Τζίνα Ψάρρη «Οι κόρες της ανάγκης» Άνεμος Ενδοτική

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μετά το πρώτο βιβλίο της «Μέχρι το πέμπτο σκαλοπάτι» το 2016, από τις εκδόσεις Όστρια, ήρθε να μας ταρακουνήσει με ένα ακόμη βιβλίο, κοινωνικό, βαθιά ανθρώπινο και με μια ποιητική αύρα σε κάθε σελίδα του. Με όμορφες εικόνες για να καταλαγιάσει την ένταση των συναισθημάτων που φορτίζει τη ψυχή του κάθε αναγνώστη.

Η Κλωθώ είναι η Κόρη της Ανάγκης, κατά τον Πλάτωνα. Η Μοίρα που υφαίνει το νήμα της ζωής των ανθρώπων. Κι ύστερα, δίκαια εκείνοι αναρωτιούνται: τα χαρίσματά μας τα επιλέγουμε ή μήπως είναι με κάποιον τρόπο προαποφασισμένα; Ποιες αναμνήσεις χάνονται και ποιες διατηρούνται; Τρεις εντελώς διαφορετικές γυναίκες. Οι απρόσμενες ανατροπές, η υπεροψία τής αρτιμελούς αυτάρκειας, η τρυφερή ευφυΐα της αναπηρίας, το αναπόφευκτο και ο έρωτας. Όλα χάνονται στην ανυπαρξία κι όλα πλάθονται από την αρχή. Κι αν το κλειδί της ευτυχίας τους το έψαχναν σε λάθος τσέπη; Κι αν η εμπιστοσύνη σαν ένα χαρτί αποδειχθεί, που έτσι και τσαλακωθεί μετά δεν ξαναϊσιώνει; (οπισθόφυλλο)

Πολλά χρόνια τώρα βλέπω παιδιά με σωματικά κι άλλα προβλήματα που έρχονται στην Τήνο, στην Παναγία ελπίζοντας σε ένα θαύμα. Και αναρωτιέμαι τόσα χρόνια γιατί να έρθουν σ’ αυτό το σκληρό κόσμο; Το ήξεραν οι μητέρες τους πριν γεννηθούν, ότι θα έρθουν με προβλήματα κι όμως η ανάγκη τις οδήγησε εκεί; Όπως την Αγγελίνα, την μια ηρωίδα του βιβλίου;. Με τον καιρό κατάλαβα πώς «Ο Θεός δεν σου δίνει περισσότερα απ’ όσα μπορείς να αντέξεις». Αλήθεια πόση αντοχή και πόση λαχτάρα μπορεί να έχει η κάθε μάνα στη ψυχή της ώστε να φέρει ένα παιδί στον κόσμο και να το αναθρέψει δυνατό ώστε να είναι έτοιμο να βγει στη κοινωνία. Μήπως είμαστε εγωιστές όσοι φοβόμαστε να αντιμετωπίσουμε τέτοια προβλήματα; Ότι θα χάσουμε τη βολή μας και δεν αντέχουμε να αντιμετωπίσουμε το λυπητερό κοίταγμα της κοινωνίας; Γιατί να είναι πια τόση ανάγκη να φέρουμε στον κόσμο ένα παιδί που θα ταλαιπωρηθεί, που η κοινωνία θα το στιγματίσει, που τα παιδιά θα είναι σκληρά απέναντι του και θα το παραμερίσουν; Και το μετά; Τι θα γίνει αν φύγουν οι μάνες από τη ζωή και το αφήσουν απροστάτευτο; Δεν θα είναι χειρότερα γι αυτό, που θα έχει μάθει να είναι μέσα στο ασφυκτικό κουκούλι της ασφάλειας και της αγάπης των γονιών; Δεν είναι κρίμα που θα βγει ανίσχυρο στα αιχμηρά δόντια των λεόντων; Όλα αυτά τα ερωτήματα γεννιούνται πριν διαβάσουμε τέτοιας θεματολογίας όπως γι αυτό που μόλις έκλεισα την τελευταία σελίδα του.

