Η πρώτη εντύπωση είναι ένα νέο ψυχολογικό θρίλερ, γεμάτο ίντριγκα, που έχει γίνει εμμονή για τους περισσότερους αναγνώστες στο εξωτερικό, μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μίνωας. Θα μείνετε στην πρώτη εντύπωση;

Το παρόν είναι ένα υπέροχο, αγωνιώδες μυθιστόρημα βασισμένο στον φόβο που διακατέχει όλους μας ότι ίσως δεν γνωρίζουμε τόσο καλά όσο νομίζουμε τους ανθρώπους που είναι δίπλα μας. Με ατμόσφαιρα σκοτεινή αλλά και με ένα έντονα κοινωνικό περιεχόμενο, το βιβλίο αυτό πετυχαίνει τον απόλυτο συνδυασμό και ανατριχιάζει.
Μερικοί θόρυβοι ακούστηκαν καθώς περνούσε, αλλά και κάτι που δεν αναγνώρισε αμέσως, που αποδείχτηκε ότι ήταν το αντίθετο ενός θορύβου, αλλά εξίσου εκκωφαντικό: η σιωπή μετά τον θόρυβο. Την ακολουθούσε μια σιωπή που μεγάλωνε σαν κύμα.
Μεταφρασμένο ήδη σε 18 γλώσσες, βρίσκεται ήδη στην κορυφή των Best Sellers των New York Times, ενώ αναμένεται η πρεμιέρα της νέας σειράς, βασισμένη στο βιβλίο, από την HBO The Undoing, με τους Νικόλ Κίντμαν, Χιου Γκραντ και Ντόναλντ Σάδερλαντ. Ήδη το μυθιστόρημά της συγγραφέως Admission είχε μεταφερθεί στον κινηματογράφο το 2014. Η Τζιν Χανφ Κόρελιτζ έχει την ικανότητα να ισορροπεί άνετα και με χάρη στο κυρίαρχο ρεύμα λογοτεχνίας, ενώ εμπλουτίζει τα γραφόμενά της με καίριους προβληματισμούς και εύστοχη κοινωνική σάτιρα.

Μία επιτυχημένη επαγγελματίας, σαραντάρα, μητέρα ενός δωδεκάχρονου γιου που πηγαίνει στο ίδιο περιζήτητο ιδιωτικό σχολείο από το οποίο είχε αποφοιτήσει και η ίδια, σύζυγος ενός λαμπρού παιδιάτρου και κάτοικος ενός ωραίου διαμερίσματος στο Μανχάταν. Συνηθισμένη να βλέπει τη ζωή της με έναν τρόπο που δεν υπήρχε στην πραγματικότητα. Αποκομμένη από αληθινές φιλίες.

Η Γκρέις Ράινχαρτ Ζακς είναι μια ψυχοθεραπεύτρια/σύμβουλος γάμου που αφυπνίζεται βίαια από την πλαστή αλήθεια του τέλειου κόσμου της, όταν όλα χάνονται, κονιορτοποιούνται, πολτοποιούνται πάνω σε έναν ακλόνητο τοίχο -ενώ βίωνε τη μόνη ζωή που επιθυμούσε ως τότε, τη ζωή που είχε αγαπήσει. Στο πρώτο φορτίο που καλέστηκε να σηκώσει, η τυπική ελίτ που την πλαισίωνε, άφαντη. Αναγκάζεται να ανακαλύψει ξανά τον εαυτό της και να σώσει οποιοδήποτε ψήγμα της ζωής της από κει κι έπειτα, όταν η μόνη της ενστικτώδης αντίδραση ως τότε ήταν να βοηθάει τον Τζόναθαν. Είναι αργά; Θα βρει δύναμη να κρατηθεί από ένα ίχνος εύθραυστης αλλά απτής αποφασιστικότητας; Θα νιώσει πιο ανάλαφρη όταν έχει λιγότερα να προστατέψει απ’ ό, τι πριν;
Πόσο πιο άσχημα θα μπορούσαν να γίνουν τα πράγματα; Αναρωτήθηκε. Αν καταφέρω να τα βγάλω πέρα σήμερα, αν καταφέρω να τα βγάλω πέρα κι αύριο. Πόσο θα κρατήσει αυτό; Ποιο ξημέρωμα θα ξανάβρισκε την παλιά της ζωή;
Αφοσιωμένη στον σύζυγό της κι επιτυχημένο παιδίατρο/ογκολόγο Τζόναθαν, στον μικρό γιο τους Χένρι και στους ασθενείς που φροντίζει ως ψυχοθεραπεύτρια. Αφιερωμένη στην θεωρητική τέχνη που μπορεί να γιατρεύει τον ψυχικό πόνο. Μοιάζει να κατέχει τα πάντα για τις σχέσεις των φύλων και τον γάμο. Στο βιβλίο που πρόκειται να εκδώσει προτρέπει τις γυναίκες να δίνουν μεγάλη προσοχή στην πρώτη εντύπωση που αποκομίζουν από έναν άντρα. Έχοντας εμπιστοσύνη στο ένστικτό τους μόνο, θα κάνουν τη σωστή επιλογή.
Δεν ήταν ποτέ η πλουσιότερη ή η ωραιότερη. Δεν ήταν η πιο τυχερή. (…) Όμως τον περισσότερο καιρό δυσκολευόταν να πιστέψει ότι ζούσε αυτή τη ζωή, με αυτόν τον υπέροχο και τόσο συμπονετικό άντρα, τον οποίο συνέχιζε να κοιτάζει και να σκέφτεται: θα γίνει δικός μου, λες και δεν τον είχε ήδη, …
Πόσο πετυχημένος είναι ένας γάμος όταν κάποιος εθελοτυφλεί; Γιατί λατρεύουμε και εξιδανικεύουμε ψευδείς ιδεατές εικόνες;

