Ελένη Κάζδαγλη-Μαρκάκη και το Καφέ Ρουαγιάλ-Εκδόσεις Χάρτινη Πόλη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Αν δεν ξέρεις την ιστορία σου, δεν ξέρεις τίποτα. Είσαι σαν ένα φύλλο που δεν ξέρει ότι είναι μέρος ενός δέντρου.

Michael Crichton, Αμερικανός συγγραφέας

Ξεκινώ μ’ αυτό το γνωμικό θέλοντας να διεισδύσω πιο όμορφα στο πνεύμα του βιβλίου. Είναι αλήθεια πως αν δεν ξέρεις την ιστορία της φαμίλιας σου δεν μπορείς να ζήσεις το παρόν και το μέλλον. Μας οδηγούν οι ρίζες; Ναι, ο καθένας μας έχει ένα φορτίο στην πλάτη του που είτε είναι άσχημο είτε όμορφο, είτε ιστορικό είτε κοινό, που μας οδηγεί. Το DNA μας, η βαλίτσα που κουβαλά ο καθένας μας από την ώρα που γεννιόμαστε, μας δίνει τη ταυτότητα μας. Μια μικρή ελευθερία μοναχά μας δίνει να την αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι. Αν το επιθυμούμε. Όχι ότι είναι αυτό το μήνυμα του βιβλίου αλλά είναι η βάση που ξετυλίγεται το κουβάρι του. Η συγγραφέας Ελένη Κάζδαγλη- Μαρκάκη με το δεύτερο μυθιστόρημα της «Καφέ Ρουαγιάλ» από τις εκδόσεις Χάρτινη Πόλη καταπιάνεται με ένα ιστορικό θέμα που δεν έχει τύχει να διαβάσω μέχρι σήμερα. Την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα με όλα τα γεγονότα που σχετίζονται με αυτό το γεγονός. Και μου άρεσε. Αλλά και η γνώση για το δέντρο μας που έχει βαθιές ρίζες, όπως το εξέλαβα διαβάζοντας το.

«Η όμορφη «Τζούλια, δεύτερη κόρη του Μενέλαου, ένα λεπτοκαμωμένο κορίτσι με λευκή επιδερμίδα και φουντωτά κόκκινα μαλλιά…» ψάχνει σε σκονισμένες βιβλιοθήκες, σε κλειδωμένα συρτάρια και ανασύρει μυστικά, ενώνει σκισμένες ζωγραφιές και ορκίζεται να ανατρέψει παραμύθια αγάπης που δεν είχαν όμορφο τέλος. Φτιαγμένη από την πολύτιμη στόφα των προγόνων της, προικισμένη με πείσμα και όνειρο, ερωτεύεται με πάθος και πορεύεται στον δρόμο που χαράχτηκε πριν από έναν αιώνα. «Τις χρονιές που άνθιζαν έντονα οι μπουκαμβίλιες γίνονταν συνταρακτικά γεγονότα.»

Εύστοχος ο τίτλος μα και η θεματογραφία της. Ποιος δεν έχει ονειρευτεί αλήθεια να ταξιδέψει στην Τεργέστη και να χαθεί στις βελούδινες πολυθρόνες ενός τέτοιου καφέ όπως του Ρουαγιάλ; Να πιει καφέ και να συναντηθεί με ποιητές, διανοούμενους και επαναστάτες της εποχής; Προσωπικά θα το ήθελα πολύ μετά από την ανάγνωση αυτού του όμορφου μυθιστορήματος να ήμουν θαμώνας σε ένα τέτοιο καφέ. Με «τράβηξε» την περιέργεια η εικόνα, ο τίτλος μα και η περίληψη του οπισθόφυλλου.

