, με τις απαιτήσεις που τους πιέζουν αφόρητα;

Θα σου φανεί ίσως υπερβολή, αλλά τα παιδιά εξακολουθούν να μαγεύονται από την καλή λογοτεχνία. Ο εκπαιδευτικός δε θεωρώ πως θα ‘πρεπε να μπολιάζει τις υπάρξεις τους με συγκεκριμένα συναισθήματα, παρά να μπορεί να τους δείχνει τον δρόμο να απελευθερώνουν, να συζητούν και να μπολιάζουν τα δικά τους, αυτά που φυλάνε καλά, αυτά που ανακαλύπτουν καθημερινά. Θα εκπλαγείς με τον πλούτο των καταπιεσμένων  σκέψεων και συναισθημάτων τους, που στριμώχνονται εξαιτίας του εξαντλητικού ρυθμού και αυτοματοποιημένου τρόπου ζωής τους. Η λογοτεχνία ανοίγει το πώμα του μπουκαλιού των συναισθημάτων.

Ποιος ή ποιοι Ποιητές σ’ ενέπνευσαν και «πάτησες» ποιητικά στα βήματά τους;

Θα μπορούσα όμως με σιγουριά να πω ότι η μητέρα μου ήταν η πρώτη που με προσκάλεσε άθελά της στην ποιητική. Ανακάλυψα ένα κρυμμένο της τετράδιο, όταν ήμουν ακόμη παιδί. Δε θα ξεχάσω εκείνη την μέρα. Από τότε η ποίηση, μέσα από γεννήτορές της όπως ο Σεφέρης, ο Ρίτσος, ο Ελύτης, ο Καβάφης, ο Βρεττάκος, ο Εμπειρίκος (κι η λίστα θα μπορούσε να συνεχιστεί), μου ‘δωσε να καταλάβω νωρίς πως κάθε απόπειρα ποιητική είναι κι ένα διαφορετικό, αυτοτελές σύμπαν από μόνη της, που όμως λαχταρά διακαώς την ένωση με το Όλο. Όταν πάτησα τελικά, ήταν δικά μου τα βήματα, στο δικό μου σύμπαν.

Τα ποιήματα σου μπορεί να είναι μεγάλα αλλά δεν είναι επιτηδευμένα, δεν κουράζουν οι έννοιες καθώς τα τρίστιχα σε χαλαρώνουν. Δεν χάνεσαι και δεν μπερδεύεσαι σε νοήματα. Αναζητάς κάποιες φορές τις εποχές που η Ποίηση ήταν κτήμα του λαού κι όχι στα σαλόνια των ολίγων; Πού να τραγουδιέται και ασυνείδητα να περνούν στη ψυχή του μηνύματα που δεν μπορούσαν με άλλο τρόπο να δεχτούν; (ποίηση Ελύτη, Σεφέρη, Ρίτσου, Βάρναλη, Αναγνωστάκη).

Απέφυγα επίτηδες φιλολογικές δίνες. Δε με ενδιέφερε να διυλίσω τον κώνωπα. Αντιπαθώ την ξύλινη γλώσσα. Θυμάμαι από παιδί πως τη στιγμή που ένα ποίημα συναντούσε την φιλολογική ανάλυση, έπαυε να με ενδιαφέρει όπως πρώτα. Ουσιαστικά το θεωρούσα τρόπο τινά, ασέλγεια εις βάρος του, παρ᾽ όλη την συμφωνηθείσα αναγκαιότητα. Αν η ποίηση δεν είναι απλό, καθημερινό ρούχο, κτήμα του καθενός μας, δεν είναι ποίηση. Η ποίηση δε χωράει σε σαλόνια, όσο και αν τα στολίζει. Πουθενά δε χωράει. Και εισχωρεί παντού.

Ξεκινάς με το ποίημα του Πάμπλο Νερούδα «ότι η ποίηση ανήκει σ’ αυτούς που την έχουν ανάγκη». Πιστεύεις ότι στη σύγχρονη εποχή των ταχυτήτων που το σύστημα μάς «τρέχει» σε δυο δουλειές για να  κερδίσουμε τον επιούσιο, που ο ένας θέλει να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα για να επιβιώσει, πολλά που…, έχουμε χρόνο να φιλοσοφήσουμε και να κάνουμε την αυτοκριτική μας;

Ό,τι εντοπίζουμε να μας ενοχλεί στους άλλους, είναι η ίδια μας η αυτοκριτική. Δεν μπορούμε να καυτηριάσουμε κάτι που δεν αναγνωρίζουμε στους εαυτούς μας πρώτα. Ό,τι εποφθαλμιούμε, είναι αυτό που φοβόμαστε. Αυτό σημαίνει πως ακόμη κι αν τρέχουμε, φιλοσοφούμε συνεχώς. Την έχουμε ανάγκη την ποίηση. Γιατί ξορκίζει τον φόβο. Κι αν δεν είμαστε ποιητές με την συγκεκριμένη έννοια, είμαστε το ποίημα με την γενική ἐννοια.

Νιώθεις ότι θα έρθει γρήγορα αυτή η εσωτερική έκρηξη-αναζήτηση γιατί δεν πάει άλλο όπως έχουμε φτιάξει την κοινωνία μας; Θα έρθει η ώρα που θα αναδιπλωθούμε και θα δούμε πώς ο ένας δεν μπορεί να μη κρατά το χέρι του άλλου;

Η εσωτερική αναζήτηση, έκρηξη ή αυτοανάφλεξη είναι ατομική υπόθεση. Συμβαίνει σε άλλους χρόνους και χώρους για τον κάθενα και υπό άλλες συνθήκες. Όταν δε θα μας μένει άλλη λύση, Μάγδα, θα πιαστούμε χέρι -χέρι. Δεν είμαι σίγουρη όμως για το πόσα χέρια θα μείνουν ως τότε να κρατηθούν γιατί όπως λέει κι ο Σεφέρης «Στο μεταξύ, μας σκοτώνουν με μικρές δόσεις, πολύ ταχτικά, πολύ σιωπηλά, πολύ σοφά».