Με την κυκλοφορία του βιβλίου της να πλησιάζει, οι πρώτες ρωγμές διαφαίνονται στην ευτυχισμένη ζωή της. Ένας βίαιος θάνατος, ένας σύζυγος που αγνοείται, αναπάντεχες και τρομερές αποκαλύψεις…

Πόσο καλά γνωρίζει τελικά η Γκρέις τον Τζόναθαν; Ποια μυστικά κρύβονται μέσα στην οικογένειά της;
Δεν την είχαν κατηγορήσει για κάτι φοβερό, εκτός του ότι ήταν ένας γονιός και μέλος της επιτροπής που δεν είχε συμπεριφερθεί ιδιαιτέρως φιλικά προς μια νεοαφιχθείσα στο σχολείο του γιου της, σαφώς λιγότερο πλούσια, και η οποία, στη συνέχεια, εντελώς αναπάντεχα, είχε δολοφονηθεί.
Ο φόνος της Λατίνας μητέρας ενός μαθητή στο σχολείο του γιου της (ελάχιστες λεπτομέρειες, γκρρρ…) και ταυτόχρονα η εξαφάνιση του συζύγου της, κάνουν τη Γκρέις στροβιλίζεται σε έναν εφιάλτη αμφισβήτησης όλων όσων θεωρούσε δεδομένα στη ζωή της.
Τώρα, εισπνέοντας και μετά παρακολουθώντας τον λευκό καπνό να υψώνεται, είχε την αίσθηση ότι κάποιος είχε πατήσει το κουμπί της παύσης όταν ο Τζόναθαν είχε μπει στη ζωή της και ότι αυτός ο κάποιος είχε πάρει το δάχτυλό του ετούτη ακριβώς τη στιγμή από το κουμπί και ότι είχε ξαναγυρίσει στην εποχή που ήταν φοιτήτρια, με τις περισσότερες αποφάσεις και τα μεγάλα γεγονότα μπροστά της. Μόνο που σήμερα είχε ένα παιδί κι ένα επάγγελμα.
Η πρώτη εντύπωση. Ένα δράμα αυτογνωσίας με εύστοχες προεκτάσεις κοινωνικής σάτιρας, στημένο γύρω από μία επίπονη, βασική ειρωνεία: η ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας του βιβλίου σχετικά με το πώς να αναγνωρίζεις τα σημάδια του σωστού ή λάθους συντρόφου και να αποφύγεις τα λάθη που θα πληρώνεις μια ζωή, συνειδητοποιεί με είκοσι χρόνια καθυστέρηση ότι ο γάμος της είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό βασισμένο πάνω σε ψέματα.
Ξάφνου, είχε ένα όραμα, είδε τον εαυτό της να κρέμεται με σκοινιά σ’ έναν απόκρημνο βράχο. Υπήρχαν πολλά σκοινιά, αρκετά για να νιώθει ασφαλής. Πάντα είχε σκοινιά, το ήξερε: σταθερότητα, καλή υγεία, χρήματα, μόρφωση. Ήταν αρκετά έξυπνη για να εκτιμά όλα αυτά τα στηρίγματα. Όμως το ένα μετά το άλλο τα σκοινιά κόβονταν. Άκουγε μικρούς ξερούς θορύβους, σαν κάτι να σκιζόταν. Αλλά δεν πείραζε. Είχε ακόμη πολλά σκοινιά που την κρατούσαν. Και δεν ήταν πολύ βαριά. Δεν χρειαζόταν πολλά σκοινιά.
Μια μικρή μάχη χαμένη σε μια μεγάλη σύγκρουση. Πώς ξεπερνιέται μια λάθος επιλογή; Πώς διαλέγεις έναν σύντροφο, με λίγη τύχη, για μια ζωή; Πώς χτίζεις έναν γάμο με σκοπό να διαρκέσει;

