Γράφει: Αγγελική-Ειρήνη Μήτση

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε άλμπουμ τού Facebook.
Σχετικά με το βιβλίο «Ο κύκλος των "μάταιων" πράξεων».
Σχετικά με το συγγραφέα Σπύρο Τζόκα.
Η σελίδα τής Ομάδας Πείρα(γ)μα στο Facebook.

Ένα λιτό εξώφυλλο βιβλίου με το χαρακτικό της Βάσως Κατράκη “Η μοναξιά της Αντιγόνης”, δίνει το στίγμα του. Μιλάει για τον Άνθρωπο που στέκεται όρθιος ως την τελευταία πνοή του. Τα κόκκινα γράμματα του τίτλου, η λέξη “ΜΑΤΑΙΩΝ” σε εισαγωγικά, μας καλούν να διαβάσουμε την ιστορία της θυσίας που γράφτηκε με το αίμα πολλών ανθρώπων, την ιστορία της υποκρισίας που θέλει να βάζουμε εισαγωγικά σε πράξεις που θα έπρεπε να είναι αδιαμφισβήτητες.

Η νεότερη ιστορία της Ελλάδας μας πρέπει να διδάσκεται στα παιδιά μας. Αυτό ανέλαβε ο κύριος Σπύρος Τζόκας και οι εκδόσεις ΕΥΜΑΡΟΣ. Το ιστορικό μυθιστόρημα «ο κύκλος των “μάταιων” πράξεων» είναι ένα μάθημα ιστορίας μέσα από την αφήγηση της ζωής του Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Από τους εκτοπισμούς του 1914–15, τη Μικρασιατική Καταστροφή, το νόστο, τον μεσοπόλεμο, το ιδιώνυμο, τους τόπους εξορίας, τον πόλεμο, την κατοχή, την αντίσταση, ως την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, οι σελίδες του βιβλίου μας καταστούν σαφές ότι ΔΕΝ είναι μάταιη καμιά πράξη αυτοθυσίας και ότι το αγαθό της ζωής το καθιστούμε εμείς πολύτιμο με τις πράξεις μας!

«Μην ξεχνάτε τους Έλληνες!», έγραφε το 1922 ο εικοσάχρονος τότε πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας Toronto Star Weekly του Καναδά, Ernest Hemingway που με τη γλαφυρή του πένα και το ανήσυχο πνεύμα του αφύπνησε συνειδήσεις. Η κραυγή του Hemingway για την τραγωδία του μικρασιατικού Ελληνισμού έφτασε σε όλο τον κόσμο. Έτος 2015: “Έλληνες μη ξεχνάτε τους Έλληνες”, θα έγραφε ο συγγραφέας.

Η ομάδα πείρα(γ)μα ανέλαβε την θεατρική μεταφορά του βιβλίου «ο κύκλος των “μάταιων” πράξεων». Μια καρέκλα, δύο ηθοποιοί, η βαλίτσα της Μνήμης και ένα κόκκινο γαρύφαλλο ξετύλιξαν το νήμα της Ιστορίας και ξύπνησαν τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη να μας μιλήσει για τη Ζωή: “Σκέφτομαι την ομορφιά της ζωής. Δεν θέλω να πεθάνω. Δέχομαι τη ζωή μου μόνο αν δε μπει άλλος στη θέση μου. Είμαι άνθρωπος. Έζησα και θα πεθάνω ως άνθρωπος. Δεν παριστάνω τον ήρωα. Μου αρέσει η ζωή και γι' αυτό αγωνίζομαι ... Θεωρείτε ότι μπορώ να δεχτώ πως η ζωή του συναγωνιστή μου αξίζει λιγότερο από τη δική μου;”