Νιώθω, ωστόσο, πως θα ‘ναι αρκετά για την επανεκκίνηση του κόσμου.

Στη σελίδα 27 γράφεις το ποίημα «Ελευθερία» που μου άρεσε ιδιαίτερα ίσως επειδή αγγίζει τις δικές μου σκέψεις. Ελευθερία σημαίνει/πρώτα/ευθύνη. Ατομική πρώτα και η συλλογική ακολουθεί. Τον περασμένο χειμώνα παρακολούθησα το βιωματικό εργαστήρι Παιδεία του Βάθους, για τη σπηλιά του Πλάτωνα. Δεσμώτες, χειροπέδες, για την βαλίτσα που κουβαλούμε με τα μη, τα πρέπει, τα θέλω. Βγήκαμε στο Φως. Αλήθεια, θέλουμε οι Άνθρωποι το φως ή μας τρομάζει; Μήπως φοβόμαστε την ατομική ευθύνη και θέλουμε τελικά να μείνουμε στις χειροπέδες μας;

Σε ευχαριστώ που μου δίνεις την ευκαιρία να πω πως μας αρέσουν ιδιαιτέρως οι χειροπέδες μας. Μάλιστα, τις φοράμε κατόπιν ειδικής παραγγελίας, είναι πάντα στο νούμερό μας. Μια προσποίηση μόνιμου θανάτου, όπως είναι η ανελευθερία, είναι για τον άνθρωπο ιδιατέρως βολική.  Πολλοί είναι οι τυφλοί που δε θέλουν το φως τους, γράφω κάπου αλλού, στο ίδιο βιβλίο. Η ελευθερία είναι το θείο που δε πεθαίνει, ενώ ο άνθρωπος πεθαίνει εδώ και καιρό.

Υπάρχει ελπίδα ή λύτρωση στα ποιήματα σου;  

Σε όλα τα ποιήματα παλεύει μια ελπίδα. Η λύτρωση θα έρθει όταν σταματήσει αυτή η πάλη.

Διευθύνεις και διαχειρίζεσαι τη διαδικτυακή σελίδα Apodyoptes. Τι σημαίνει αυτή η λέξη για όσους δεν γνωρίζουν, γιατί δεν χρησιμοποίησες μια λέξη με ελληνικούς χαρακτήρες και ποιο ήταν το όνειρο σου όταν τη ξεκίνησες.

Οι «Αποδυόπτες» είναι ένα διαδικτυακό περιοδικό τέχνης κι επιστημών. Η ονομασία τους αποτελεί μια μεταγενέστερη γλωσσοπλασία που προήλθε από την ανάγκη που ένιωθα να δώσω την ευκαιρία και σε άλλους ανθρώπους για την δική τους «αποδύοψη». Το εγχείρημα επεκτάθηκε στην συνέχεια. Οι λατινικοί χαρακτήρες ήρθαν καθαρά για να ομοφωνήσουν με την διεύθυνση www.apodyoptes.com. Έτσι κι αλλιώς στα λατινικά δε σημαίνει κάτι αυτή η λέξη, αν πρώτα δεν ερμηνευτεί με βάση την ελληνική. Όνειρό μου ήταν κι εξακολουθεί να είναι η σύμπραξη των πολλών και η επίτευξη ενός πολυφωνικού μέσου επικοινωνίας της τέχνης και της επιστήμης.

Ποια είναι η γνώμη σου για τη προβολή των συγγραφέων και του έργου τους από το Bookia;

Επιτελεί έργο το Bookia για το βιβλίο και τον συγγραφέα και η δουλειά αυτή επικυρώνεται κυρίως μέσω της ποιότητας των ανταποκριτών και των συντελεστών του. Στις μέρες μας χρειάζονται τέτοια βήματα που προωθούν και στηρίζουν το βιβλίο και τον συγγραφέα.

Σε ευχαριστώ για τη συνέντευξη και κλείνοντας θα ήθελα να μου πεις αν ετοιμάζεις μια νέα ποιητική συλλογή κι ακόμη αν θέλεις να δώσεις μια ευχή στους αναγνώστες, ένα μήνυμα, ή μια ευχή που απορρέει από τη ποίηση σου.

Γράφω συνέχεια, όμως οι ποιητικές συλλογές σίγουρα δε θα ᾽πρεπε να γεννιούνται με ρυθμό που να θυμίζουν ρίψεις πολυβόλων όπλων. Αν ποτέ επιχειρήσω να παρουσιάσω μια δεύτερη, σίγουρα ο πήχης θα πρέπει να ᾽ναι πολύ ψηλότερα. Από την άλλη, στο συρτάρι περιμένουν την σειρά τους μερικά πεζογραφήματα(νουβέλα, διηγήματα και μυθιστόρημα). Δε ξέρω αν απορρέει κάποια ευχή από την ποίησή μου, αν διάλεγα όμως μία, θα ευχόμουν να έρθει η μέρα που να μη χρειάζονται πια οι ευχές και τη σειρά τους να πάρουν μονίμως τα καλά έργα.

Μάγδα, ήταν μια εξαιρετική συνέντευξη και σε ευχαριστώ ολόθερμα!

Της λήθης
Ξεχνάτε γρήγορα
αυτούς που
όταν το καράβι
βούλιαζε,
πηδήξαν  πρώτοι

Καλοτάξιδη να είναι η ποιητική σου συλλογή Μαρία-Λυδία!