“Ήταν  Σεπτέμβριος του 1802 όταν το πλοίο «Μέντωρ» σάλπαρε από τον Πειραιά με ενδιάμεσο σταθμό τη Μάλτα και τελικό προορισμό την Αγγλία. Το φορτίο του αποτελείτο από 17 ξύλινα κιβώτια που περιείχαν τα Γλυπτά του Παρθενώνα και άλλες αρχαιότητες από τον ιερό βράχο. Στις 17 του μήνα το αμερικανικής κατασκευής δικάταρτο μπρίκι έπεσε σε τρομερή κακοκαιρία στα ανοιχτά του ακρωτηρίου Ταίναρο. Ο Βρετανός κυβερνήτης αποφάσισε τότε να βρει απάγκιο στο απάνεμο και υπό βρετανική κυριαρχία λιμάνι του Αβλέμονα. Όμως το σχέδιό του απέτυχε και το «Μέντωρ» προσέκρουσε στα βράχια και βυθίστηκε. Πλήρωμα και επιβάτες διασώθηκαν, αλλά το πολύτιμο φορτίο βρέθηκε στον βυθό της θάλασσας, σε βάθος 22 μέτρων. Δυστυχώς για την Ελλάδα, ο λόρδος Ελγιν είχε και τα χρήματα και την αποφασιστικότητα να ανασύρει τα αρχαία από τη θάλασσα. Επιστράτευσε λοιπόν του καλύτερους Καλύμνιους  σφουγγαράδες που επί δύο και πλέον χρόνια βουτούσαν στα νερά των Κυθήρων και ανέβαζαν με ιμάντες στην επιφάνεια το φορτίο. Έτσι, τα ελληνικά γλυπτά δεν κατέληξαν στην αγκαλιά της θάλασσας, αλλά στο Λονδίνο...”

Αυτό το ιστορικό γεγονός ενέπνευσε το φιλόλογο και συγγραφέα Διονύση Λειμονή και μας χάρισε  «Το δέκατο έβδομο κιβώτιο» της συλλογής «Περιστέρια»  από τις εκδόσεις Πατάκη με εικονογράφηση του όμορφου εξώφυλλου του Λευτέρη Κιουρτσόγλου. Μέσα από τις σελίδες του μας  ταξίδεψε  νοερά στο  νησί της Αφροδίτης, στο Τσιρίγο ή αλλιώς στα Κύθηρα για να μας γνωρίσει το τι συνέβη το 1802 με τα κλεμμένα μάρμαρα του Παρθενώνα. Σε μια χώρα όπου η αμορφωσιά και η άγνοια επικρατούσαν , οι αρχαιοκάπηλοι έβρισκαν πρόσφορο έδαφος να της «ξεσκίζουν» τα σωθικά δίνοντας ακόμη και οι κάτοικοι από μόνοι τους πολλές φορές για ένα ξεροκόμματο ψωμί , την ιστορία της χώρας. Και αυτή η αρπαγή δεν έγινε μόνο το 1802 αλλά και στα νεότερα χρόνια όπου οι ιδιωτικές συλλογές συλλεκτών πλούτισαν. Μπορεί το βιβλίο να εκδόθηκε το 2014 αλλά η αγάπη των μικρών αναγνωστών το έφερε στις τρεις εκδόσεις και μπορεί να τις έχει προσπεράσει την ώρα που διαβάζετε το εν λόγω άρθρο. Στο παιδικό αυτό μυθιστόρημα που διαβάζεται άνετα από τους γονείς και πρώτιστα από εκπαιδευτικούς συναντιέται η Ιστορία και η Μυθοπλασία ώστε να γίνεται το βιβλίο πιο  συναρπαστικό. Στο πρώτο μέρος τοποθετεί τον αναγνώστη στο χρόνο που έγινε το συμβάν.

