Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε Facebook άλμπουμ.
Το βιβλίο «Το καλοκαίρι που όλα άλλαξαν. Μέρες του '74».
O συγγραφέας Δημήτρης Κατσαντώνης.
Οι εκδόσεις Επίκεντρο.

Οι εκδόσεις Επίκεντρο παρουσίασαν το μυθιστόρημα του Δημήτρη Κατσαντώνη, «Το καλοκαίρι που όλα άλλαξαν. Μέρες του ‘74», στο Polis Art Cafe.

Για το βιβλίο μίλησαν οι:

• Γιάννης Πανούσης, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
• Γιώργος Φλωρίδης, δικηγόρος, πρώην Υπουργός
• Δημήτρης Ψυχογιός, συγγραφέας
• Δημήτρης Κατσαντώνης, συγγραφέας

Τη συζήτηση συντόνισε ο εκδότης του Επίκεντρου, Πέτρος Παπασαραντόπουλος.

«...Η Μεταπολίτευση λέμε συχνά ότι σφράγισε τη νεότερη ιστορία του τόπου. Για πολλούς από μας, σφράγισε τη ζωή μας. Μπορεί να χρησιμοποιούμε πια αόριστο χρόνο όταν αναφερόμαστε σε αυτήν, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας κάνει να παραγνωρίζουμε πως αυτή ακριβώς η περίοδος μας έφτασε στον πυρήνα των ανεπτυγμένων χωρών και μας έκανε επίσης το είδος του ανθρώπου που είμαστε σήμερα...»

Ο εκδότης του Επίκεντρου, κος Πέτρος Παπασαραντόπουλος ευχαρίστησε τον εξαιρετικό οικοδεσπότη του Polis Art Cafe κο Βασίλη Χατζηιακώβου και καλωσόρισε όσους ήταν στην αίθουσα, «Στην πρώτη παρουσίαση της νέας σαιζόν, του βιβλίου του φίλου Δημήτρη Κατσαντώνη».

«Το βιβλίο περιγράφει "εκείνο" το καλοκαίρι με τα μάτια ενός 15άχρονου», είπε αναφερόμενος στην ιστορία του βιβλίου, μία ιστορία που διαδραματίζεται το καλοκαίρι του 1974, «Ενός 15χρονου που ζει μία πρωτόγνωρη κατάσταση ελευθερίας, στου οποίου τον ψυχισμό αλλάζει ο κόσμος, όχι μόνον πολιτικά αλλά και προσωπικά, ερωτικά...».

Ως προσβολή για τη γενιά τη δική του και του συγγραφέα χαρακτήρισε τη φράση «Η χούντα δεν σταμάτησε το '74» και διαβάζοντας το βιβλίο θα καταλάβουν όλοι το γιατί, «Αδυνατούν πολλοί να καταλάβουν τι τομή ήταν στο είναι μας το καλοκαίρι του '74».

«Οι ήρωες του 15χρονου ήταν ο Νίκος Σαργκάνης και ο Ανδρέας Παπανδρέου», είπε ο κος Παπασαραντόπουλος και διάβασε απόσπασμα από το μυθιστόρημα όπου ο συγγραφέας περιγράφει το κόσμο του εκείνη την εποχή, μουσική, πολιτική, σινεμά. «42 χρόνια μετά, σε συνθήκες μεγάλης κρίσης, πως βιώνει κανείς το τότε;», αναρωτήθηκε ο εκδότης και πρότεινε να αφεθεί το ερώτημα να περιρρέει και πριν δώσει το λόγο στους ομιλητές, έκανε μία παρατήρηση, «Όποιος δεν αντιλαμβάνεται ότι τα χρόνια που ακολούθησαν εκείνο το αξέχαστο καλοκαίρι του '74, ήταν τα καλύτερα χρόνια που έζησε αυτή τη χώρα, δεν πρόκειται να καταλάβει και τα αίτια που οδήγησαν στην κρίση».

Προσφώνησε τον επόμενο ομιλητή κο Γιάννη Πανούση με τις ακαδημαϊκές του ιδιότητες σχολιάζοντας αστειευόμενος, «Και μία ακόμη, αυτή του πρώην υπουργού την οποία μάλλον θέλει να ξεχάσει».

