Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μια νέα ποιητική του Αντρέα Πολυκάρπου, ποιητή και δημοσιογράφου, από τις εκδόσεις Νίκας. Έχω ξαναδιαβάσει ποίηση του και μου άρεσε πολύ. Τα «Πένθιμα καλοκαίρια» τα ξεχώρισα. Αλλά γιατί είναι πένθιμα τα καλοκαίρια για τον ποιητή; Θα μας τα πει ο ίδιος…

«Έρχεσαι με τη θάλασσα.
Κάθε Αύγουστο επιστρέφεις
από το κιβούρι που σε χώσαμε
τότε που στέρεψε από τα σπλάχνα σου η ζωή
κι αφέθηκες ντυμένη νύφη στα χέρια του Θανάτου.
Φτάνεις γυμνή χωρίς το δέρμα σου.
Αφημένο στα πεύκα μοσχοβολά αγριοδυόσμο και ρίγανη
κι ανάμεσα στις πτυχώσεις του φωλιάζουν γλάροι και γερανοί.»

Αντρέα Πολυκάρπου σ’ ευχαριστώ για τη συνέντευξη και τον πολύτιμο χρόνο που διαθέτεις. Διαβάζοντας τον τίτλο, ο νους μου πήγε στο καλοκαίρι του ’74. Από εκείνο το καλοκαίρι εμπνεύστηκες τον τίτλο;

Ολόκληρη η ποιητική συλλογή «Πένθιμα καλοκαίρια» είναι αφιερωμένη σε έναν άνθρωπο που «έφυγε». Σίγουρα το καλοκαίρι του 1974 με την τουρκική εισβολή στην ιδιαίτερη πατρίδα μου είναι μια πληγή ανοιχτή αλλά η τελευταία μου συλλογή δεν έχει σχέση με εκείνο το καλοκαίρι. Ο τίτλος αλλά και όλα τα ποιήματα αφορούν στο πένθος του χαμού και της φυγής των ανθρώπων που αγαπήσαμε και οι οποίοι θα βρίσκονται πάντα μαζί μας. Η ηρεμία του καλοκαιριού, οι ήχοι του, οι εικόνες του εδώ και μερικά χρόνια αποτελούν ένα πένθιμο σκηνικό για τη ζωή μου. Όλες αυτές τις εικόνες έκλεισα μέσα στα συγκεκριμένα ποιήματα.

Έχεις γράψει πέντε ποιητικές συλλογές και έχει συμμετάσχει σε τρεις συλλογικές εκδόσεις. Η Ποίηση είναι το αποκούμπι σου στη σκληρή καθημερινότητα της δημοσιογραφίας;

Συνολικά έχω γράψει πέντε ποιητικές συλλογές αλλά οι δύο πρώτες που εκδόθηκαν στην Κύπρο περιλαμβάνουν αρκετά πρωτόλεια ποιήματα αν και περιλαμβάνουν και κάποια που αγαπώ πολύ. Για μένα η πρώτη μου ποιητική συλλογή είναι η τρίτη (Απρόσωπα Φαγιούμ) όπου θεωρώ ότι καταφέρνω να τιθασεύσω το λόγο αλλά και τα συναισθήματα μου.

Σε σχέση τώρα με τη δημοσιογραφία πράγματι θα μπορούσα να πω ότι η ποίηση και το θέατρο είναι το αποκούμπι μου. Ασχολούμαι με το οικονομικό ρεπορτάζ όπου όλα είναι μετρήσιμα και όλα πρέπει να γίνονται άμεσα και γρήγορα προκειμένου να βγει το ρεπορτάζ. Στην ποίηση ο χρόνος παγώνει και καλούμαστε να ανασυνθέσουμε όλα αυτά που αφήσαμε κρυμμένα στο ασυνείδητο μας. Οι λέξεις στην ποίηση βγαίνουν πολύ πιο δύσκολα γιατί είναι κομμάτι της σάρκας μου. Κάθε ποίημα είναι κι ένας ακρωτηριασμός…

