Το 1943 ο Γιόζεφ Γκέμπελς αναθέτει στον Μπέρνι Γκούντερ να βρει τον πατέρα της διάσημης ηθοποιού Ντάλια Ντρέσνερ, η οποία αρνείται να παίξει στην επόμενη ταινία του Γκέμπελς αν δεν τον βρει. Ο Υπουργός Προπαγάνδας είναι ερωτευμένος μαζί της και γι’ αυτό την προωθεί στο κινηματογραφικό κύκλωμα, κάτι που δεν πρέπει να μαθευτεί από κανέναν άλλον, κυρίως από τον Χίτλερ. Ο Γκούντερ εκών άκων δέχεται κι έτσι ζει μια από τις πιο δύσκολες περιπέτειες της καριέρας του ενώ η πολιτική κατάσταση στη Σερβία και την Κροατία εν μέσω του πολέμου είναι έκρυθμη και επικίνδυνη. Με έκπληξη ο Γκούντερ διαπιστώνει πως διάφορα γεγονότα που είχε ζήσει σ’ ένα συνέδριο στο Βερολίνο τον προηγούμενο χρόνο έχουν τελικά άμεση σχέση με την υπόθεση αυτή, η οποία συν τοις άλλοις δεν τελειώνει όσο γρήγορα και με τον τρόπο που θα ήθελε ο ντετέκτιβ.

Αδιαφορώντας με ποια σειρά πρέπει να διαβάσω τα βιβλία με πρωταγωνιστή τον Γκούντερ, επικεντρώνομαι στην υποβλητική ατμόσφαιρα της εκάστοτε περιοχής και αφήνομαι στα πραγματολογικά στοιχεία της κάθε εποχής που διαλέγει ο συγγραφέας να τοποθετήσει τον ήρωά του, καθώς και στην εκπληκτική ψυχογράφηση του χαρακτήρα αυτού, που σε κάθε βιβλίο όλο και κάποιο πετραδάκι προστίθεται. Ο Γκούντερ παραμένει είρων («Ήμουν κομψός όσο και η ουρά ενός γλάρου μα ούτε που με ένοιαζε, σελ. 22), πανέξυπνος, φλύαρος και αντιναζιστής, ρεαλιστής («Ο έρωτας είναι σαν τις κρουαζιέρες νομίζω. Αν ταξιδεύεις σε ήρεμα νερά, δεν είναι κι άσχημα. Αλλά μόλις τα πράγματα δυσκολέψουν, σε πιάνει ναυτία», σελ. 152) αλλά αν δεν ήταν τόσο καλός στη δουλειά του σύντομα θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες. Ειδικά στη «Γυναίκα από το Ζάγκρεμπ», που ακολουθεί τη «Μοιραία Πράγα» και τον «Άνθρωπο χωρίς ανάσα», ο εμβληματικός αυτός πρωταγωνιστής έχει ζήσει τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης κι έχει μάθει για τις αθρόες απάνθρωπες δολοφονίες και τα στυγνά βασανιστήρια, επομένως έχει γίνει πιο σαρκαστικός από ποτέ.

Δεν παύει όμως να είναι ανθρώπινος, να διστάζει ν’ αφαιρέσει ζωή αν δεν είναι απόλυτα απαραίτητο ή αν δεν κινδυνεύει ο ίδιος, να σκέφτεται και να προσπαθεί σ’ όλη αυτήν τη λαίλαπα να παραμείνει αντικειμενικός, βλέποντας ένα γενικό πλάνο της κατάστασης: «Εμείς οι Γερμανοί δεν ήμαστε που ανεβάσαμε στην εξουσία φριχτά τέρατα σαν την Ουστάσι και τον συνταγματάρχη Ντράγκαν; Ίσως να έφταιγαν όλοι οι άνθρωποι κατά κάποιο τρόπο. Οι Βέλγοι επίσης είχαν διαπράξει φρικαλεότητες στο Κονγκό, όπως και οι Βρετανοί στην Ινδία και στην Αυστραλία… Θα συγχωρούσαν άραγε ποτέ οι Αρμένιοι τους Τούρκους;.. Ήταν τελικά τόσο διαφορετικοί οι Γερμανοί απ’ όλους τους άλλους; Θ’ αρκούσε άραγε ποτέ μια συγγνώμη; Ο χρόνος θα δείξει. Μια μέρα στο μέλλον οι νεκροί του παρελθόντος θα μιλήσουν για όσα συμβαίνουν στο παρόν» (σελ. 255). Και το πιο συγκινητικό μήνυμα που πρεσβεύει είναι το εξής: «Είναι τρομερό πράγμα να σκοτώνεις άνθρωπο… Είναι λες και οι σφαίρες διαπερνούν δύο ανθρώπους: εκείνον που πυροβολείται κι εκείνον που πυροβολεί» (σελ. 441).