Ο κος Γιάννης Πανούσης ευχαρίστησε για την πρόσκληση και την ευκαιρία να βρεθεί με ανθρώπους με τους οποίους πέρασε μαζί εκείνα τα χρόνια και αναφέρθηκε στο ταλέντο του συγγραφέα στη λογοτεχνία εκφράζοντας την έκπληξή του για την έκδοση του βιβλίου για το οποίο δεν γνώριζε, ούτε για αυτή την πλευρά του Δημήτρη Κατσαντώνη.

Τοποθέτησε το συγγραφέα στη «γενιά που μεγάλωσε απότομα, μέσα σε μια βραδιά, ίσως σε δύο. Μια στο Πολυτεχνείο στις 17 Νοέμβρη και μια η αποκατάσταση της Δημοκρατίας». Τόνισε την έντονη παρουσία του πρώιμου ερωτικού στοιχείου και περιέγραψε τα χαρακτηριστικά στοιχεία της εποχής και του ίδιου του συγγραφέα, το σεβασμό στους γονείς και στο μεγάλο αδελφό, τα σκιρτήματα των πρώτων φλερτ, το ναρκισισμό, τους ποδοσφαιρικούς ήρωες, τις απαγορευμένες ταινίες...

Συνέχισε αναφερόμενος σε σημεία της ιστορίας του βιβλίου που το καθορίζουν, διαβάζοντας αντίστοιχα αποσπάσματα με κοινό παρονομαστή τη μεταπολίτευση και τους όρους που διαμορφώθηκαν, συμφωνώντας ή διαφωνώντας με τις θέσεις του συγγραφέα που περνάει μέσα από τους ήρωές του. Καθοριστικές για τον ήρωα και κατ' επέκταση για το συγγραφέα, είναι οι διάλογοι του πατέρα του με το μεγάλο αδελφό, για θέματα πολιτικής και δημοκρατίας, την «άλλη δημοκρατία» την οποία, όπως σχολίασε ο κος Πανούσης, ακόμα αναζητούμε και εννοούμε διαφορετικά ο καθένας.

Την αστική ολοκλήρωση, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, θεωρεί ο κος Πανούσης ως απαραίτητες προϋποθέσεις για να απαλλαγούμε από μία κουτσή δημοκρατία και να περάσουμε σε μία ολοκληρωμένη η οποία είναι απαραίτητη για το πέρασμα στο σοσιαλισμό.

Ο κος Γιώργος Φλωρίδης μίλησε για τον συνήθη τρόπο παρουσίασης βιβλίων, «Να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι», λέγεται συνήθως, κάτι που ισχύει στην συγκεκριμένη περίπτωση και αναφέρθηκε στην προσωπική του εμπειρία εκείνο το καλοκαίρι.

«Εκείνο το καλοκαίρι αλλάζουν πολλά, εκρήγνυνται πολλά!», σχολίασε ο ομιλητής και συνέχισε αναφερόμενος στους δύο ήρωες του συγγραφέα και στην Κλαίρη, «Το βιβλίο είναι η Κλαίρη, το διατρέχει η Κλαίρη», σημείωσε χαρακτηριστικά.

«Η συζήτηση για το παρελθόν πάντα είναι διχαστική», συνέχισε ο κος Φλωρίδης, «ιδιαίτερα για αυτή την εποχή, με τις κρίσιμες παραμέτρους που περιέχει». Ακολούθησε σχολιασμός της δημοκρατίας που προέκυψε μετά τη μεταπολίτευση, με διαφορές από άλλες ανεπτυγμένες δυτικού τύπου δημοκρατίες και κατέθεσε το συμπέρασμά του ότι κανένα κράτος που προέκυψε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν μπορεί να γίνει «κανονικό κράτος» (δυτικού τύπου φιλελεύθερες δημοκρατίες) διότι μεταφέρονται σε αυτά οι αντιλήψεις και οι δομές εκείνης της εποχής, με πελατειακές σχέσεις πολιτικών και πολιτών, σχέσεις που μισούν τη διαφάνεια, την καθαρότητα, τους κανόνες, «Σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχουν 100.000 φορολογικής νομοθεσίας ή 10.000 σελίδες πολεοδομικής νομοθεσίας, με ρυθμίσεις που ερμηνεύονται "έτσι ή αλλιώς"», κατέληξε ο ομιλητής.