Η ιστορία ξεκινάει το 1802 όταν ο λόρδος ΄Ελγιν με την σιωπηλή  συναίνεση των Τούρκων φορτώνει στον μικρό μπρίκι του, τον «Μέντορα», δεκαεπτά κιβώτια με κλεμμένα γλυπτά από την Ακρόπολη. Μια τρικυμία όμως είναι η αιτία που το μικρό μπρίκι βυθίζεται  στον Αβλέμονα των Κυθήρων πηγαίνοντας στη Μάλτα και από εκεί θα έφτανε στην Αγγλία όπου θα στόλιζε τα βρετανικά μουσεία. Τρία χρόνια χρειάστηκε ο ΄Ελγιν να ανασύρει τα δεκάξι κιβώτια από τον βυθό, ενώ το δέκατο έβδομο κιβώτιο δεν είχε βρεθεί ακόμα. Αυτό παραµένει ακόμη µυστήριο πάνω από διακόσια χρόνια. Με το λογοτεχνικό του ύφος και τη μαεστρία του το απέδωσε όπως έπρεπε στα μάτια των παιδιών ώστε να γίνει η ιστορία κτήμα τους κατανοητή και ευκολομνημόνευτη.  Αφού τους έδωσε το χρονικό πλαίσιο στο πρώτο μέρος άρχισε  να ξετυλίγει τον μύθο τοποθετώντας  τους αναγνώστες  συνεργούς και συμμέτοχους στο μυστήριο της ανεύρεσης τους. Μας γνωρίζει μέσα από τις σελίδες του τον Προκόπη, την Ελίνα, τον Μάξιμο, την Αφροδίτη, το Χριστόφορο, τη τυφλή Φανούλα που είναι οι πρωταγωνιστές του βιβλίου και μας ξεναγούν στο νησί. Μας γνωρίζει τοποθεσίες και ταξιδεύουμε μαζί τους  έστω ονειρικά στο Διακόφτι,   την Αγία Πελαγία, τους Φούρνους, το ακρωτήρι Μακριά Πούντα, τη Πλατιά Άμμο, το Ακρωτήρι Σπαθί, τον όρμο Μυλοποτάμου, την παραλία του Λυκόδημου, τον Κουφό Γυαλό, τις Φωκοσπηλιές, τη Χύτρα, το Καψάλι. Ενώ οι μεγάλοι ήρωες όπως ο καπετάν-Γιώργης και ο Δημήτρης  ο αρχαιολόγος που δεν πρέπει να είναι άλλος προφανώς τον αληθινό Κουρκουμέλη ήταν αυτοί που παρακίνησαν τα παιδιά και όλους εμάς   στην ανακάλυψη του θησαυρού.

«Τίποτα δεν σταματούσε το κακό. Το συνεργείο δούλευε νύχτα μέρα, διπλή και τριπλή βάρδια, δεν έκανε πίσω με τίποτε. Ο λόρδος μας, περήφανος για το κατόρθωμα του, κράταγε στα χέρια του το επίσημο χαρτί που έκανε νόμιμη την αρπαγή κι όλο έδινε διαταγές να κάνουν γρήγορα, να βιαστούν, να μη καθυστερούν οι εργάτες στη δουλειά τους. Δυο μεγάλες δυνάμεις ενωμένες τα είχαν βάλει με τη μικρή Ελλάδα. Βάλθηκαν να τη ξεδοντιάσουν με την άνεση τους λέγοντας πώς όλα αυτά γίνονται για το καλό μας και για το καλό της πατρίδας μας, κι ότι πολύ σύντομα όσα μας έπαιρναν θα μας τα γύριζαν πίσω. Λόγια μεγάλα και παχιά».

