Η μετανάστευση δεν είναι απλά μια διαδικασία αλλά ένα οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο, η κατανόηση του οποίου απαιτεί διαρκή ερευνητική ανάλυση και βελτίωση των εργαλείων στατιστικής παρατήρησης και χάραξης των αναγκαίων πολιτικών. Η ένταση των μεταναστευτικών ρευμάτων και οι πολύπλευρες πτυχές του μεταναστευτικού φαινομένου, απαιτούν την περαιτέρω διερεύνηση των παραγόντων που την προσδιορίζουν καθώς και των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων.

Ειδικότερα για τις χώρες με σχετικά πρόσφατη εμπειρία ως εστίες υποδοχής μεταναστών, η ερευνητική ανάλυση μπορεί να συμβάλει στην ανάδειξη μιας αντικειμενικής προσέγγισης για τη μετανάστευση, εφόσον θα είναι απαλλαγμένη από ιδεολογικές απόψεις, φοβίες και κρίσεις. Στην κατεύθυνση αυτή, αναμφίβολα, θα συνεισφέρει η βελτίωση των εργαλείων μέτρησης της μετανάστευσης, η αξιολόγηση των υφιστάμενων πολιτικών και η ανάδειξη χρήσιμων συμπερασμάτων που έχουν καταγραφεί στις χώρες με μακρόχρονη εμπειρία ως χώρες υποδοχής μεταναστών.

Οι σύγχρονες μεταναστευτικές πολιτικές αποτελούν, ουσιαστικά, προσπάθειες πολιτικής και κοινωνικής ρύθμισης των μεταναστευτικών φαινομένων. Ορίζονται, όμως, κατά κύριο λόγο, σε επίπεδο εθνικό και άρα οποιαδήποτε αντιμετώπιση του ζητήματος είναι περιορισμένη και έχει τα όρια των πολιτικών που την ασκούν. Η αναγκαιότητα παρέμβασης των μεταναστευτικών πολιτικών σε διεθνές και Ευρωπαϊκό επίπεδο, υποδηλώνει ακριβώς την υπέρβαση των περιορισμένων ορίων και δυνατοτήτων του εθνικού κράτους.

Πρέπει, όμως, να διευκρινιστεί ότι οι προσπάθειες σύγκλισης των πολιτικών δεν είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν αυτόματα σε ταυτόσημες καταστάσεις για όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Οι ίδιες πολιτικές παρέχουν εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα σε μία κοινωνία σε σχέση με κάποια άλλη, γιατί το υπόβαθρο πάνω στο οποίο εφαρμόζονται είναι διαφορετικό.

Το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ ανταποκρίνεται σε αυτή την ανάγκη για ενδελεχή μελέτη όλων των πτυχών και των προεκτάσεων της μετανάστευσης αλλοδαπών εργαζομένων προς την Ελλάδα, ήδη, από τα πρώτα χρόνια της μαζικής εκδήλωσης του φαινομένου στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, στις αρχές τις δεκαετίας του \'90. Σήμερα, δεκαπέντε χρόνια αργότερα, η νέα κοινωνική πραγματικότητα, όπως αυτή έχει, πλέον, διαμορφωθεί, καθιστά επιτακτική την συνέχιση και την εντατικοποίηση των μελετών, των εκδηλώσεων και των παρεμβάσεων από την πλευρά του συνδικαλιστικού κινήματος.
Για την ικανοποίηση αυτών των συγκεκριμένων αναγκών, το Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, σε συνέχεια των μελετητικών του επεξεργασιών και αναλύσεων για το μεταναστευτικό φαινόμενο στην Ελλάδα, κατέθεσε τις θέσεις και τα συμπεράσματα του, στην επιστημονική διημερίδα που διοργάνωσε με την συνδρομή και του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών, στις 5 και 6 Νοεμβρίου 2004, στην οποία συμμετείχαν επιστήμονες και εκπρόσωποι φορέων με μεγάλη εμπειρία σε θέματα μετανάστευσης. Στόχος της πρωτοβουλίας αυτής ήταν η καταγραφή των θετικών και αρνητικών σημείων από την εφαρμογή του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου για την μετανάστευση στην Ελλάδα και, κυρίως, η αναζήτηση συγκεκριμένων προτάσεων για την βελτίωσή του.

Η παρούσα έκδοση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ επικεντρώνεται στα κείμενα των εισηγήσεων και των παρεμβάσεων των προσκεκλημένων ομιλητών κατά την διάρκεια της διημερίδας με θέμα Το θεσμικό πλαίσιο για την μετανάστευση και οι προοπτικές βελτίωσης. Το δικαίωμα εργασίας και διαμονής, οι διοικητικές διαδικασίες που προβλέπονται, το ζήτημα των προσφύγων, η ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών αλλά και η χάραξη συγκροτημένης μεταναστευτικής πολιτικής αποτέλεσαν τα κεντρικά ζητήματα των εργασιών του διημέρου.

Τέλος, η διοίκηση του ΙΝΕ, ο επιστημονικός διευθυντής και όσοι εργάστηκαν για την πραγματοποίηση της διημερίδας και την επιμέλεια της έκδοσης ελπίζουν ότι με τον τρόπο αυτό θα συμβάλλουν δημιουργικά σε έναν ευρύ και γόνιμο διάλογο αναφορικά με τα δικαιώματα των αλλοδαπών εργαζομένων και των οικογενειών τους. Εγγύηση για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου διαλόγου αποτελεί η ουσιαστική συμμετοχή του συνδικαλιστικού κινήματος.