«Στο βιβλίο υπάρχουν συγκλονιστικά σημεία», είπε ο κος Φλωρίδης και αναφέρθηκε στον πατέρα του ήρωα, πρώην αριστερό «ο οποίος κουβαλάει όσα έζησε κατά τον εμφύλιο και μετά», διαβάζοντας σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο.

«Ας κάνουμε μία αστική δημοκρατία και μετά συζητάμε», τα λόγια του πατέρα του κεντρικού ήρωα της ιστορίας, είναι η απάντηση που έδωσε ο ομιλητής στην ερώτηση, «Επομένως;», με την έννοια τού «Τι κάνουμε;», «Η άρνησή μας να συμφιλιωθούμε με την ιστορία, να τη σεβαστούμε και να κατανοήσουμε τις βαθύτερες αιτίες που κρατούν αυτή τη χώρα στην καθυστέρηση, θα οδηγούν διαρκώς σε αυτή τη συζήτηση, όπως το κάνουμε από την επανάσταση του '21 και μετά», συμπλήρωσε και μέτρησε τα χρόνια των εκσυγχρονιστικών εγχειρημάτων στα 180 ελεύθερου βίου της χώρας, τα οποία δεν υπερβαίνουν τα 16: 3 του Καποδίστρια, 3 του Χαριλάου Τρικούπη, τις δύο τετραετίες του Βενιζέλου και τέλος στο '74 και στην πρώτη τετραετία του Σημίτη.

Ο κος Δημήτρης Ψυχογιός μίλησε για τη γνωριμία του με το συγγραφέα στον πολιτικό χώρο και, όπως είπε, κατάλαβε γιατί «είναι ο μόνος συγγραφέας που στο μυθιστόρημά του έχει γράψει πρόλογο».

«Αν μπλέξεις με την πολιτική θα σε γδάρω ζωντανό», είχε πει στο συγγραφέα ο πατέρας του, ο οποίος «έμπλεξε» από το 1938 και έζησε όλη την ταραγμένη εποχή, πριν και μετά τον πόλεμο. προσταγή την οποία φυσικά παράκουσε εμπλεκόμενος στη μαθητική οργάνωση του ΠΑΣΟΚ.

Ο καθηγητής συνέχισε περιγράφοντας τη δομή του βιβλίου, τη συμπύκνωση της εμπειρίας του συγγραφέα σε 6 μήνες, συμπυκνώνοντας τον ίδιο το χρόνο, δημιουργώντας ένα μυθιστόρημα διαμόρφωσης ή μαθητείας, και έδωσε μία περιεκτική εικόνα της ιστορίας, της ζωής εκείνα τα χρόνια, το στίγμα της εποχής μέσα από τις συνήθειες των ανθρώπων στην κοινωνικοποίηση, στη διασκέδαση κ.λπ..

Σημείωσε τη διένεξη Βενιζελικών-Αντιβενιζελικών δείχνοντας τη διαιώνιση της πολιτικής σύγκρουσης που εμφανίζεται στη χώρα σε διάφορες ιστορικές περιόδους.

Εκτός όμως από τις αναφορές σε πολιτικά γεγονότα, χαρακτηριστικές είναι οι περιγραφές της ζωής στην πόλη, ιδιαίτερα της ζωή της νεολαίας, περιγραφές που συγκινούν, τα ερωτικά σκιρτήματα πάντα όμως στο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής.

Την παρουσία στο πάνελ πολιτικών και «πολιτικλογούντων» για ένα λογοτεχνικό έργο, την ερμήνευσε ο ομιλητής ως το ενδιαφέρον του συγγραφέα για το πολιτικό μήνυμα της ιστορίας «παρά η μυθοπλαστική γοητεία του», όπως είπε και συνέχισε λέγοντας, «κακό σημάδι για την πορεία του Δημήτρη Κατσαντώνη στο χώρο της τέχνης αλλά καλό σημάδι για τα πολιτικά μας πράγματα, για να απαντηθούν ερωτήματα που μας απασχολούν όλους τα τελευταία χρόνια».