Οι ήρωες θα φορτωθούν τραύματα από μάχες που θα δώσουν. Ανεξίτηλες ουλές που θα τις κουβαλούν μια ζωή. Ένας δρόμος με πολλά εμπόδια θα είναι η ζωή τους. Ναι, επιλογή τους, θα πουν κάποιοι. Οδυνηρός ο δρόμος, στη προκειμένη, της Φένιας. Μα στην επιλογή της, μπήκε όλη η οικογένεια. Για να την στηρίξουν. Κι ας έκανε λάθος κατά τη γνώμη τους. Όμως, αν έχεις μεγαλώσει διαφορετικά; Αν δεν θέλεις να ξέρει η κοινωνία ότι υπάρχει πρόβλημα μέσα στην οικογένεια σου; Αν ξαφνικά αυτό το μέλος της οικογένειας νιώσει παραγκωνισμένο γιατί όλη η αγάπη πέφτει δικαιολογημένα στο παιδί;

Το στομάχι μου, όσο το διάβαζα γινόταν πέτρα. Ένιωθα πώς η Αγνή, η αφηγήτρια, με πήρε από το χέρι και μ’ έβαλε μπροστά σε ολόσωμο καθρέφτη να δω όλη τη ζωή της Φένιας ως ταινία. Το πρώτο πρόσωπο που διάλεξε η συγγραφέας να γράψει το βιβλίο το καθιστά πιο σκληρό και πιο δυνατό. Σε βάζει ως αναγνώστη να απαντήσεις στα ερωτήματα της. Η αφηγήτρια, κοιτά τη ζωή με πάθος. Αλλά ζει συγχρόνως όλο το δράμα. Επιλέγει τα πρέπει κι όχι τα θέλω. «Γιατί όμως τα πρέπει μου να υπερισχύουν από τα θέλω μου;» γράφει σε ένα σημείο η συγγραφέας. Θέτει αμείλικτα ερωτήματα στην κρίση του αναγνώστη, μέσα από μια μυθοπλασία τόσο αληθινή όσο η οικογένεια της διπλανής πόρτας. Ναι, μπορεί να συμβαίνει στη διπλανή πόρτα, στο συγγενικό μας περιβάλλον. Όχι, όμως στο σπίτι μας. Αυτό το βιβλίο έρχεται να μας ανοίξει τα μάτια, να μας δώσει την εικόνα, τον προβληματισμό, αν θέλετε. Πώς θα χειριζόμασταν εμείς ατομικά μια παρόμοια κατάσταση; Θα δίναμε απαντήσεις; Ή θα γυρίζαμε σελίδα λέγοντας πώς δεν μας αφορά. Θα ψάχναμε μια χαραμάδα διαφυγής;

Η Αγνή μας μιλά μέσα από τις σελίδες του για την αγάπη, για την τόλμη και την αποφασιστικότητα, «Δεν είναι που έκλεινα τα μάτια στην τραγική θέα, είναι που ήθελα να την αλλάξω, όχι μόνο να το εύχομαι. Είναι που πριν το εγκαταλείπω πρέπει να έρχεται το προσπαθώ», για το φόβο «όταν αφήνεις χαραμάδα ανοιχτή στο φόβο και βρει να τρυπώσει στη ψυχή τη κυριεύει». Για την ελπίδα λέγοντας πώς «Σαν κάποιος να πέταξε ένα αναμμένο σπίρτο στους ξεραμένους από καιρό βλαστούς της ψυχής μου» Για τον Θεό, σε όποιον Θεό μπορεί να πιστεύει ο καθένας μας μετά από τέτοια σκληρή δοκιμασία «Μετά από χρόνια αναζήτησης πείστηκα ότι τον θεό, τον όποιο θεό, οι άνθρωποι τον ανακάλυψαν ακριβώς τη στιγμή που θέλησαν να ξορκίσουν τους δαίμονες…» Βλέπουμε την αντιμετώπιση και τη σοφία που βγαίνει από μέσα μας όταν βρίσκεται να ακροβατεί σε ένα τεντωμένο σχοινί «Κοίταξε την πέτρα. Την κομμάτιασαν με μανία οι καιροί, δίνοντας της αλλόκοτη μορφή. Θα έρθει σύντομα η στιγμή που θα λες το ίδιο για μένα».