Στα «Πένθιμα καλοκαίρια» υπάρχουν συμβολισμοί (στάχυα, ρόδι, κόλλυβα και στάρι) αλλά χρησιμοποιείς και επαναλαμβανόμενες λέξεις όπως Αύγουστος, θάνατος, θάλασσα και λιόδεντρα, σκέλεθρα, οστρακόδερμα κοκ. Ποιο είναι το απόσταγμα που θέλεις να κρατήσει ο αναγνώστης; Οι εικόνες, οι λέξεις ή κάτι βαθύτερο και Ανθρώπινο;

Ο κάθε αναγνώστης θα κρατήσει αυτό που τον αφορά περισσότερο. Τα «Πένθιμα καλοκαίρια» είναι μια νεκρώσιμος ακολουθία 16 ποιημάτων με φόντο τις καλοκαιρινές εικόνες της Μεσογείου. Τα κόλλυβα, το στάρι και το ρόδι είναι πράγματα συνυφασμένα με την τελετουργία του πένθους στην ελληνική φυλή ενώ ο Αύγουστος με την ηρεμία του πάντα μου θύμιζε πένθιμο μήνα όπου όλα κυλούν πιο αργά. Πιο αργά και πένθιμα. Το πολύ του Αυγούστου φως μού θυμίζει το φως που θα ακολουθήσουμε κάποια στιγμή όλοι μας. Και η θάλασσα δεν είναι τίποτε άλλο από το δρόμο προς την ολοκλήρωση του ΕΙΝΑΙ μας. Αυτές τις εικόνες θέλω να κρατήσει ο αναγνώστης και να εισέλθει στον κόσμο μου.

«Μόνο του ανθρώπου το κουφάρι δεν ανθίζει σαν φυτευτεί στη γη» και «Ποτάμι το αίμα έβαψε τα στάχυα κόκκινα» Δυο στίχοι που ξεχώρισα. Πόσο πολύ «βασανίζεις» το κάθε ποίημα σου πριν έρθει στο φως;

Κάθε λέξη και κάθε εικόνα πρέπει να έχει λόγο ύπαρξης μέσα στα ποιήματα. Τίποτα δεν πρέπει να μπαίνει τυχαία σαν ένα παιχνίδι δημιουργικής γραφής. Η ποίηση δεν είναι παιχνίδι λέξεων και κυρίως δεν είναι μάθημα δημιουργικής γραφής. Θα έλεγα ότι το κάθε ποίημα μου (οι εικόνες του και οι λέξεις του) με βασανίζει για βδομάδες πριν εγγραφεί σε ένα κομμάτι χαρτί. Αυτός είναι και ο λόγος που γράφω το πολύ 2-3 ποιήματα σε ένα χρόνο.

Πιστεύεις ότι μπορεί ο Ποιητής να φτιάξει ομορφότερο τον κόσμο αν και οι αναγνώστες δεν την προτιμούν όσο το μυθιστόρημα;

Πιστεύω ότι δεν είναι αυτός ο ρόλος του ποιητή. Ο ποιητής δεν είναι υπεύθυνος για να φτιάξει έναν καλύτερο κόσμο. Ο ποιητής οφείλει να συντάσσει τις λέξεις του και να φτιάχνει τις εικόνες του αναζητώντας την επικοινωνία με τον κόσμο γύρω του. Γράφει γιατί δεν μπορεί να μιλήσει και να πει όλα αυτά που θέλει.

Είναι λίγοι οι δημοσιογράφοι που ασχολούνται με τον Πολιτισμό, ιδιαίτερα στην επαρχία που σπάνια βλέπω να καλύπτουν εκδηλώσεις. Στον πεζό κόσμο που ζούμε, και ιδιαίτερα τώρα με τον κορονοϊό, που τον έχουμε περισσότερη ανάγκη από άλλα χρόνια, θα ήθελα να σε ρωτήσω, γιατί τα ΜΜΕ δε δίνουν την πρέπουσα βαρύτητα. Δεν έχει ψωμί ο Πολιτισμός για τα ΜΜΕ;