Η συγγραφέας προφανώς έκανε μεγάλη έρευνα μέχρι την στιγμή που η πένα της βούτηξε στη μελάνη. Να γίνει κομμάτι εκείνης της εποχής και να ζήσει τον αγώνα, τον έρωτα, τους χαρακτήρες που έπαιξαν το βασικό ρόλο μέσα στο μυθιστόρημα. Ταξίδεψε, πόνεσε, χάρηκε, έκλαψε, έζησε συγκλονιστικές στιγμές της ιστορίας μας από τις αρχές του 19ου αιώνα. Σε μια Ευρώπη κλυδωνισμένη, σε μια Ελλάδα βουτηγμένη σε πολέμους για την ένωση αλλά και την ανεξαρτησία της.

Η Τζούλια ταξιδεύει νοερά στην Κέρκυρα, την Κεφαλονιά των γαιοκτημόνων και των σέμπρων. Των κολίγων δηλαδή της εποχής που δεν μπορούν να σηκώσουν κεφάλι στον ήλιο από τους δυσβάστακτους φόρους, όπως τα κοιμητικά, την αγροληψία και το πάχτα από τους γαιοκτήμονες που ανήκουν στην αγγλόφιλη παράταξη. Εδώ βλέπουμε πώς μια ζωή η Ελλάδα ήταν μοιρασμένη σε Αγγλόφιλους, Γαλλόφιλους και Ρωσόφιλους και όποιος σήκωνε κεφάλι υπέρ της Ελλάδας, τον «έτρωγε» το μαύρο σκοτάδι. Όπως οι Ριζοσπάστες, οι επαναστάτες της εποχής, η οικογένεια δε Ρόσσι, που αν και γαιοκτήμονες ξέφυγαν από το κοπάδι. Που έδωσαν ελευθερία στους χωρικούς. Εξορίστηκαν, κυνηγήθηκαν αλλά αγωνίστηκαν για τις ιδέες τους. Καταχθόνιοι και Ριζοσπάστες. Για τους Καταχθόνιους ήταν αδιανόητο να στηρίζουν οι γαιοκτήμονες τους κολίγους και τους λαϊκούς και να τους αφήνουν ανεξέλεγκτους. Οι χωρικοί που αγωνίζονταν για να καταργηθούν τα προνόμια τους. Ο Μανίνης και ο γιος του ήταν σκληροί και αδυσώπητοι. Δεν διανοούνταν να χάνουν τιμάρια και φέουδα που τα έπαιρναν δικαιωματικά και κληρονομικά από τους προγόνους τους. Συμπάθησα πολύ την οικογένεια δε Ρόσσι και αντιπάθησα ιστορικά πάντα, την οικογένεια Μανίνη. Όλοι οι χαρακτήρες φυσικά είναι τόσο ζωντανοί και σωστά δομημένοι που νιώθεις πώς είσαι έτοιμος να ταχθείς δίπλα τους ανάλογα τις πεποιθήσεις που κουβαλάς μέσα σου. Γνωρίζουμε την Τεργέστη των Αψβούργων και τους ιδεολόγους ποιητές που δίνουν τη ζωή τους για τις ιδέες του ριζοσπαστισμού και την ελευθερία της Επτανήσου από τους Άγγλους. Αυτοί που πίστευαν στο Ριζοσπαστικό κόμμα ήθελαν όσο τίποτε άλλο την Ένωση με την Ελλάδα αλλά έπρεπε «να υπάρξει κοινωνική δικαιοσύνη και λαϊκή κυριαρχία που είναι η μόνη πραγματική πηγή πολιτικής εξουσίας Χωρίς αυτή η Ελευθερία ή η Ένωση από μόνες τους είναι χίμαιρα και απάτη και δεν θα ήταν πραγματική ελευθερία για τον λαό». Διάχυτα τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης στις σελίδες του.

