Γράφει: Διονύσης Λεϊμονής

Ο Μάνθος Σκαργιώτης γεννήθηκε στο χωριό Μονολίθι Ιωαννίνων το 1952. Σπούδασε φιλολογία. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα και δυο ποιητικές συλλογές. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά (Uno Specchio, Santerno Edizioni, Italia 1985).

Μυθιστορήματα:

• Το Λαθραίο (Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991)
• Η αλάνα με τις ακονόπετρες (Δωρικός, Αθήνα 1995)
• Ουδέτερη Ζώνη (Κέδρος, Αθήνα 1995)
• Δώδεκα μήνες, δεκατρία φεγγάρια (Εμπειρία Εκδοτική, Αθήνα 2001)
• Το παρελθόν επιστρέφει από τον άλλο δρόμο (Εμπειρία Εκδοτική, Αθήνα 2004)
• Ένα κλειδί, τρεις πόρτες (Μεταίχμιο, Αθήνα 2009)
• Στο δρόμο των αρωμάτων (Διόπτρα, Αθήνα 2015)  
• Ουμπούντου, (Διόπτρα, Αθήνα 2019)

Ποιήματα:

• Ματωμένοι Σάρακες, (Κριτήριο, Αθήνα 1974)
• Στον ρυθμό της Κύπρου, (Γιάννινα 1978)

Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος, ποιητής, συγγραφέας… Ποιος από αυτούς τους «ρόλους» μπορεί να επισκιάζει τους άλλους ή συνυπάρχουν αρμονικά;

Το λειτούργημα του εκπαιδευτικού και το γράψιμο πάντα με γοήτευαν. Ανάγκη και μεράκι. Γι’ αυτό και συνεργάζονταν με σύμπνοια εντός μου. Όσο για το ποιητής είναι μια ιδιότητα τόσο απαιτητική και μυστήρια, που δε θα τολμούσα να την προσθέσω δίπλα στο όνομά μου. Κάποιος που έγραψε μερικά ποιήματα δε σημαίνει πως είναι και ποιητής! Αλίμονο. Τότε οι μισοί Έλληνες θα αυτοσυστήνονταν ως ομότεχνοι του Σολωμού, του Ελύτη, του Ρίτσου. Φυσικά, μου αρέσει η ποίηση, και μάλλον το ξέρει κι η ίδια, γι’ αυτό και καμιά φορά καταδέχεται να περάσει από κάποια αφήγησή μου. Αλλά πάντα φευγαλέα, λες και την κυνηγούνε.

Κουβαλάμε τις αφηγήσεις και τις αναγνώσεις μας… Ποιο είναι το δικό σας «φορτίο»;

«Φορτίο» βαρύ και συνεχώς αυξανόμενο. Και υπέροχο. Πρώτα πρώτα, «κουβαλώ» στιγμές και εικόνες από έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων (ενδεικτικά: Παπαδιαμάντη, Βενέζη, Καζαντζάκη, Στάιμπεκ, Ντοστογιέφσκι, Γκόρκι, Λουντέμη), καθώς και πολλών σύγχρονων. Δεν περνάει μέρα που να μη διαβάσω, έστω και λίγες σελίδες… Ιδιαίτερη θέση κρατούν μέσα μου πολλά κείμενα από τα παλιά Αναγνωστικά του δημοτικού. Εκείνα τα αναγνώσματα είναι ιερές παρακαταθήκες και συντονίζονται με τον χτύπο της φλέβας Δεν πρόκειται να ξεχαστούν. Ύστερα, «κρατώ» τις αφηγήσεις των απλών ανθρώπων. Ως παιδί ρούφαγα τις ιστορίες των γιαγιάδων και των παππούδων. Συχνά τους γινόμουν «τσάμικος ταμπάκος», όπως έλεγαν, πολύ ενοχλητικός δηλαδή, για να πουν μια ιστορία ακόμη, ένα αφηγηματικό τραγούδι. Πολλά μάλιστα τα κατέγραφα. Το «φορτίο» το συμπληρώνουν οι αφηγήσεις των πραγμάτων. Λέει και τι δε λέει ένας έρημος ή πολυσύχναστος δρόμος, μια παλιά αυλή, η πόρτα ενός ακατοίκητου σπιτιού, μια πέτρινη βρύση, ένα χέρσο ή θερισμένο χωράφι, η φωτογραφία ενός νεκρού, μια εγκαταλειμμένη προικιάτικη κασέλα του προηγούμενου αιώνα, ένα παιδικό παιχνίδι δίπλα σε κάδο απορριμμάτων! Τα πράγματα είναι οι πιο συναρπαστικοί παραμυθάδες, οι πιο γνήσιοι. Αρκεί να ξέρεις τη γλώσσα τους.

Πώς αυτό μεταπλάθεται, αξιοποιείται, εντοπίζεται στην τέχνη σας;

Ποιες ψυχοπνευματικές διεργασίες και ζυμώσεις γίνονται εντός μου είναι δύσκολο να τις προσδιορίσω και να τις περιγράψω. Υποθέτω ότι συμβαίνει κάτι ανάλογο με την τροφή η οποία μες στο σώμα γίνεται αίμα και το αίμα ζωή. Ή κάτι αντίστοιχο με το φύλλο ή τη φλούδα του δέντρου που γίνονται μπογιά και η μπογιά πίνακας ζωγραφικής. Το τι πίνακας θα γίνει εξαρτάται μόνο από τον ζωγράφο και τις αισθήσεις του και όχι από το φύλλο ή τη φλούδα. Γι’ αυτό και το «φορτίο» μέσα στο έργο δεν εντοπίζεται εύκολα. Έχει άραγε κάποια σημασία αυτό;