Να λοιπόν που ο ήρωάς μας ερωτεύεται επιτέλους, όχι τρελά, όχι με παραφορά, δεν παρασύρεται αλλά μέτρια, συγκρατημένα. Κι όταν η γυναίκα που αγαπά γίνεται όργανο εκβιασμού από τη ναζιστική ηγεσία με την οποία συνεργάζεται θέλοντας και μη, τα πράγματα μέσα του αλλάζουν, αναθεωρούνται και τον οδηγούν σε απρόσμενες αντιδράσεις. Μέσα σ’ όλ’ αυτά, η γοητευτική Ντάλια δεν του είναι αδιάφορη, επομένως αρχίζει κι εξυφαίνεται ένα αριστοτεχνικό τρίγωνο που κινδυνεύει ανά πάσα ώρα και στιγμή να τιναχτεί στον αέρα. Αυτό είναι ένα καινούργιο χαρακτηριστικό του Γκούντερ, που ο συγγραφέας το χειρίστηκε σωστά και μετρημένα.

Στον αντίποδα έχουμε την Ντάλια Ντρέσνερ, ηθοποιό του γερμανικού κινηματογράφου, ιδέα του Γιόζεφ Γκέμπελς ως απάντηση στην Γκρέτα Γκάρμπο, αγαπημένη ηθοποιό του Χίτλερ, ώστε να κερδίσει την εύνοια του Φύρερ και τη δική της. Είναι μια γυναίκα με επιστημονική σκέψη και όνειρο ζωής να συνεχίσει τις σπουδές της στο αντικείμενο της φυσικής, κάτι που ο συγγραφέας αναφέρει στο επίμετρο πως εμπνεύστηκε από τη Χέντι Λαμάρ, μια στάρλετ με λαμπρό μαθηματικό μυαλό και μια άγνωστη ιστορία πίσω της που με άφησε άφωνο! Φυσικά και υπάρχουν ανατροπές στην εξέλιξη της υπόθεσης όμως ο Philip Kerr τη χρησιμοποιεί για να δείξει τη ματαιότητα και τη λάμψη της οθόνης του σινεμά και ταυτόχρονα του βεντετισμού τέτοιων γυναικών: «Φυσικά και οι δυο μας ζούσαμε τη στιγμή, αν και για τελείως διαφορετικούς λόγους: η Ντάλια επειδή δεν έβρισκε το λόγο να αρνηθεί την όποια επίγεια απόλαυση επιθυμούσε κι εγώ επειδή έβρισκα όλες τις επίγειες απολαύσεις μονίμως δυσπρόσιτες» (σελ. 427), θα πει ο Γκούντερ.