Διφορούμενα τα συναισθήματά μου για την πρωταγωνίστρια. Σαν σε βάθρο από επιλογή, κοιτάζει κάπως αφ’ υψηλού τους πελάτες της. Με έναν φροντισμένο σύζυγο, έναν έξυπνο και χαρισματικό γιο, έναν υπερβολικά άνετο κι ονειρεμένο τρόπο ζωής. Όχι ασταθής ή ευσυγκίνητη, όχι διαχυτική. Μοναχοπαίδι. Φάνταζε αδιάφορη, δήθεν, ξύλινη. Αν και συμπάσχεις εύκολα μ’ εκείνη, δεδομένων των καταστάσεων που καλείται να αντιμετωπίσει.

Αν απασχολείσαι συνεχώς με τα συναισθήματα των πελατών σου, τι γίνεται με τα δικά σου;

Ο άντρας της δεν αναλύεται όσα θα ήθελα. Τυπική ηρωική συμπεριφορά, πέραν πάσας υποψίας, με δύσκολη εφηβεία, χωρίς οδηγό, χωρίς στήριξη και χωρίς προσοχή. Δεν είχε νιώσει πολύτιμος κι αποδεκτός. Τώρα, προόδευε στη Χώρα των Νοσοκομείων, ανάμεσα σε τραγικές ιστορίες αναγνώρισης κι ανατροπών, αφοσίωσης σε έναν ανώτερο σκοπό, θρησκευτικού ζήλου, λύτρωσης, συμφιλίωσης και απώλειας, σε ατμόσφαιρα κατάστασης έκτακτης ανάγκης, όπου το απόσταγμα της ανθρώπινης εμπειρίας ήταν συνέχεια εκτεθειμένο στο φως. Κι εκεί ανάμεσα, συστάσεις για παρενόχληση προσωπικού, χρηματισμός από οικογένειες ασθενών, ανάρμοστες συναναστροφές με συγγενείς ασθενών, πειθαρχικά συμβούλια, λογομαχίες, τραυματισμοί… Κρακ, κρακ, κρακ.
…Έμεινε ακίνητη για να αφήσει την. Τόσο οικεία πια, αίσθηση να την κατακλύσει. Ήταν σαν να της έριχναν οξύ κατευθείαν πάνω στο κρανίο της και εν συνεχεία το υγρό κυλούσε μέσα της κι έβγαινε από τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών της για να σχηματίσει ένα μικρό μαύρο και πηχτό τέλμα στα πόδια της. Είχε αρχίσει να το συνηθίζει. Είχε βρει έναν τρόπο για να το αντιμετωπίσει: Μην παλεύεις, αφέσου, θα περάσει. Έπειτα από λίγα λεπτά, μπορούσε πάλι να κουνηθεί.
Ο λόγος της Korelitz είναι γεμάτος μυστήριο (τσεκ!) κι υπονοούμενα. Σε τραβάει κάθε σελίδα να εξακριβώσεις το τι πραγματικά συνέβη. Αγωνία κι ανατροπές; Ναι. Αλλά… τελικά δε γίνονται και πολλά. Έμεινα αρκετά μετέωρη, ενώ έτρεφα μεγάλες προσδοκίες. Ήθελε σίγουρα για τα δικά μου γούστα κάποιο είδος μεγαλύτερης αποκάλυψης. Επίσης, υπήρχαν κάποιες ολισθήσεις σε προβλέψιμα συμπεράσματα. Σίγουρα εγείρει σκέψεις όταν το τελειώσεις. Πρώτη απόπειρα με τη συγγραφέα. Με τα συν της και τα πλην της. Άνετα θα της έδινα δεύτερη ευκαιρία, μόλις μεταφραστεί κάποιο άλλο γραπτό της.

Πώς γινόμαστε τόσο ικανοί στα ψέματα; Με απαλές μεταβάσεις και επιδέξιες πάσες με τις οποίες κάποιος κρατάει ένα μέρος της αλήθειας, τη διαφοροποιεί πάραυτα και δημιουργεί μ’ αυτήν μια εντελώς νέα πληροφορία, απόλυτα αληθοφανή.