Δυστυχώς, αυτό που λέτε είναι αλήθεια. Κανένα Μέσο Ενημέρωσης δε θα πληρώσει για να συμπεριλάβει στην έκδοση του μια κριτική ή ένα διήγημα σε συνέχειες. Αυτά ανήκουν σε άλλη εποχή. Και πιστέψτε με ο κόσμος διψά για τη «μαγεία» της λογοτεχνίας, του θεάτρου, της ζωγραφικής και γενικά της τέχνης. Απλά και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες έχουν κλειστεί στις δημόσιες σχέσεις τους, στα δημιουργήματα τους, στις επαφές και στις «φιλίες» τους σε τέτοιο βαθμό που πλέον οι καλλιτεχνικές τους δουλειές δεν αφορούν κανένα και ιδιαίτερα τη σημερινή μας κοινωνία. Οι περισσότεροι που γράφουν δε διαβάζονται από τον κόσμο γιατί δεν έχουν τι να πουν. Τα περισσότερα λογοτεχνικά έργα σύγχρονων λογοτεχνών που πέφτουν στα χέρια μου αναμασούν τετριμμένα συναισθήματα, τυχαίες λέξεις και γενικά αποτελούν ένα ναρκισσιστικό συνονθύλευμα που σκοπό έχει την προσωπική ανάδειξη του καθενός. Η τέχνη του λόγου έχει γίνει πλέον τόσο ευτελής από την πλειοψηφία των γραφόντων που σίγουρα τα ΜΜΕ δεν έχουν την πολυτέλεια να τη «σερβίρουν» στην κοινωνία.

Οι περισσότεροι πολίτες έχουν στο συρτάρι τους ποιήματα και ιδιαίτερα τώρα με τον εγκλεισμό που είχαν την ανάγκη να εκφραστούν περισσότερο μέσα από αυτήν. Αυτή η ανεξέλεγκτη πληθώρα των εκδόσεων δεν κάνει κακό στην ίδια την ποίηση;

Δεν ξέρω αν προκαλεί τόσο μεγάλο κακό στην ποίηση το να εκφράζεται ο κόσμος. Αυτό που προκαλεί κακό στην ποίηση είναι η καπηλεία της λέξης ποιητής/ ποιήτρια από ανθρώπους που δεν το αξίζουν μέσα από τη γραφή τους. Η πληθώρα των εκδοτικών οίκων έχει κάνει μεγάλη ζημιά στην ποίηση. Πλέον όλοι μπορούν να πληρώσουν και να εκδώσουν το βιβλίο τους και να φανταστούν τον εαυτό τους ως ποιητή ή ποιήτρια. Οι στίχοι που γράφουμε και που φυλάμε στα συρτάρια μας τις περισσότερες φορές δεν έχουν καμία σχέση με την έννοια του ποιήματος. Απλά στην «πιάτσα» που λέμε υπάρχουν διάφοροι εκδοτικοί αετονύχηδες που τους παραφουσκώνουν τα μυαλά για να αρπάξουν το παραδάκι. Ευτυχώς, όμως, η ποίηση ως έννοια δεν κινδυνεύει και δε βλέπει ούτε βιβλία, ούτε επαίνους και βραβεία. Αυτός που γράφει πραγματική ποίηση στο τέλος θα δικαιωθεί. Στη σημερινή εποχή ο τσίγκος βάφεται εύκολα χρυσός αλλά τι να σου κάνει κι αυτός, δεν μπορεί να λάμψει…

Αν και πιστεύουμε στην ελευθερία της έκφρασης, δεν πρέπει να βρεθούν άλλοι τρόποι επιλογής εκδοτικών προσπαθειών;

Δυστυχώς, η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τους παραδοσιακούς εκδοτικούς οίκους σε σημείο που η ποίηση δεν μπαίνει καν στο εκδοτικό τους πρόγραμμα. Από την άλλη, υπάρχουν εκδότες που ζουν από το ψώνιο των ανθρώπων. Σίγουρα κάτι πρέπει να αλλάξει στην όλη κατάσταση. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την αξιοκρατία και τη στήριξη της πολιτείας.

