Μεταξία Κράλλη Σύρα Σάκρα-εκδόσεις Ψυχογιός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου

Με τη Σύρο, την αρχόντισσα των Κυκλάδων επέλεξε να ασχοληθεί η Μεταξία Κράλλη, στο τελευταίο της βιβλίο «Σύρα Σάκρα», από τις εκδόσεις Ψυχογιός, που εκδόθηκε το 2022. Ένα βιβλίο 736 σελίδων, που η αλήθεια είναι ότι τρόμαξα από το μέγεθος του βιβλίου, βλέποντας δίπλα μου τα αδιάβαστα βιβλία. Ήμουν όμως σίγουρη πως δεν μπορούσε να το συμπτύξει σε λιγότερες σελίδες. Είναι τόσο μεγάλο το χρονικό πλαίσιο που κεντά τον καμβά της, τόσοι οι χαρακτήρες αλλά και η ομορφιά της αρχοντικής Σύρου, που δικαιολόγησα τις σελίδες της. Δεν μπορώ να μη σταθώ στην εικόνα του εξώφυλλου που μυρίζει Αιγαίο, Κυκλάδες, καλοκαίρι. Η Μεταξία Κράλλη ταξιδεύει τον αναγνώστη πίσω στον χρόνο, στον 19ο αιώνα, όπου η Ερμούπολη είναι μια από τις πλουσιότερες πόλεις της Ελλάδας. Ξεπερνούσε ακόμη εμπορικά και τον Πειραιά. Πολλοί πρόσφυγες μετοίκησαν στη Σύρα, κυνηγημένοι από τα καμένα νησιά της Επανάστασης. Χιώτες, Κασιώτες αλλά και Ψαριανοί βρήκαν στη Σύρο καταφύγιο. Οι Συριανοί, άνθρωποι φτωχοί, επί το πλείστον καθολικοί στο θρήσκευμα, κατοικούσαν στην καστροπολιτεία τους, στην Απάνω Χώρα, και στα γύρω χωριά. Οι άντρες πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος είναι ο πλοιοκτήτης Γιάννης Περσελής, ο Στρατής Σορώπος, από τη Χίο,· ο Νικόλας, ο αδελφός του, που αγαπά τα βιβλία και τους στίχους, που δε στεριώνει εύκολα σε δουλειές και του αρέσουν οι γυναίκες και τα γλέντια. Και τέλος ο Παντελής, ο βαφτιστικός του καπετάνιου Περσελή, που είναι ευγενικός, συμπονετικός και τρέχει για όλους. Ενώ οι γυναίκες ηρωίδες που η συγγραφέας δίνει όλο της το ταλέντο, που τις υποστηρίζει βαθύτατατα, είναι η δυναμική Ιουλία Περσελή, κόρη του πλοιοκτήτη και ναυτικού, που πηγαίνει κόντρα στα θέλω του συντηρητισμού της συριανής κοινωνίας, η ρεαλίστρια Καρμελίνα Ρούσσου, με πολλές ατυχίες στη ζωή της αλλά ακούραστη στις προσπάθειες να πετύχει τους στόχους της, και η Αρέττα Γιασεμολάδα, μία ρομαντική ύπαρξη που τα δέχεται όλα μοιρολατρικά στη ζωή της πληρώνοντας τις αμαρτίες των άλλων. Ακόμη η Τερέζα, η μητέρα της Ιουλίας, η αρχόντισσα και η σύζυγός του Στρατή, Μέλπω. Παραμονές ενός καταστροφικού πολέμου του 1897, ο Στρατής, η Ιουλία, ο Νικόλας και η Καρμελίνα αγωνίζονται να χαράξουν την πορεία τους με όσα τους υπαγορεύει η καρδιά τους. Πράγμα δύσκολο σε μια κοινωνία που δεν επιτρέπει ούτε συγχωρεί εύκολα κάθε είδους ανυπακοές. Στην Ελλάδα, εκείνη την περίοδο κυβερνούσε ο Χαρίλαος Τρικούπης, που έφερε πολλές αλλαγές στη χώρα. Όχι όμως για τη γυναίκα και τη θέση της στην κοινωνία που παραμένει η ίδια. Δεν υπάρχει δυστυχώς ριζική αλλαγή για τη γυναίκα, που δεν παύει να είναι υποταγμένη στα θέλω των αντρών. Αν και οι ηρωίδες διαφέρουν στον χαρακτήρα τους η συγγραφέας μας τις φέρνει ως ασυμβίβαστες. Δεν δέχονται να είναι υποχείρια των αντρών, ούτε να ταπεινώνονται. Η συγγραφέας βάζει βαθιά το μαχαίρι στην πληγή, στηλιτεύει την ανδροκρατούμενη κοινωνία, αφυπνίζει και παρακινεί τις γυναίκες αναγνώστριες να τις μιμηθούν. Τόσα ζήσαμε αυτά τα χρόνια με την ταπείνωση της γυναίκας, τις γυναικοκτονίες και την έμφυλη βία. Δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα σε μερικές γυναίκες, άσχετα τους νόμους που ψηφίστηκαν. Η κοινωνία έχει τα πρέπει της χθες, σήμερα, κι αν δεν ξεσηκωθούν οι νέες γενιές, ίσως και αύριο.

Την εποχή που διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, ήταν αδιανόητο, οι γυναίκες να τολμήσουν να παραβούν τους άγραφους νόμους, που ο ανδροκρατούμενος πληθυσμός προτάσσει. Να φτιάξουν δηλαδή τις ζωές τους όπως επιθυμούν, να πετάξουν με τα δικά τους φτερά κι ας σκοντάψουν. Οι τρεις κοπέλες δεν διαπραγματεύτηκαν την καρδιά τους και γι αυτό τις αγάπησα. Άλλωστε κάθε αναγνώστης/αναγνώστρια κρατά από κάθε βιβλίο αυτό που την αγγίζει περισσότερο. Μου άρεσε που έβαλε το μαχαίρι βαθιά στην πληγή του τόσο σημαντικού κοινωνικού ζητήματος.

Είναι αλήθεια ωραίο τούτο το αναγνωστικό ταξίδι. Διαψεύστηκε η ανησυχία μου ότι ένα τόσο ογκώδες βιβλίο θα δημιουργήσει κοιλιά και θα είναι αδιάφορο. «Ρούφηξα» τις γνώσεις που αποκόμισα. Από τη μια οι συγκρούσεις, τα ήθη και έθιμα και τα ιστορικά στοιχεία, από την άλλη οι γλαφυρές περιγραφές, το άρωμα της αρχοντιάς της Σύρας, καθιστά συνοδοιπόρο της τον αναγνώστη. Όποιος γνωρίζει τη Σύρο, θα διαπιστώσει ότι η συγγραφέας μελέτησε, εμβάθυνε, περπάτησε μας και έγραψε ένα βιβλίο, κοινωνικό, ηθογραφικό, που δεν κουράζει, παρά το μέγεθος του. Καμιά πληροφορία δεν είναι περιττή ενώ η αφήγηση, οι χαρακτήρες και οι εικόνες θα τους αποζημιώσουν. Οι ανεκπλήρωτοι έρωτες από τη μια των ηρώων αλλά και το γλωσσικό ζήτημα, τα «Ορεστειακά», όπως και ο πόλεμος του 1897 θα αφήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον σας.

Καλοτάξιδο να είναι!