Μ’ αυτό το βιβλίο, τα παιδιά μαθαίνουν την ιστορία αν και δεν είναι ιστορικό βιβλίο. Επίσης μαθαίνουν  ότι δεν είναι σωστή η ονομασία  «Ελγίνεια» αφού ο Έλγιν δεν ήταν  ευεργέτης της Ελλάδας αλλά κλέφτης της ιστορίας μας. Η αλήθεια είναι  ότι δεν ξέρω πώς επικράτησε αυτός ο όρος αλλά είναι καιρός πλέον να τον απορρίψουμε από το λεξιλόγιο μας.  Διάβασα ένα λογοτεχνικό έργο, πλήρες διδακτικό αφού ο Διονύσης Λεϊμονής ως εκπαιδευτικός γνωρίζει πολύ καλά πώς να μεταδώσει στα παιδιά την ιστορία και γι  αυτό άλλωστε αγαπήθηκε. Ο  λόγος του απευθύνεται στο εμείς, στην ομαδικότητα καθώς  τοποθετεί τους ήρωες του να συνεργάζονται και να βοηθά ο ένας τον άλλο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που οι περισσότεροι συγγραφείς παιδικών βιβλίων, μη πω όλοι, είναι ανήσυχοι εκπαιδευτικοί που δεν τελειώνει το καθήκον τους στο τέλος της διδασκαλίας. Ζουν μέσα  σε αίθουσες διδασκαλίας και όχι σε γραφεία μη έχοντας επαφή με τα παιδιά. Ψάχνουν τα μηνύματα που  απουσιάζουν από τα σχολικά βιβλία και με το ταλέντο τους τα φέρουν στην επιφάνεια τις ανησυχίες των παιδιών. Οι εκπαιδευτικοί είναι σαν τις μέλισσες που μαζεύουν τη γύρη, τα ψήγματα δηλαδή των αποριών και τις μετουσιώνουν σε λέξεις. Ένας τέτοιος εκπαιδευτικός είναι και ο Διονύσης Λειμονής. Προσπαθεί να αδειάσει το πηγάδι των γνώσεων και να ξεδιψάσει τα παιδιά που είναι οι πιο απαιτητικοί αναγνώστες. Στο κείμενο του ακόμη εντύπωση μου έκαναν οι αριθμοί που λειτουργούν συμβολικά  παραπέμποντας σε  προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Αριθμοί που υπάρχουν  μέσα στο κείμενο όπως το επτά, το δεκαεπτά (κιβώτια), το δώδεκα (ναύτες), όπως και της γρουσούζικης  Τρίτης και δεκατρείς παίζουν το ρόλο τους μέσα στο μυθιστόρημα αλλά το αφήνω να το εξηγήσουν οι μικροί μας αναγνώστες.  
«Άνθρωποι απλοί , όταν άνοιξαν πια τα μάτια τους, κι άνθρωποι μορφωμένοι , όταν ελευθερώθηκαν, φώναξαν να γυρίσουν πίσω τα δικά τους μάρμαρα. Μα ως τώρα φωνάζουν στου κουφού την πόρτα»

Όσο διάβαζα αυτό το μυθιστόρημα σκεφτόμουν  πόσο καλό θα είναι να γίνονται αυτά τα λογοτεχνικά αυτά βιβλία αφορμή συζήτησης μέσα στην αίθουσα των δημοτικών σχολείων και όχι μόνο. Να γνωρίσουν τα παιδιά μας την ιστορία μέσα από τα λογοτεχνικά βιβλία αγαπώντας  τη λογοτεχνία με ιστορικά γεγονότα που ποτέ δεν θα μάθουν στα σχολικά βιβλία. Να ακούσουν τα μηνύματα που ο κάθε συγγραφέας θέλει να περάσει μέσα από αυτά και να γίνει η ιστορία κτήμα τους  χωρίς  τη στείρα  γνώση που προσφέρεται από τα σχολικά βιβλία. Όπως το εν λόγω βιβλίο  που  δίνει τη δύναμη στη νέα γενιά να διεκδικήσουν την επιστροφή  όσων  μας πήραν και να υπερασπιστούν  όσα τους  ανήκουν  πριν να είναι αργά για τη χώρα μας! Ο συγγραφέας τους μεταφέρει στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης και τους εξηγεί τα εκθέματα μα θα μπορούσε αυτό το μουσείο να είναι γεμάτο από τα κλεμμένα αγάλματα του Έλγιν. Και δεν είναι μόνο το Βρετανικό Μουσείο δυστυχώς που έχει Ελληνικά αγάλματα αλλά του Λούβρου και της Νέας Υόρκης  όπου βρίσκεται  μια ολόκληρη αίθουσα πλημμυρισμένη από Ελλάδα. Αυτά που δεσπόζουν είναι της Αφροδίτης της Μήλου και  η Νίκη της Σαμοθράκης και συγκεντρώνουν το πιο πολύ κόσμο. Ακόμη υπάρχει ο Βωμός του Ναού του Διός της Περγάμου στο Μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο και ο Αρπιστής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης. Εκεί υπάρχουν τα μαρμάρινα ειδώλια που αποτελούν το σπουδαιότερο δημιούργημα του Κυκλαδικού πολιτισμού και ανάμεσα σ’ αυτά εξέχουσα θέση κατέχει το αγαλματίδιο του «Αρπιστή». Η χρονολογία κατασκευής του πιθανολογείται ανάµεσα στο 2800 – 2300 π.Χ.Ο Αρπιστής, βρίσκεται στην αίθουσα αίθουσα «Robert and Renee Belfer Court»  που φιλοξενεί έργα κυκλαδικού πολιτισμού.