Ο Γιάννης Καρούνης έγινε Ναπολέοντας Σουκατζίδης και αφηγήθηκε τη ζωή ενός Ανθρώπου που μεγάλωσε με Αγάπη και έδωσε Αγάπη. Μίλησε για τις Αξίες της ζωής, για τη Δημοκρατία, την Ανθρωπιά, την Ελευθερία, τη Δικαιοσύνη! Παράλληλα η εναλλαγή σκηνικών προσωπείων από τον ευθυνόφοβο διοικητή της Ακροναυπλίας Βρεττέα, στον ανελέητο γερμανό ταγματάρχη Radomski, στον διοικητή του στρατοπέδου στο Χαϊδάρι Karl Fischer, ήταν ανατριχιαστικές! Οι μεταμορφώσεις αυτές στηρίχτηκαν από την αλλαγή φωτισμού και την αλλαγή στην τοποθέτηση της φωνής του ηθοποιού που κάθε φορά δημιουργούσε την κατάλληλη “μάσκα”, ώστε να μην πέσει στην παγίδα μιας απλής ανάγνωσης κειμένου αλλά ούτε και σε “θεατρινισμούς”.

Η Ειρήνη Μελά με μια πνοή αισιοδοξίας τα λίγα λεπτά που ήταν στη σκηνή μάς μετάγγισε την Ελπίδα που λείπει από τη ζωή μας.

Με την Αγγελική Κασόλα ενορχηστρωτή της παράστασης, «ο κύκλος των “μάταιων” πράξεων» θα ταξιδέψει σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, θα γίνει η φωνή της Ιστορίας μας!

“Έτσι είναι η ζωή, λουλούδι που φυλλορροεί”, έγραψε ο Δημήτρης Ευαγγελίδης και μελοποίησε ο Κώστας Γιαννίδης. Με αυτό το τραγούδι στα χείλη προχωρούσαν οι Ακροναυπλιώτες και υπέμεναν τα βασανιστήριά τους. Το μήνυμά τους να παραμείνουμε Άνθρωποι σε όποιες δύσκολες καταστάσεις, καλούμαστε να τιμήσουμε εμείς, οι σημερινοί Έλληνες!

Ο Ναπολέων Σουκατζίδης (1909-1944) ήταν Έλληνας κομμουνιστής, συνδικαλιστής και ένας από τους διακόσιους αγωνιστές που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την 1η Μαΐου του 1944. Γεννήθηκε στην Προύσα το 1909. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε μαζί με την οικογένειά του στην Κρήτη, στην περιοχή του Αρκαλοχωρίου. Σπούδασε στην Ανώτατη Εμπορική Σχολή στο Ηράκλειο και έγινε λογιστής. Ήταν πολύγλωσσος, ήξερε Ρωσικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά καθώς και Τούρκικα, και αρθρογραφούσε σε εφημερίδα του Ηρακλείου. Ήταν στέλεχος του Κ.Κ.Ε. και συνδικαλιστικό στέλεχος. Υπήρξε πρόεδρος των Εμποροϋπαλλήλων Ηρακλείου και εξαιτίας της συνδικαλιστικής δράσης του συνελήφθη από τη Δικτατορία Μεταξά και εξορίστηκε στον Άη Στράτη.

Τον Απρίλη του 1937 μεταφέρθηκε στις φυλακές της Ακροναυπλίας, στην Κατοχή στις φυλακές των Τρικάλων και της Λάρισας και τελικά παραδόθηκε από το καθεστώς του Μεταξά μαζί με εκατοντάδες άλλους πολιτικούς κρατούμενους στους Γερμανούς κατακτητές ώσπου κατέληξε στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου. Εκεί επειδή γνώριζε γερμανικά εκτελούσε χρέη διερμηνέα.