Πολλά λέμε όλοι μας όταν τα αντικρίζουμε όλα μέσα από τον καθρέφτη. Απέχει πολύ η θεωρία από την πράξη. Καταδικάζουμε εύκολα και δείχνουμε με το δάχτυλο όλους αυτούς που ενεργούν συναισθηματικά κι όχι με τη λογική. Απέχουμε πολύ. Δεν τολμάμε να έρθουμε στη θέση της κάθε μάνας που καλώς ή κακώς κουβαλά ένα μεγάλο σταυρό στον δικό της Γολγοθά. Για μένα είναι ηρωίδες. Ή τα έστειλε ο Θεός και δεν μπορούν να τον παρακούσουν ή πιστεύουν πώς αυτή είναι η μοίρα τους και πρέπει να την αποδεχτούν. Σβήνουν τελικά οι πληγές όσο περνά ο χρόνος; Νικιέται η λύπη όταν δίνεις ζωή στο ξεραμένο χώμα;

Δεν θέλω να αναλύσω τους υπόλοιπους χαρακτήρες. Αυτή είναι προεργασία του κάθε αναγνώστη. Ούτε θέλω να τους ετοιμάσω ψυχολογικά, θετικά ή αρνητικά για τον καθένα τους. Περισσότερο ήθελα να θέσω τους προβληματισμούς που θέτει η συγγραφέας για να σας παρακινήσω να το διαβάσετε.

Πόσο αέρα ελευθερίας αναζητά ο καθένας μας; Μπορούμε να μάθουμε το παιδί μας, ιδιαίτερα αν έχει κάποια προβλήματα, να αντέξει μέσα στη κοινωνία; Λέει η Αγνή στον μονόλογο της.“ Θα τη μάθω ότι δεν μπορεί να αναγκάζει τους άλλους να την αγαπήσουν, να σταθεί στα πόδια της γερά, να μην ανοίγει πληγές που δεν θα μπορέσει ποτέ να γιατρέψει. Θα τη μάθω να συγχωρεί πρώτα τον εαυτό της και μετά τον κόσμο ολόκληρο” Αν όλοι μαθαίναμε τα παιδιά μας να μην είναι σκληρά, δεν θα ήταν πιο όμορφος ο κόσμος μας; Γιατί να υπάρχουν παιδιά ενός κατώτερου θεού και να τα βλέπουμε ρατσιστικά; Μήπως αυτόν τον ρατσισμό και αποκλεισμό φοβόμαστε όλοι μας;

Μια γροθιά στον εαυτό μας, λοιπόν αυτό το βιβλίο. Με φιλοσοφικά ερωτήματα, υπαρξιακά που μας βάζει πραγματικά μπροστά στην ανάγκη για αναζήτηση. Και κλείνοντας το, πιστεύω ότι θα αναθεωρήσουμε απόψεις που ήταν χρόνια στοιβαγμένα στο μυαλό μας. Αλλά κάθε φορά, τα κλείνουμε στο σεντούκι, αποφεύγοντας τα. Γιατί εμείς είμαστε καλά και δεν χρειάζεται να στενοχωρηθούμε για τον διπλανό μας.

Αυτός όμως είναι ο ρόλος του βιβλίου. Να σκάβει βαθιά στη ψυχή μας και να νιώθουμε πώς ο συγγραφέας το έγραψε για μας. Να μας οδηγήσει στο δρόμο του «μαζί» και όχι στο «Ας πρόσεχε» και το «Τι με νοιάζει εμένα». Τα βιβλία δεν είναι κλειδαρότρυπες που μιλούν για πράγματα και καταστάσεις που δεν μας αγγίζουν. Και το προσπερνούμε. Δεν πρέπει να τα διαβάζουμε και να απολαμβάνουμε τις όμορφες εικόνες, τον άρτιο λόγο και να μην προβληματιζόμαστε, Δυστυχώς, αργά ή γρήγορα, η ζωή θα κάνει τα παιχνίδια της. Σκληρά και πραγματικά. Σφαλιάρες δυνατές. Που οι σχέσεις δοκιμάζονται με κάθε ευκαιρία. Γιατί όχι και σε μας;

«Τελικά τι είναι η ζωή; Ένας αντικατοπτρισμός. Ότι ζήσαμε καθρεφτίζεται στο πρόσωπο στη ψυχή και τη καρδιά μας.» μας λέει η αγαπητή Τζίνα Ψάρρη.

Καλοτάξιδο το βιβλίο σου ….