Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μετά τις ποιητικές της συλλογές της «Λαβύρινθος μνήμη» και «Άπνοια μνήμη» που έχουν ήδη επανεκδοθεί από τις εκδόσεις Άπαρσις, η Κατερίνα Θανοπούλου έρχεται με την τρίτη της συλλογή «Ζώσα Μνήμη» για να μας οδηγήσει στα δικά της ποιητικά μονοπάτια αλλά και να μας λύσει τα γιατί που γεννώνται διαβάζοντας τα.

Κυρία Κατερίνα Θανοπούλου σας ευχαριστώ γι αυτή την κουβέντα που μου παραχωρείτε για λογαριασμό του Bookia. Γιατί τόση εμμονή στη Μνήμη και στις τρεις ποιητικές σας συλλογές;

Ευχαριστώ, αρχικά, για τη συνέντευξη και εσάς προσωπικά αλλά και το bookia.

Η τριλογία με άξονα τη μνήμη ολοκληρώθηκε με την 3η μου συλλογή, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άπαρσις. Ήταν μία συνειδητή επιλογή και όχι εμμονή. Επιλογή καθώς η κάθε συλλογή γεννήθηκε σηματοδοτώντας προσωπικές αλλά και κοινωνικο-πολιτικές διαδρομές. Η Λαβύρινθος μνήμη εκδόθηκε στα τέλη του 2015, μέσα σε λαβυρινθώδεις καιρούς, η Άπνοια στα τέλη του 2018, μέσα σε καιρούς όπου δεν μπορούσες να "ανασάνεις" και η Ζώσα σε μία φάση της ζωής μου που επιθυμούσα να μοιραστώ την ανάγκη ζωής, αντίδρασης, γέννησης. Όπως, αναφέρει ο Θανάσης Θ. Νιάρχος στην κριτική του για τη συλλογή: «η λέξη «ζώσα» χάρη στον τρόπο που χρησιμοποιείται φαίνεται να συγγενεύει στενά με την «αιμάσσουσα μνήμη» ή την «αιμορραγούσα μνήμη» ή τη μνήμη που δημιουργεί απρόβλεπτες ρωγμές ώστε ο χρόνος να πάρει μια διάσταση και μια μορφή τελείως διάφορες σε σχέσεις με τις συντελεσμένες.».

Γράφετε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου «Κράτησα το βάρος των επιλογών/ κρεμασμένη στα σχοινιά των δακρύων/πόνεσα». Νιώθετε ότι οι επιλογές σας είναι η ευθύνη σας απέναντι στη νέα γενιά;

Οι επιλογές μας στη ζωή φέρουν αρκετά φορτία. Αρχικά, τα μεταφερόμενα από τους προγόνους μας, στη συνέχεια από τη στάση ζωής και τη συνειδητότητα του καθένα και της καθεμιάς. Σίγουρα φέρουν και το φορτίο, συνολικά, της ίδιας μας της ύπαρξης σε αυτό τον κόσμο, άρα και της ευθύνης που έχουμε στο τι κληροδοτούμε στη νέα γενιά.

Την ποιητική σας συλλογή κοσμούν τρεις πίνακες ζωγραφικής του Παναγιώτη Σιάγκρη. Εμπνευστήκατε από αυτούς ή τους επιλέξατε μετά το τέλος της συγγραφής; Ποια είναι η ερμηνεία τους και ποια η σχέση τους με τη μνήμη;

Ο Παναγιώτης Σιάγκρης είναι ένας εξαίρετος εικαστικός και πλέον, για μένα, φίλος. Είναι η δεύτερη φορά που συνεργαζόμαστε, αφού υπήρχαν έργα του και στη 2η συλλογή μου. Η επιλογή των έργων έγινε μετά και σε συνεργασία με τον εικαστικό. Πέραν του πίνακα που κοσμεί το εξώφυλλο και δένει αρμονικά με τον τίτλο, καθώς δείχνει, απροσδιόριστα ένα ζευγάρι να ίπταται πάνω από την πόλη, τα τρία έργα στο εσωτερικό της συλλογής ξεκινούν τους τρεις κύκλους της: Εσώτερα τα αντικριστά, Ουτοπικά τα συναμφότερα και Ερωτικά τα επίγεια. Συνδέθηκαν με τα ποιήματα αλλά και με το εξώφυλλο, ως μέρη της ίδιας υπαρξιακής ανάγκης και έκφρασης. Τον ευχαριστώ, ξανά, για όλη τη συνεργασία.