Λόγω της ιδιότητας του διερμηνέα και ενώ το όνομά του ήταν μεταξύ των διακοσίων που επρόκειτο να εκτελεστούν σε αντίποινα για την επίθεση του ΕΛΑΣ κατά του διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών υποστράτηγου Franz Krech στους Μολάους, ο διοικητής του στρατοπέδου στο Χαϊδάρι Karl Fischer, όταν ο Σουκατζίδης διάβασε και το δικό του όνομα στην λίστα των μελλοθάνατων, του είπε να παραμείνει στη θέση του. Τότε ο Σουκατζίδης τον ρώτησε αν θα εκτελούσαν κάποιον άλλο αντί για τον ίδιο και όταν ο Φίσερ απάντησε ότι έχει εντολή να εκτελέσει 200 από τους κρατούμενους ο Σουκατζίδης δε δέχθηκε να εκτελεστεί κάποιος άλλος στη θέση του και ο ίδιος να γλυτώσει και εκτελέστηκε με τους υπόλοιπους 199 κρατούμενους του Χαϊδαρίου την Πρωτομαγιά του 1944. Την ίδια απάντηση έδωσε και ο στρατοπεδάρχης του Χαϊδαρίου, Αντώνης Βαρθολομαίος ο οποίος και εκτελέστηκε.

Ο Σπύρος Τζόκας γεννήθηκε στην Καισαριανή. Αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και εν συνεχεία παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα στο Universite de Paris I, όπου απέκτησε το DEA. Το 1985 διορίστηκε στη μέση εκπαίδευση και παράλληλα συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Ελλλάδα. Τον Ιούλιο του 1992 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο: Προϋποθέσεις, διαδικασίες και επιπτώσεις των εξωτερικών δανείων κατά την περίοδο 1879-1893. Η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους από το ελληνικό κράτος. Από το 1994 ως σήμερα έχει διδάξει στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στην πολιτική σκηνή διετέλεσε Αντιδήμαρχος Καισαριανής και ακολούθως Δήμαρχος Καισαριανής. Από το 2010 είναι μέλος του Δ.Σ. Της ΚΕΔΕ και μέλος του Κογκρέσου Δήμων και Περιφερειών της Ευρώπης. Από το 2014 είναι Αντιπεριφερειάρχης Αττικής.

Η ΟΜΑΔΑ ΠΕΙΡΑ(Γ)ΜΑ

Τα μέλη της ομάδας μας είπαν: “Η ομάδα πείρα(γ)μα, από τη γέννησή της το 2008 μέχρι και σήμερα επιμένει να επιβιώνει ως ανεξάρτητη, αυτοχρηματοδοτούμενη, συλλογική και συνεργατική επαγγελματική θεατρική ομάδα έχοντας μέχρι τώρα στο ιστορικό της 8 παραστάσεις για μικρούς και μεγάλους. Επιμένει να κάνει ένα φτωχό, λαϊκό, διαδραστικό και πολιτικό θέατρο καταργώντας τον 4ο τοίχο της σκηνής που να βασίζεται πάνω στην τέχνη του ηθοποιού και της επίκοινωνίας του με το κοινό. Επιμένει ότι μέγιστος σκοπός της είναι η εμψύχωση των θεατών της αλλά και των ανθρώπων που συμμετέχουν στα εργαστήρια και τις παράλληλες δράσεις της. Ότι η θέση της θεατρικής τέχνης είναι μέσα στην κοινωνία κι αναζητά διαρκώς τρόπους ώστε αυτός ο διάλογος να έχει διάρκεια και να παράγει κοινές δράσεις...”

Η ομάδα ΠΕΙΡΑ(Γ)ΜΑ μιλάει για την παράσταση Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ «ΜΑΤΑΙΩΝ» ΠΡΑΞΕΩΝ

“Δεν πενθούμε... Επαναστατούμε...
Η νέα πολιτική παράσταση ιστορικής μνήμης από την ομάδα πείρα(γ)μα.
Η ζωή και ο θάνατος του Ναπολέοντα Σουκατζίδη επί σκηνής...
Μία παράσταση αξιοπρέπειας και αντίστασης από το χτες για το σήμερα...

Στη σκηνή εμφανίζεται ένας νεκρός που φέρει μαζί του τη βαλίτσα της μνήμης... Της μνήμης εκείνης που οι κρατούντες πάντα θέλουν με βία να σβηστεί, μιας ιστορίας που όταν δεν μπορεί να αποσιωποιηθεί διδάσκεται ανάποδα, συκοφαντώντας ως «μάταιες» τις πράξεις αντίστασης, τις μικρές και τις μεγάλες...