Πόσους ακόμη θησαυρούς  κρύβει άραγε η ελληνική γη  στα σπλάχνα της; Γιατί δεν βρέθηκε ακόμα το δέκατο έβδομο κιβώτιο; Τι κρύβεται πίσω από την άρνηση των όποιων κυβερνήσεων να χρηματοδοτήσουν ώστε να ανακαλύψουμε το χαμένο ιστορικό παράδεισο; Μπορεί η νέα γενιά που είναι η ελπίδα του αύριο να αγωνιστεί για τον επαναπατρισμό των θησαυρών μας;  Γιατί  μεγάλες  δυνάμεις ακόμη και σήμερα μας  στερούν το δικαίωμα το να γνωρίζουμε την ιστορία μας;  Ας μη μας διαφεύγει ότι το κέρδος που έχουν τα ξένα μουσεία από το δικό μας πολιτισμό είναι τεράστιο. Ας μη το ξεχνούμε.  Η κρίση και όλα τα προβλήματα  που την ακολουθούν είναι βούτυρο για ψωμί για τους Ευρωπαίους. Ποιος Έλληνας πολίτης θα ασχοληθεί με τα αρχαία και την ιστορία όταν καθημερινά πάει στα συσσίτια και δεν έχει ρεύμα να ζεσταθεί; Ποιος έχει διάθεση και χρόνο να σκεφτεί  το χαμένο μας πολιτισμό και να έχει τη δύναμη να αγωνιστεί γι αυτόν; Καλώς λοιπόν οι  συγγραφείς απευθύνονται στα παιδιά. Να αφυπνιστούν, να αγγίξουν  το λουλούδι που δεν μαραίνεται  ποτέ, το σέμπε βίβα, το γνωστό κίτρινο λουλούδι των Κυθήρων και να κλείσουν  σ’ αυτό τα άσβεστα όνειρα τους. Ναι, δεν επιτρέπεται να αφήσουμε να μαραθούν τα όνειρα τους. Γιατί η νέα γενιά πρέπει να βρει επιτέλους τα Κύθηρα που εμείς χάσαμε . Γενιές και γενιές αφήσαμε το πολιτισμό μας να φύγει  λαθραία έξω χωρίς αντίσταση. Άλλοτε οι πόλεμοι, η κατοχή, η πλαστή ευδαιμονία αργότερα που κοιτάξαμε τα υλικά αγαθά γιατί ήμασταν πεινασμένοι. Δυστυχώς όχι μόνο υλικά μα και πνευματικά. Ας βρουν λοιπόν τα όνειρα τους  πασπαλισμένα από θάλασσα, στόχους όνειρα  και ελληνική περηφάνια!!!

Το βιβλίο αυτό ήταν αφορμή να «τραβήξω» λίγο παραπάνω τη κριτική μου. Επειδή γνωρίζω ότι το καλό βιβλίο δεν παλιώνει και δε  χάνει την αξία του όσα χρόνια κι  αν περάσουν ας είναι καλοτάξιδο και στους μικρούς αναγνώστες της Πιερίας κι ας είναι το ξεκίνημα για νέες αναζητήσεις.