Ποιους Ποιητές αγάπησες και επηρεάστηκες από την ποίηση τους;

Οι ποιητές που αγάπησα και με επηρέασαν ήταν ο Γιώργος Σεφέρης, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Κώστας Καρυωτάκης αλλά και οι ρομαντικοί ποιητές.

Γεννήθηκες στη Λευκωσία δέκα χρόνια μετά το πραξικόπημα, που μοιράστηκε η πατρίδα στα δυο. Εκτός τις διηγήσεις των γονιών και την ιστορία του σχολείου είχες άλλα προσωπικά βιώματα που δεν σ’ αφήνουν να κλείσεις την πληγή κι αναφέρεται στα ποιήματα σου;

Οι πληγές στην Κύπρο δεν μπορούν να κλείσουν εύκολα αφού το στίγμα της εισβολής βρίσκεται στον Πενταδάχτυλο. Άνθρωποι έχασαν τα σπίτια τους, τους ανθρώπους τους ενώ αρκετοί ακόμα αγνοούνται και βρίσκονται θαμμένοι σε ομαδικούς τάφους. Στη Λευκωσία τα πράγματα είναι περίεργα. Καθώς περπατάς στο κέντρο της παλιάς πόλης ξαφνικά ορθώνονται μπροστά σου φυλάκια και οδοφράγματα που την κόβουν στα δύο. Τότε συνειδητοποιείς ότι τελειώνει και η ελευθερία σου. Η Λευκωσία μου, είναι ένα ανοιχτό κοιμητήριο όπου οι μνήμες βρικολακιάζουν και μας στοιχειώνουν.

Κι όμως, παρά την αναφορά στην Αφροδίτη, στον θάνατο και τη θάλασσα, στην Κύπρο, δεν έχω διαβάσει να εκφράζεις παράπονο ή οργή για τους Τούρκους. Δεν θέλεις ή το αποφεύγεις σκόπιμα;

Η οργή σταδιακά γίνεται πόνος και ο πόνος σωπαίνει για να αντλήσει δύναμη και να μη σε πνίξει. Θέλω ο πόνος μου να γίνει δύναμη και να βρει ανθρώπους που θα ξαναενώσουν την πατρίδα μου. Η οργή μόνο κακό μας έχει φέρει στην Κύπρο.

Ποια είναι η γνώμη σου για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Γίνεται πολύ σοβαρή δουλειά από το συγκεκριμένο μέσο. Δίνει φωνή σε νέους ποιητές και συγγραφείς και προβάλλει το έργο τους. Μακάρι να ακολουθούσαν κι άλλοι το παράδειγμα του.

Ο εγκλεισμός παρά τα μεγάλα προβλήματα που έφερε στην κοινωνία μας, σ’ ενέπνευσε; Κατάφερες να σκαλίσεις την ψυχή σου για μια νέα συλλογή ή είναι ακόμη νωρίς;

Ο εγκλεισμός για μένα ήταν μια περίοδος στείρα. Χωρίς ελευθερία δεν μπορώ να γράψω. Σε όλη τη διάρκεια του εγκλεισμού αισθανόμουν όπως το πουλί στο κλουβί. Και ποτέ δεν μου άρεσαν τα κλουβιά. Όσο επιχρυσωμένα κι αν ήταν εγώ πάντα ήθελα να ανοίγω τα φτερά μου αναζητώντας πιο θερμά κλίματα.

Έρχεσαι με τη θάλασσα,
με το αρμυρό νερό και τη λευκή άμμο.
Στα μαλλιά σου αφημένα
τα άνθη της μυρτιάς.
Κάθε του Αυγούστου δείλι
μού απλώνεις το χέρι σου.
Τα μακριά σου δάχτυλα έχουν την υφή του ψωμιού.

(Στίχοι από το ποίημα «Έρχεσαι με τη θάλασσα» Στην Ελένη»)

Αντρέα Πολυκάρπου σου εύχομαι να είναι καλοτάξιδα αν και πένθιμα τα καλοκαίρια σου και ν’ αγαπηθούν από τους αναγνώστες!