Είναι ο μικρασιάτης και ακροναυπλιώτης αγωνιστής Ναπολέοντας Σουκατζίδης... Ένας από τους 200 εκτελεσμένους κομμουνιστές από τους Γερμανούς (με τις ευλογίες πάντα των Ελλήνων φασιστών), στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944... Με τη σοφία, το άγρυπνο μάτι και την απέραντη τρυφερότητα των νεκρών για τους ζωντανούς, επιμένει η ιστορία του και η ιστορία των συντρόφων του να μη σβηστεί, η μνήμη να αποκατασταθεί. Και ξαναζεί για χάρη μας το τελευταίο του βράδυ στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου με όλες τις μνήμες του από τη σύντομη ζωή του... Γνωρίζει καλά ότι τον χρειαζόμαστε πάλι σήμερα ζωντανό μέσα μας όπως και κάθε φορά που οι καιροί απαιτούν να αγωνιζόμαστε για τη ζωή μας... Και μέσα στη βαρβαρότητα και τον εκφασισμό να επιμένουμε να οραματιζόμαστε έναν άλλο κόσμο ελευθερίας, δικαιοσύνης, ισότητας και δημοκρατίας... Ένας νεκρός που δε ζητάει το θρήνο μας αλλά που έρχεται να μας χαρίσει δύναμη από τη δύναμη που έχουμε μέσα μας, όταν το συλλογικό ασυνείδητο καθίσταται συνειδητό... Η παράσταση ακολουθεί το συγκλονιστικό οδοιπορικό του Ναπολέοντα Σουκατζίδη από την Προύσα που γεννήθηκε το 1909 έως και την εκτέλεσή του στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944, διαγράφοντας όλη την τραγική και συνάμα ηρωική διαδρομή της πατρίδας μας και της αριστεράς όπως έχει καταγραφεί στο ιστορικό μυθιστόρημα του Σπύρου Τζόκα Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ «ΜΑΤΑΙΩΝ» ΠΡΑΞΕΩΝ (εκδόσεις ΕΥΜΑΡΟΣ).

Η παράσταση ξεκινάει το δικό της οδοιπορικό από έναν αγαπημένο μας χώρο, «ΤΟ ΤΡΙΚΥΚΛΟ» (Θ. Γεωμέτρου και Πυθέου, Ν. Κόσμος, επάνω αίθουσα, στ. Μετρό Άγιος Ιωάννης. Τηλ Κρατήσεων 210 92 32 384) τη Δευτέρα 16 Μαρτίου και κάθε Δευτέρα στις 9.00 μ.μ μέχρι και τις 25 Μαϊου 2015. Κατόπιν μαζί και με την παράστασή μας για την αντάρτισσα της Ιταλικής Αντίστασης «Μάμμα Τόνι» των Φράνκα Ράμε/Ντάριο Φο θα συνεχίσει να ταξιδεύει στις γειτονιές της Αθήνας με σχέδιο να φτάσουν και οι δύο παραστάσεις αντάμα το καλοκαίρι στα μαρτυρικά χωριά...”

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Διασκευή-Σκηνοθεσία: Αγγελική Κασόλα
Μουσική επιμέλεια: Αλέξης Βάκης
Σκηνογραφική/Ενδυματολογική Επιμέλεια: Ευτυχία Ροδοπούλου
Φωτισμοί: ομάδα πείρα(γ)μα
Φωτογράφιση – Υπέυθυνη Επικοινωνίας: Χριστίνα Σαρλάμη
Στο ρόλο του Ναπολέοντα Σουκατζίδη ο Γιάννης Καρούνης
Χαρά Λιουδάκη – Κυπραίου: η Ειρήνη Μελά

Είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε με την Ειρήνη Μελά

Ειρήνη Μελά

E: Ποια είναι η σχέση σας με το βιβλίο, αλλά και ποια διαδικασία περνάτε κατά την ανάγνωση ενός βιβλίου;