Η συγγραφέας επέλεξε μεγάλο όγκο πληροφοριών ενώ στην ουσία κινείται σε περιορισμένο άξονα συναισθημάτων. Στέκεται μόνο στη Γκρέις και στο πώς βιώνει τη συντέλεια του κόσμου της, με ελάχιστες λεπτομέρειες που αφορούν στον γιο της και την κατάσταση για εκείνον.
Το τέλος του κόσμου ήρθε συνοδευόμενο από τον υπόκωφο θόρυβο του φόβου. Είχε κλείσει την πόρτα του κομοδίνου με το μάνταλο σ’ εκείνο το μυστηριώδες κινητό τηλέφωνο, λες και θα έφευγε αποκεί μέσα. Έπειτα, όλη εκείνη τη φοβερή νύχτα που είχε ακολουθήσει, είχε μείνει καθισμένη πάνω στο κρεβάτι της να σκέφτεται, χωρίς ωστόσο να τολμάει να βουτήξει στο τέλμα που ένιωθε να σχηματίζεται κάτω από τα πόδια της σαν παζλ, του οποίου τα κομμάτια, αν και ευτυχώς δεν είχαν ενωθεί ακόμη, ήταν από μόνα τους αρκετά απειλητικά: κάτι που είχε σχέση με τον Τζόναθαν, κάτι άλλο που αφορούσε μια σχεδόν άγνωστη που είχε δολοφονηθεί και κάτι που ενέπλεκε την αστυνομία.
Μου άρεσε ιδιαίτερα η αμφισβήτηση που κάλυπτε σχεδόν όλο το βιβλίο. Και η σταδιακή εξάπλωσή της παντού. Παραπλάνηση: τσεκ! Βρήκα, πάντως, τα κεφάλαια του αναγνώσματος ατελείωτα. Συνοδεύονταν παρ΄ όλα αυτά με νοερές ατμοσφαιρικές εικόνες ενός άκρως ταιριαστού σκηνικού.

Η πρώτη εντύπωση – Jean Hanff Korelitz

Η Γκρέις συνειδητοποιεί ότι οι περισσότερες εκτιμήσεις της γκρεμίζονται σαν τραπουλόχαρτα. Το μυθιστόρημα έχει άριστες δυνατότητες εξέλιξης σαν θρίλερ -ίσως αυτή ήταν και η δική μου αρχική προτίμηση-, αλλά η πραγματική του κλίση είναι προς το δράμα αυτογνωσίας, που επικεντρώνεται στον εσωτερικό αντίκτυπο της πρωταγωνίστριας. Από συγκλονιστικό θρίλερ, την αμέσως επόμενη στιγμή μεταμορφώνεται σε αφήγημα πολύ λεπτών αποχρώσεων για την οικογένεια, τις ανθρώπινες σχέσεις, την ταυτότητα και την ανατροφή.
Όμως η Νέα Υόρκη δεν έδινε μεγάλη σημασία στη μακροβιότητα. Η πόλη ήταν εκπληκτική σ’ αυτό το θέμα: αφομοίωνε αμέσως όποιον κατέβαινε από λεωφορείο ή αεροπλάνο ή έφτανε με οποιονδήποτε τρόπο στην πόλη, χωρίς καμία μακρά δοκιμαστική περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας θα θεωρούνταν ξένος, ή επαρχιώτης ή Γιάνκης, μέχρι να καταφέρουν τα δισέγγονά του πια να αποκτήσουν το προνόμιο της εντοπιότητας. Αποτελούσες μέρος της πόλης μόλις έφτανες εκεί ή μόλις φαινόταν ότι είχες κάποιο μέρος να μείνεις και ήθελες να φτάσεις εκεί γρήγορα. …δεν έδινε σημασία στην προφορά σου… Αρκούσε το ότι είχες επιλέξει να έρθεις εδώ…
Η πλοκή είναι αρκετά σφιχτοδεμένη, με ενδιαφέρον και η σατιρική διάθεση είναι επίσης εμφανής. Το μεγαλείο του πολιτικά ορθού και καθώς πρέπει -κενού, κυνικού, εγωκεντρικού όμως- Μανχάταν. Τα φιλανθρωπικά γκαλά, τα ιδιωτικά σχολεία, εκδηλώσεις συγκέντρωσης υποτροφιών, οι ανούσιες και υπερφίαλες αγορές, ο κοινωνικός εξοστρακισμός χωρίς το παραμικρό ίχνος παρέκκλισης από την πεπατημένη των επιταγών του φαίνεσθαι.
Σήμερα, το τυπικό δείγμα του πατέρα μαθητή του Ρίαρντεν έβγαζε χρήματα με τα χρήματα των άλλων και ήταν δυναμικός, απόμακρος, υπερβολικά πλούσιος και σχεδόν πάντα απών. Η τυπική μαμά ήταν πρώην δικηγόρος ή πρώην οικονομική αναλύτρια, η οποία τώρα ασχολιόταν με τη διαχείριση πολλών σπιτιών και με το να επιβλέπει τη μόρφωση πολλών παιδιών.
Όμορφο φινάλε, με αισιόδοξη τελευταία νότα. Κάτι καλό μπορεί να προκύψει μετά από ένα τέτοιο πλήγμα. Στην ευχέρεια του αναγνώστη να του δώσει σάρκα και οστά.