Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ «ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΛΟΧΙΑ»

Στάθης Λούβαρις

Ο «Γερμανός λοχίας» είναι ένας κέντρωνας αληθοπλασίας, αποτέλεσμα δηλαδή της συμπίλησης και συγκρότησης των ψηγμάτων της αλήθειας. Όλα τα πρόσωπα, τα γεγονότα και οι τόποι είναι πραγματικά σ’ αυτό το βιβλίο που γράφει για την αλήθεια, σ’ αυτό το αληθογράφημα. Οι έντυπες πηγές πρώτης ύλης καταγράφονται μάλιστα λεπτομερώς σε παράρτημα στο τέλος του βιβλίου. Ταυτόχρονα όμως σχεδόν όλα τα ονόματα τόπων και προσώπων είναι κίβδηλα. Κι αυτό για να προστατευθούν τα προσωπικά δεδομένα της οικογένειας του λοχία, χωρίς τη μαρτυρία της οποίας το βιβλίο θα ήταν πολύ φτωχότερο.

Πράγματι, η κύρια πηγή του βιβλίου ήταν οι προσωπικές μαρτυρίες του γιου του λοχία και των ανταρτών τους οποίους πολέμησε ο λοχίας. Επίσης σημαντικότατη πηγή ήταν τα κρατικά γερμανικά αρχεία. Η χρήση όμως των πηγών αυτών δεν επιτρεπόταν να γίνει άνευ αποτελεσματικής προστασίας των προσωπικών τους δεδομένων. Γι’ αυτό εκείνα τα ονόματα προσώπων, τόπων ή ακόμα και ημερομηνίες που ενδεχομένως θα φανέρωναν την ταυτότητα του Γερμανού λοχία άλλαξαν. Από την άλλη, η κιβδηλωνυμία έδωσε στο βιβλίο τη δυνατότητα να αντιπροσωπεύσει αδιακρίτως την ευρύτερη πραγματικότητα της Κατοχής.

Είναι λοιπόν όλα πραγματικά στο βιβλίο, υπό κιβδηλωνυμία έστω; Όχι. Ο Γερμανός λοχίας δεν κρατούσε ποτέ σημειώσεις, επειδή είχε εξαιρετική μνήμη. Δεν κρατούσε ημερολόγιο. Οι σκέψεις και οι κουβέντες του είναι επινοημένες, δεν είναι δηλαδή δικές του, εκτός από τις ελάχιστες εκείνες κουβέντες του που οι προφορικές μαρτυρίες διατήρησαν και που παρουσιάζονται ανάμεσα στις τόσες άλλες. Αλλά ακόμα κι αυτές οι «επινοήσεις» δεν είναι παρά ένας κέντρωνας αληθοπλασίας: συναρμογή πραγματικών δηλώσεων ή σκέψεων συμπατριωτών του της εποχής εκείνης που έφθασαν σε μας με διάφορους τρόπους, από επιστολές τους και καταχωρήσεις σε ημερολόγια έως απομαγνητοφωνήσεις των κρυφά καταγεγραμμένων συζητήσεών τους κατά την αιχμαλωσία τους. Οι πηγές όλων αυτών των επινοημένων προτάσεων ή κρίσεων, που αποδίδονται στον λοχία ενώ ανήκουν σε πρωταγωνιστές ή μελετητές της εποχής, δίδονται στο παράρτημα.

Η ακρίβεια, όση επέτρεπε η προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαρτύρων, ήταν ένα ζητούμενο. Έτσι τα καιρικά φαινόμενα όχι μόνο είναι ακριβή, όπως η κατακόκκινη πανσέληνος του Δεκαπενταύγουστου του 1943, αλλά χρησιμοποιούνται για να προσδιορισθούν ημερομηνίες που οι έντυπες ή προφορικές πηγές δεν διευκρινίζουν. Έτσι, για παράδειγμα, μια αναφορά βροχής της Ιωάννας Τσάτσου στα «Φύλλα Κατοχής» χρησιμεύει για να καθορισθεί πότε ο Γερμανός λοχίας προτρέπει έναν ζωγράφο που εκτιμούσε να διαφύγει πριν συλληφθεί.

Τέλος, κρίσιμο στοιχείο στο βιβλίο είναι η διαρκής αντίστιξη των γερμανικών και ελληνικών επόψεων, έτσι ώστε να δημιουργείται ένα καλειδοσκόπιο των δράσεων και των σκέψεων που απάρτιζαν την καθημερινότητα της Κατοχής. Η άβυσσος που χωρίζει τις δύο αντίπαλες κοσμοθεωρίες είναι στην πραγματικότητα ο ήρωας του βιβλίου. Χτισμένη κι αυτή όμως ως κέντρωνας των απόψεων πρωταγωνιστών και μελετητών.