Στο ποίημα «Ένα κίτρινο λουλούδι», μπορούμε να πούμε ότι κρύβεται μια αλληγορία; Είναι συμβολικό το χρώμα;

Το ποίημα γράφτηκε μέσα από την ανάγκη μου να αναδείξω την ομορφιά και τη δύναμη της απλότητας, του "μικρού" απέναντι σε όλες τις απάνθρωπες καταστάσεις που βιώνουμε. Απέναντι στο κέρδος, στις φωνές, στις απειλές, στις καταπατήσεις, στην εξαθλίωση, πάντα, υπάρχει ένα κίτρινο λουλούδι που παραμονεύει να βρει την ευκαιρία της αντίδρασης και της δημιουργίας ενός καλύτερου κόσμου. Η επιλογή έγινε για να δείξει αυτή την δύναμη της απλότητας, όπως τα μικρά κίτρινα λουλούδια που ξεφυτρώνουν στους αγρούς, ακόμα και μετά από φωτιές, σαν αυτές που, δυστυχώς, ζούμε.

Στο ποίημα «Οι κλειδοκράτορες» γράφετε οι ήχοι σιδερώθηκαν/οι μνήμες πλύθηκαν. Πιστεύετε πως οι μνήμες πλένονται για να βγουν πιο καθαρές και διαυγείς ή ξεπλένονται, χάνονται και γυρνούμε πάλι από την αρχή;

Πιστεύω, όντως, ότι οι μνήμες πλένονται για να βγουν πιο καθαρές ή τουλάχιστον θα έπρεπε αυτό να συμβαίνει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, ώστε μέσα από τη συνειδητοποίηση να μπορείς να χαράξεις το αύριο, ένα καλύτερο αύριο.

Θα αναφέρω ένα κομμάτι από την ομιλία/κριτική του Σάββα Μιχαήλ για τη συλλογή μου, απαντώντας στο ερώτημά σας:

«Η υπόσχεση είναι η διεκδίκηση κι επιλογή της ίδιας της Ζωής, στην πληρότητά της. Η Ζώσα Μνήμη αυτής της διεκδίκησης κι επιλογής για το Μέλλον.

Γιατί “La vida es bella-Η ζωή είναι ωραία” σύμφωνα και με το τίτλο ενός ποιήματος της Κατερίνας Θανοπούλου που επαναφέρει ζωντανή την μνήμη, ακριβώς, των τελευταίων λόγων του μεγάλου εξόριστου επαναστάτη Λεβ Νταβίντοβιτς Τρότσκυ που έγραφε στην Διαθήκη του λίγο πριν δολοφονηθεί από την Γκεπεού:

“ Η ζωή είναι όμορφη. Ας την καθαρίσουν οι αυριανές γενιές από κάθε ασκήμια, κάθε καταπίεση και βία, και ας την χαρούν σε όλη την πληρότητά της.”»

Στο ποίημα «Εγκλεισμός 2020» εκτός ότι υπάρχει διάχυτος ο φόβος, δίνετε την ελπίδα ότι θα έρθει πάλι η ώρα του φιλιού. Πιστεύετε ότι η παγκοσμιοποίηση θα μας επιτρέψει να γυρίσουμε στη διαχυτικότητα που είχαμε ή νιώθετε πως απλά πρέπει οι ποιητές να δίνουμε την ελπίδα, έστω και αμυδρή για να μη καταποντιστούμε;

Όπως, αρκετές φορές γράφω, δεν πιστεύω στην ελπίδα ή καλύτερα στην χρήση της. Πιστεύω στον διαρκή αγώνα και στη διαρκή ζωή. Ζούμε, πια, σε μια άλλη εποχή, όπου αντιστρέφονται σχεδόν καθολικά αξίες και συστήματα, με ιούς να εξοστρακίζουν την επαφή, με τον ίδιο τον άνθρωπο να είναι σε απόλυτη δυσαρμονία με τη φύση, άρα πιστεύω ότι θα βιώσουμε εξαιρετικά δύσκολες μέρες. Το θέμα είναι, αν θέλουμε να έρθει ξανά «η ώρα του φιλιού», να επιλέξουμε κατάλληλα και να αγωνιστούμε για αυτό, ακόμα κι αν δεν το ζήσουμε εμείς.