Και το γύρω περιβάλλον σας στενότερο ή ευρύτερο; Ποιο ρόλο έπαιξε ή διαδραματίζει;

Μεγάλωσα σε οικογενειακό περιβάλλον που δεν είχε σχέση με το βιβλίο. Ο πατέρας μου (χτίστης και μαραγκός) είχε σταματήσει το δημοτικό στα μισά της τρίτης τάξης. Η μάνα μου αγράμματη. Ακούω όμως ακόμα τα λόγια της: «Θα στύψω την πέτρα, αλλά τα παιδιά γκαβά (τυφλά) δε θα τ’ αφήκω». Τους «γραμματισμένους» οι γονείς μου τους σέβονταν και τους θαύμαζαν. Διαμόρφωναν έτσι, εν αγνοία τους, μια ατμόσφαιρα οικεία και ενθαρρυντική προς τα γράμματα. Χωρίς πιέσεις και βαρετές συμβουλές. Η δική μου οικογένεια, υπό άλλες πλέον συνθήκες, διαμορφώνει κλίμα ηρεμίας και ασφάλειας, ενώ αρκετές φορές γίνεται αυστηρός κριτής όσων γράφω, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο. Διαδραματίζει έτσι ρόλο υποστηρικτικό. Όσο για το ευρύτερο περιβάλλον, επηρεάζει, φυσικά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αλλά δεν υπαγορεύει.

Αγαπημένο άκουσμα(ιστορία- τραγούδι-φράση)

Ιστορία. Εκείνη που περιγράφει το ποίημα του Ζαν Ρισπέν «Η καρδιά της μάνας». Νομίζω πως το ποίημα αυτό πρέπει να το διαβάσουν όλα τα παιδιά του κόσμου. Το απέδωσε στα ελληνικά ο Άγγελος Βλάχος. Η φράση «χτύπησες παιδί μου;» είναι από τις πιο συγκλονιστικές που έχω διαβάσει ή ακούσει.

Τραγούδι. Είναι πολλά τα τραγούδια που μου «μιλούν». Το καθένα έχει την ώρα του. Όταν, για παράδειγμα, έχουμε έξαρση του πολιτικού κυνισμού (και πότε δεν έχουμε!), «παίζει» μέσα μου το τραγούδι του Μάνου Ελευθερίου και του Σταύρου Κουγιουμτζή «Του κάτω κόσμου τα πουλιά». Ένα καταπληκτικό τραγούδι που το ερμηνεύει ο Γιώργος Νταλάρας…

Και –φυσικά!– με συγκινεί πολύ «Η Γιαγιά», ένα από τα τραγούδια του γιου μου, Θανάση, που περιέχεται στο δεύτερο album του «Της χαραυγής το αχ».

Φράση. Το δίστιχο: Όποιος αγαπά τα ρόδα πρέπει να ’χει υπομονή/ όταν τον τρυπούν τ’ αγκάθια να μη λέει πως πονεί.

Αγαπημένη εικόνα;

Σε μια σχολική αίθουσα οι μαθητές κι ο δάσκαλος κλείνουν τα βιβλία τους, αφήνουν στην άκρη τους «ρόλους» τους και συζητούν ελεύθερα.

Αν δεν αναπνέατε με οξυγόνο, τι θα σας έδινε ζωή;

Το βλέμμα των αγαπημένων μου προσώπων.

Αν έπρεπε να στερηθείτε κάτι που αγαπάτε πολύ τι θα ήταν αυτό;

Για τους ανθρώπους μου θα θυσίαζα οτιδήποτε αγαπώ πολύ, αν η στέρηση αυτή θα ήταν αναγκαίο καλό για τη ζωή τους.

Αγαπημένο: Όνομα; Λουλούδι; Γεύση; Μυρωδιά;

Αν εννοείτε όνομα ανθρώπου, δεν μπορώ να απαντήσω, γιατί δεν είναι μόνο ένα. Αν εννοείτε όνομα κοινό (κατά τη γραμματική), θα έλεγα χελιδόνι, γιατί φέρνει την άνοιξη. 

Λουλούδι: Κυκλάμινο, γιατί ανθρωπεύει τα βράχια.
Γεύση: Ζαμπέλα (είδος σταφυλιού).
Μυρωδιά: Εκείνη που αναδύεται από διψασμένη γη μετά από καλοκαιρινή βροχή.

Ενας κακός εφιάλτης;

Η στιγμιαία τρέλα κάποιου από αυτούς που έχουν πρόσβαση σε «κουμπί» πυρηνικών.

Ένας επόμενος στόχος στη ζωή σας, στην πορεία σας;

Καθημερινός: Να είμαι αύριο καλύτερα από σήμερα (φυσικά, όπου μπορεί να γίνει αυτό).

Σας δίνω πέντε λέξεις, σας παρακαλώ κάντε μου ένα μικροδιήγημα σε 43 ακριβώς λέξεις (θα προτιμούσα αυτοβιογραφικό): άρωμα, θάλασσα, σχεδία, κλωστή και δρόμος.

Κάποτε πέρασα μέσα από βουνά που ανάδιναν άρωμα θυμαριού και πεύκου. Ο δρόμος μ’ έβγαλε σε ερημική ακρογιαλιά. Εκεί κάρφωσα μια σχεδία. Με την κόκκινη κλωστή των παραμυθιών έδεσα στο παραπέτο της σαν χαρταετό τον ήλιο και ταξίδεψα στη θάλασσα των ονείρων μου.

Σας ευχαριστώ.

Κι εγώ σας ευχαριστώ.