Στο μυθιστόρημα αυτό υπάρχουν πολλές αναφορές σε προηγούμενα βιβλία και παρελαύνουν χαρακτήρες που έχουμε γνωρίσει και αλλού. Η «στοιχειωμένη αύρα» που απέπνεε το Βερολίνο τότε είναι λες και ποτίζει όλο το μυθιστόρημα απ’ αρχής μέχρι τέλους. Το «σκεπτικό» των Ναζί, οι αλλαγές στις πόλεις και τους ανθρώπους, η εξαθλίωση που φέρνει ένας πόλεμος αλλά και η κτηνωδία που έκρυβαν ορισμένοι και τώρα βρήκε ελεύθερο έδαφος για να εξαπλωθεί, η τραγική ειρωνεία που εμφανίζεται έντεχνα σε πολλά σημεία, η ματαιότητα, η απανθρωπιά, ο φόβος των επιδρομών, είναι όλα εξαιρετικά σκηνοθετημένα και σωστά τοποθετημένα σε άλλο ένα ατμοσφαιρικό νουάρ μυθιστόρημα του Philip Kerr. Με αφορμή μάλιστα το ταξίδι του Γκούντερ στην Κροατία, δίνεται η αφορμή στον συγγραφέα να περιγράψει με τον δικό του εύληπτο τρόπο την κατάσταση στα Βαλκάνια και τις σχέσεις Σερβίας και Κροατίας και για το status quo μετά την εισβολή των γερμανικών, ιταλικών και ουγγρικών δυνάμεων. Ο Γκούντερ λοιπόν έχει να επιλύσει μια υπόθεση σε μια χώρα που την κυβερνά η φασιστική εθνοφρουρά Ουστάσι και στον αντίποδα βρίσκονται οι κομμουνιστές Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι και οι βασιλικοί Τσέτνικ. Μύλος!

Όταν η υπόθεση οδηγεί τον πρωταγωνιστή στην Ελβετία, εκεί έχουμε το αγαπημένο μου σημείο και άφθονο πεδίο έρευνας και αποκαλύψεων ως προς την ουδετερότητα αυτής της χώρας και τον τρόπο με τον οποίο συνεργαζόταν με τις αντίπαλες δυνάμεις προς το δικό της συμφέρον. Τα υπέροχα και ρομαντικά αλπικά τοπία εναλλάσσονταν με σκληρές πολεμικές διαπραγματεύσεις, παιχνίδια κατασκοπίας, ακόμη και με μια συνωμοσία ανατροπής του Χίτλερ! Κι όλα αυτά ταυτόχρονα με τις προσπάθειες του Γκούντερ να βρει τον πατέρα της ηθοποιού και να απομακρυνθεί από τα απόνερα των απανωτών εκπλήξεων που αντιμετωπίζει όσο προχωράει βαθύτερα στην υπόθεση. Μου άρεσε πάρα πολύ ο τρόπος με τον οποίο κλιμακωνόταν η πλοκή και πώς κούμπωσαν στο τέλος όλες οι επιμέρους περιστάσεις που αναφέρονται σχεδόν από την αρχή και δείχνουν αρχικά παράταιρες της όλης υπόθεσης. Ίσως εδώ να εστιάζεται ένα μικρό μειονέκτημα, μιας και κρατούσα πυρετωδώς σημειώσεις από τις πρώτες σελίδες για να μπορέσω να παρακολουθήσω τις εξελίξεις, κάτι που τελικά δε χρειάστηκε μιας κι από ένα σημείο και μετά άρχισε ν’ αναπτύσσεται το κυρίως θέμα και όλα τα άλλα να λειτουργούν ανατριχιαστικά συμπληρωματικά πάνω σ’ αυτό.

«Η γυναίκα από το Ζάγκρεμπ» είναι ένα συναρπαστικό, ατμοσφαιρικό αστυνομικό και ιστορικό μυθιστόρημα που ξεδιπλώνει κι άλλες πτυχές του Γκούντερ, καταγράφει νέες οπτικές γωνίες του πολέμου, με ταξίδεψε σε λιγότερο γνωστές κατασκοπικές και όχι μόνο ιστορίες και σε ταραγμένες διακρατικές σχέσεις. Ρεαλιστική γραφή, τρισδιάστατοι και με βάθος χαρακτήρες, εκπλήξεις και ανατροπές, ό,τι αγάπησα στον κόσμο του Μπέρνι Γκούντερ δηλαδή είναι και πάλι εδώ!