Ολοκληρώνοντας ο κος Ψυχογιός κατέληγε στο συμπέρασμα ότι «η πολιτική αφορά πάντα μία πολύ μικρή μερίδα των πολιτών», αναφερόμενος σε περιγραφές του βιβλίου, του πατέρα ιδίως του συγγραφέα, περιγραφές που στηρίζουν αυτή την άποψη.

Ο συγγραφέας Δημήτρης Κατσαντώνης ευχαρίστησε όλους τους παρευρισκόμενους και ιδιαίτερα τον εκδότη του Πέτρο Παπασαραντόπουλο για τον τρόπο και την προθυμία με την οποία υποδέχτηκε το βιβλίο του. Ευχαρίστησε τους ομιλητές, Γιώργο Φλωρίδη, Δημήτρη Ψυχογιό, και Γιάννη Πανούση, σχολιάζοντας τον τρόπο της πρώτης επαφής τους και όσα τους ενώνουν. Καλωσόρισε επίσης παλαιούς φίλους και συντρόφους του από την πολιτική του δράση, τους οποίους συνάντησε εκείνη την ημέρα, μετά από πολλά χρόνια.

«Ημιαυτοβιογραφικό» χαρακτήρισε το έργου του και παρόλο που είναι λογοτεχνικό «έχει έντονο το στοιχείο της πολιτικής, γίνεται μία συμπύκνωση χρόνου και συμπύκνωση χαρακτηριστικών, γεγονότων και προσώπων».

Αναφέρθηκε στην ευκαιρία της μεταπολίτευσης να στήσει μία σοβαρή αντιπροσωπευτική δημοκρατία αλλά κατέληξε ατελής, «θέλει έναν διάδοχο», είπε και συνέχισε, «αλλά η κοινωνία αυτή δεν έχει τα κότσια να κάνει τις αλλαγές ώστε να έρθει ο διάδοχος της μεταπολίτευσης, ακόμη συζητάμε για στοιχειώδη θέματα θεσμικών αλλαγών που να θίγουν τα κακώς κείμενα». 

Για «δειλία» κατηγόρησε του πολιτικούς, «είναι λίγοι για να κάνουν αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα». Πρέπει να διορθωθούν «τα μονοσήμαντα των θεσμών όπως το πρωθυπουργικό μοντέλο που υπάρχει στη χώρα», είπε και αναφέρθηκε στην μεταπολίτευση που «εισήγαγε τη μήτρα των θεσμών που απλώς πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους» αλλά στη συνέχεια κατέστησαν ατελείς.

Ευθύνη για τις πολιτικές πρακτικές μετά τη μεταπολίτευση επέρριψε στο ΠΑΣΟΚ και στην αριστερά, «για να είμαι ακριβέστερος κατά προτεραιότητα, της αριστεράς και του ΠΑΣΟΚ», που εισήγαγαν όλες τις παθογένειες που σήμερα δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. «Οδηγός ήταν η μεταπολίτευση, τη οποία σκοτώσαμε πολλές φορές στα λόγια», είπε και αναφέρθηκε σε εισήγησή του Κώστα Λαλιώτη ο οποίος υποστήριξε ότι «η μεταπολίτευση τελείωσε με την έλευση του ΠΑΣΟΚ». Αυτή ήταν η πρώτη φορά που την ξέκανε το ΠΑΣΟΚ, η δεύτερη το '89, τη τρίτη με το Σημίτη... «Την έχουμε τελειώσει πολλές φορές αλλά δεν λέει να πεθάνει».

Η επιστροφή στη μεταπολίτευση γίνεται διότι ήταν μία εποχή συμπυκνωμένων προσδοκιών.

«Ο συνειδητός συλλογισμός ήταν να υπερασπιστώ τη μεταπολίτευση και τις προσδοκίες που δημιούργησε, την προοπτική που άνοιξε και να διαπραγματευτώ τη δική μου εικόνα του σήμερα και του τότε», είπε ο συγγραφέας και ως φιλοδοξία του για το βιβλίο όρισε το «να μην βαριέται κάποιος όταν το διαβάζει και να μπει κάπως στην ατμόσφαιρα της εποχής, όχι νοσταλγικά αλλά για να την αναστοχαστεί», σχολίασε ο συγγραφέας ολοκληρώνοντας τις σκέψεις του.