Η σχέση μου με το βιβλίο ! Γενικά; Εδώ τότε μιλάμε για μια μακροχρόνια σοβαρή σχέση! Επίσης ερωτική σχέση. Το αγαπάω, το χαιδεύω, το κανακεύω. Γι' αυτό και δυσκολεύομαι να διαβάσω λογοτεχνικά κείμενα, βιβλία σε άλλες μορφές. Παράδειγμα στο διαδίκτυο. Εγώ θέλω την επαφή με το βιβλίο. Την αφή, την μυρωδιά και όσο βέβαια πιο παλιό είναι το βιβλίο τόσο το καλύτερο για μένα.

Τώρα ειδικά για τον “Κύκλο των "μάταιων" πράξεων”, του Σπύρου Τζόκα.

Έχω μια αδυναμία στα ιστορικά μυθιστορήματα. Μάλλον γιατί είναι ένας όμορφος τρόπος να μάθεις ιστορία. Δεν είναι ο στείρος τρόπος των μαθητικών μου χρόνων. Όχι ότι έχει αλλάξει τίποτα βέβαια στην εκπαίδευση σήμερα. Αλλά ας μην ανοίξω αυτό το κεφάλαιο τώρα. Με πονάει πολύ αυτή η υπόθεση της παιδείας. Εκτός λοιπόν από τον "όμορφο" τρόπο, είναι και ο μοναδικός εναλλακτικός τρόπος να μάθεις πραγματική ιστορία, να μάθεις την αλήθεια και όχι αυτά που μας σερβίρει το σύστημα. Γιατί αυτό συμφέρει βέβαια χρόνια τώρα. Επειδή λοιπόν μ' αρέσει να μαθαίνω την αληθινή ιστορία του τόπου μου, μέσα από προσωπικές ιστορίες-αφηγήσεις ηρώων. Αυτό το βιβλίο με κάλυψε απόλυτα. Ο Σπύρος ο Τζόκας έχει κάνει αυτό το "πάντρεμα". Διαβάζοντάς το μαθαίνεις την ιστορία της Ελλάδας από την Μικρασιατική καταστροφή και μετά. Μέσα από τον λόγο και την αλήθεια του ήρωα, του μικρασιάτη Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Πραγματικό πρόσωπο, πραγματικός ήρωας, που δεν τον ξέρει ο πολύς κόσμος. Αυτούς τους ήρωες η "εκπαίδευση" μας τους κρύβει σκόπιμα. Μας παρουσιάζουν σαν ήρωες τους φασίστες Μεταξάδες και τα δήθεν πατριωτικά "ΟΧΙ" τους και μας κρύβουν τους πραγματικούς ήρωες αυτού του βασανισμένου τόπου. Από φόβο βέβαια. Μην ξυπνήσουμε από την λήθη που μας επιβάλουν. Αν κάποιος θέλει λοιπόν να μάθει ΙΣΤΟΡΙΑ καλό θα είναι να ξεχάσει αυτά που μαθαίνει στο σχολείο και να ψαχτεί μόνος του. Μέσα από άλλους τρόπους, μέσα από άλλες πηγές.

Η διαδικασία που περνάω διαβάζοντας ένα βιβλίο, είναι μέσα από διπλή υπόσταση! Διαβάζει η Ειρήνη - εγώ δηλαδή ! - αλλά ταυτόχρονα διαβάζει και η ηθοποιός - πάλι εγώ δηλαδή!- . Είναι δύσκολο να το διαχωρίσω. Κάθε εικόνα που σχηματίζει η φαντασία μου διαβάζοντας, έχει μέσα και τον ηθοποιό. Μπορεί να υποδύομαι τον χαρακτήρα, μπορεί και όχι. Πάντως ταυτόχρονα η ανάγνωση μετατρέπεται σε θεατρικό ή κινηματογραφικό έργο. Το βλέπω μπροστά μου. Λειτουργώ και ενεργώ αυτόματα. Ανάγνωση και δράση. Νοητή βέβαια. Δεν πετάγομαι πάνω!!! Σε τέτοιο "σημείο" δεν έχω φτάσει ακόμα. Θα ήταν και επικίνδυνο να φτάσω .... Χαριτολογώ τώρα. Γενικά πάντως μπαίνω πολύ αγνά μέσα στις λέξεις και περισσότερο ανάμεσα στις λέξεις. Στις σιωπές του. Το αφουγκράζομαι. Προσπαθώ να ακούσω τον συγγραφέα, να νιώσω τους καημούς του, τους πόθους του, τα πάθη του, να τον καταλάβω. Είναι μαγική διαδικασία η ανάγνωση ενός βιβλίου. Ιερή.