Ο αναγνώστης μπαίνει στα αρχοντικά μαζί με τη συγγραφέα, δειπνεί με καλλιτέχνες, παρακολουθεί σοβαρές θεατρικές παραστάσεις και όπερες, διασκεδάζει, ταξιδεύει στην Ανατολή αγοράζοντας μπαχαρικά, ακούει προσευχές σε μεντρεσέδες και επισκέπτεται τεκέδες. Γνωρίζει τη τέχνη της ταπητουργίας στην Καππαδοκία, επισκέπτεται την πολυεθνική Θεσσαλονίκη με τα τείχη της και την αρχαιοκαπηλία. Γνωρίζει ακόμη όπως ξετυλίγεται το κουβάρι της φαμίλιας, την πανέμορφη Καρλόττα, νόθα κόρη του βαρόνου Πελεγκρίνι, που ερωτεύτηκε τον Πάολο ντι Ριβόλι, έναν Βενετσιάνο ευγενή, που του άρεσε να ζωγραφίζει και να δημοσιογραφεί στην πρώτη γραμμή των πολέμων. Τη Φιλομήλα, την κόρη ενός σκληρού και άκαρδου γαιοκτήμονα, έξυπνη, καλλιεργημένη, ατίθαση, που θέλει μόνο τον Ούγο δε Ρόσσι, Ελληνοϊταλό ποιητή, γόνο αντίπαλης αριστοκρατικής οικογένειας. Ο έρωτας τους απαγορευμένος. Αλλά η ίδια δεν οπισθοχωρεί. Ακολουθεί τον έρωτα μαζί με την επανάσταση που κονταροχτυπιούνται. Μας γοητεύουν οι ιστορίες μέσα από το πάθος των ηρώων της. Άντρες που το λέει η καρδιά τους δίπλα σε γυναίκες που διψούν για έρωτα και πάθος, αλλά με τις προκαταλήψεις της εποχής που θέλει την γυναίκα με πολλά παιδιά αλλά όχι μόρφωση. Της γυναίκας δεν της ταιριάζει η μόρφωση. Ο ρομαντισμός, τα ιδανικά, η γενναιότητα των ανθρώπων, η ανεμελιά, το ρίσκο της ζωής, τα όνειρα και οι ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο, για τα οποία αξίζει να παλεύεις που έχουν εμπνεύσει τη συγγραφέα και διακρίνονται ξάστερα μέσα στην ιστορία .

Εικόνες πανέμορφες και έντονες θα δει ο αναγνώστης μέσα στις σελίδες του. Λιμάνια της Ανατολής, αμμόλοφοι της ερήμου, Βαλκανικοί Πόλεμοι και Μακεδονικός Αγώνας όπου θα ξαναδούμε τον πλοιοκτήτη Δομήνικο Ρώμα να βοηθά μεταφέροντας όπλα στα κρησφύγετα των ανταρτών. Στον Όλυμπο, το Λιτόχωρο, στη Ραψάνη, στη Πίνδο όπου ο αγώνας για την ανεξαρτησία έχει φουντώσει για τα καλά. Για τους κομιτατζήδες…. Τον θαύμασα. Ακόμη για τους αγώνες της απελευθέρωσης της Αραβίας, για τη συντηρητική Αυστροουγγαρία και τη κατοχή εκατομμύριων ανθρώπων που οι ίδιοι δεν δέχονται πως τους έχουν υπό τη κατοχή τους, για τη πολυπόθητη ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα το 1864. Και φτάνουμε στο 1967 όπου η πορεία της νεότερης Τζούλιας δεν ξεστρατίζει από τη ζωή των προγόνων της. Δεν ήθελα να σας αναλύσω τους ήρωες μα τα πολιτικά γεγονότα και το στίγμα της εποχής. Σας το συστήνω. Μη σας τρομάξουν οι 540 σελίδες του. Δεν θα καταλάβετε πότε θα το διαβάσετε. Άλλωστε η ανάγνωση είναι ένα ταξίδι κι αλλοίμονο αν δεν το απολαύσουμε. Καλοτάξιδο να είναι!

«Εάν ο Ελληνισμός μείνει φυλακισμένος στα στενά όρια του ελλαδικού κράτους θα συρρικνωθεί δραματικά»