Μνήμες ξεπήδησαν με το ποίημα «Η μικρή Ελένη». Το παίξαμε στις αλάνες αυτό το παιχνίδι οι προηγούμενες γενιές. Τελικά, μπορούμε να πούμε πως μπορούμε να τινάξουμε τις ενοχές από πάνω μας και να πούμε «ξελευθερία για όλους» και να πετάξουμε;

Αυτό εξαρτάται από τρεις παράγοντες. Ο 1ος είναι η δουλειά που κάνει ο καθένας με τον εαυτό του, η προσωπική του διαδρομή. Ο 2ος από το σύνολο, από τις ευρύτερες υποκειμενικές συνθήκες. Ο 3ος από τα υποκείμενα στον πολιτικό στίβο. Ας ξεκινήσουμε, τουλάχιστον, από το 1ο και ...βλέπουμε.

Στο ποίημα «τα πληρωμένα γραμμάτια» μου ήρθε στον νου ο Μαγιακόφσκι. Το εμπνευστήκατε από το έργο του «Σύννεφο με παντελόνια» και πόσο σας έχει επηρεάσει στην ποιητική σου σκέψη αλλά και στη ζωή;

Οι επιδράσεις ή οι επιρροές ποικίλουν. Μπορεί να είναι μια σκέψη για τον άστεγο που βλέπεις στους δρόμους της Αθήνας, μια πικρία για τα όσα δεν έγιναν, μια ορμή που αισθάνεσαι για ένα έρωτα, μια γλυκύτητα όταν σκέφτεσαι αυτούς που φύγαν κι αυτούς, όπως η κόρη και οι φίλοι μου, που είναι εδώ. Μπορεί να είναι λέξεις, φράσεις και συναισθήματα από όσα διάβασες- από τον Μαγιακόφσκι ή τον Εμπειρίκο, από τον Σάρτρ, τον Μαρξ ή τον Τρότσκι - και χαράχτηκαν στο υποσυνείδητο.

Το ποίημα «Εξόριστος νόστος» είναι αφιερωμένο στη μητέρα σας. Διαβάζοντας ο αναγνώστης το βιογραφικό σας, θα καταλάβει πως έχει μπροστά του μια μαχόμενη δημιουργό στην πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου. Πιστεύετε πως οι αγώνες και οι διωγμοί της, με κατάληξη την εξορία, όπως καταλαβαίνω, επηρέασαν την Κατερίνα Θανοπούλου, όπως είναι σήμερα;

Απλά, θα απαντήσω καταφατικά. Είναι μέσα μου και οι δύο γονείς. Οι αγώνες της μητέρας μου και η στωϊκότητα του πατέρα μου. Τους οφείλω και τους κρατώ μαζί μου στις διαδρομές της ζωής.

Στο ποίημα «Στη μνήμη», γράφετε για την αλήθεια, την ανάγκη και τη μεγάλη ρωγμή. Εκτός το Πολυτεχνείο, που ήταν ορόσημο των αγώνων, που ήταν μια παλλαϊκή ανάγκη για τη λευτεριά, πιστεύετε πως θέλουμε ξανά τη μεγάλη ρωγμή ή τη φοβόμαστε; Θέλουμε την αλήθεια ή βολευόμαστε στο παραμύθι γιατί κουραστήκαμε ως λαός;

Θα σας παραθέσω ένα ποίημα από τη συλλογή, απαντώντας στο ερώτημά σας:

Ξέρουμε
Ψάχνουμε αναπάντητα γιατί
ενώ ξέρουμε
Ό,τι ανέχεσαι συναντάς
Ό,τι δέχεσαι θα εισπράξεις
Ψάχνουμε πέλαγα ανεξερεύνητα ενώ φοβόμαστε.
Ό,τι ονειρεύεσαι το μοιράζεσαι
Ό,τι πιστεύεις το παλεύεις
Ψάχνουμε διέξοδο
ενώ κλεινόμαστε.
Ό,τι επιλέγεις ζεις
Ό,τι είσαι φαίνεται.
Μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης
άλλο πέλαγος διαλέγω
Κίρκη πλανεύτρα
τους συντρόφους μου δεν θα πάρεις

Το τι φοβάσαι και το τι επιθυμείς εξαρτώνται από τη θέση σου -ταξική, κοινωνική, προσωπική. Άλλες λοιπόν οι βουλές του μικροαστού και άλλες του delivera.

Έχετε συμμετάσχει σε συλλογικές εκθέσεις, θεατρικές ομάδες, έχετε επιμεληθεί αρκετά βιβλία, έχετε διατελέσει αντιπεριφερειάρχης Αττικής Κοινωνικής Πολιτικής, είστε μαθηματικός, έχετε ενεργό δράση στην Αριστερά αλλά είστε και ποιήτρια. Από όλα αυτά, πού βρίσκει γαλήνη η Κατερίνα Θανοπούλου ως Άνθρωπος κι αν όλες αυτές οι εμπειρίες θα μετουσιωθούν αργότερα και σε άλλα αποστάγματα ψυχής.

Σε όλα όσα κάνω βρίσκω γαλήνη, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, γιατί είναι αυτά που επιλέγω τελικά. Μεγαλώνοντας μαθαίνεις, να αφαιρείς τα επουσιώδη και να κρατάς τα κυρίαρχα. Τουλάχιστον, αυτό προσπαθώ.

Είμαστε και οι δυο κάτω από την ίδια εκδοτική ομπρέλα. Εγώ γιατί βρήκα το «σπίτι» που εκδίδει ξεχωριστά βιβλία με απαιτήσεις, με ευαισθησίες, με πολιτικό προβληματισμό. Εσείς έχοντας την εμπειρία των τριών ποιητικών συλλογών, τι είναι αυτό που σας κεντρίζει και ποια είναι η γνώμη σας για την πορεία του ελληνικού βιβλίου σήμερα; Θα βγούμε από το τούνελ; Μπορούμε να απαιτούμε από τους αναγνώστες να φύγουν από το εύπεπτο βιβλίο και να γίνουν πιο απαιτητικοί στην ανάγνωση τους;

Η επιλογή μου να εκδώσω και τις τρεις ποιητικές συλλογές στις εκδόσεις Άπαρσις, αλλά και να έχω μαζί τους μία συνεργασία είτε επιμελειών έκδοσης είτε ειδικών προτάσεων , κυρίως κοινωνικού χαρακτήρα, ήταν και είναι συνειδητή. Ένας αξιοπρεπέστατος εκδοτικός οίκος, που προσπαθεί να βγάζει προσεγμένα βιβλία και να συμμετέχει σε ευρύτερες δράσεις πολιτισμού.

Όσο για το τι επιλέγουν οι αναγνώστες, επειδή όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι είναι πολυπαραμετρικό, θεωρώ ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε εμείς να γράφουμε, να εκδίδουμε, να διαβάζουμε ωραία βιβλία και να αλληλοστηριζόμαστε και ίσως, κάποτε να επηρεάσουμε περισσότερο κόσμο, πέρα και έξω από τις μασημένες τροφές των ΜΜΕ.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Η γνώμη μου για το bookia είναι η καλύτερη. Προσφέρει στην προβολή των λογοτεχνικών έργων αλλά και των παρουσιάσεων, δίνοντας τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή μεγαλύτερη μερίδα κοινού με τη λογοτεχνία.

Θα κλείσω με τους στίχους:

Ο ρόλος μας η Γέννα
Η Γέννα
μόνη
χωρίς καμία επιδίωξη.
Κάτι θα ήξερε
γελώντας
εκείνος με το
κόκκινο γαρύφαλλο.

Κυρία Κατερίνα Θανοπούλου σας ευχαριστώ για την εποικοδομητική κουβέντα που κάναμε και σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδη η «Ζώσα Μνήμη».