E: Αν και μικρός ο ρόλος σας στο έργο, αποτελεί σημαντική ανάσα αισιοδοξίας. Τι κερδίσατε προσωπικά με την συμμετοχή σας σε αυτό το θεατρικό;

Πραγματικά σαν ηθοποιός, αλλά και σαν άνθρωπος, πάντα πίστευα και πιστεύω στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. Πριν βγω στην σκηνή σαν "Χαρά", περιμένω περίπου πενήντα λεπτά. Η δράση μου επί σκηνής είναι δεν είναι δέκα λεπτά. Κι όμως. Εγώ νοιώθω ότι είμαι "μέσα" από την αρχή μέχρι το τέλος της παράστασης. Αυτό το έχουμε καταφέρει στη ομάδα μας. Με τον Γιάννη Καρούνη, που κάνει μια συγκλονιστική ερμηνεία υποδυόμενος τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη και η Αγγελική Κασόλα που έχει κάνει την σκηνοθεσία αλλά και την διασκευή του έργου σε μονόλογο, έχουμε μια σχέση ζωής πια. Αγωνιούμε και καρδιοχτυπούμε ο ένας για τον άλλον.

Στο πρόσωπο της 'Χαράς" για μένα υπάρχουν, ζουν, όλες αυτές οι γυναίκες-ηρωίδες-αγωνίστριες. Μάνες, αδερφές, αρραβωνιαστικιές, που αφιέρωσαν την ζωή τους ολόκληρη στηρίζοντας αυτά τα παλληκάρια. Για να αντέξουν την βαρβαρότητα και τον παραλογισμό του πολέμου. Αυτά τα παλληκάρια που θυσιάστηκαν για ένα καλύτερο αύριο, για έναν καλύτερο κόσμο. Η Αγγελική πραγματικά αυτό που λέτε ήθελε. Αυτό που εισπράττει και ο θεατής βλέποντας την σκηνή με την "Χαρά", αυτήν την "ανάσα αισιοδοξίας" μέσα από την μαυρίλα του πολέμου και τον φασισμό. Αυτοί οι άνθρωποι που βασανίστηκαν απάνθρωπα, για να αντέξουν, πολλές φορές χρειάζονταν τέτοιες "ανάσες".

E: Τι ετοιμάζετε στην ομάδα “ΠΕΙΡΑ(Γ)ΜΑ”;

Κάθε φορά με μια παράσταση σαν ηθοποιός, λέω ότι βγαίνω όλο και πιο γεμάτη, όλο και κάτι κατακτώ, όλο και γεμίζω την "βαλιτσούλα" μου. Τα τελευταία επτά χρόνια όμως, από τότε που δημιουργήσαμε το "Πείρα(γ)μα", ο βαθμός της ψυχικής μου πληρότητας αρχίζει να "χτυπά κόκκινο". Νοιώθω ευλογημένη από την ζωή που συναντήθηκα με τον Γιάννη και την Αγγελική. Κάνουμε επιτέλους το Θέατρο που ποθούμε! 'Ενα Θέατρο λαικό, πολιτικό, μέσα από την κοινωνία, μαζί με ομάδες από την κοινωνία, για την κοινωνία. Ένα θέατρο που αφορά την κοινωνία.