Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Η Μαρία Καμηλάκη-Μανογιαννάκη γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ρέθυμνο Κρήτης. Σπούδασε στη Ράλλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Πειραιώς και αργότερα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Αθηνών για εξομοίωση πτυχίου. Εργάστηκε ως δασκάλα σε σχολεία της Κρήτης, της Μακεδονίας και της Αθήνας. Από μικρή αγαπούσε το γράψιμο. Έχει γράψει ποιήματα και λογοτεχνικά έργα για μαθητικές παραστάσεις στα σχολεία που υπηρέτησε, αρκετά από τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε σχολικά ή τοπικά περιοδικά. Το 2019 διακρίθηκε σε λογοτεχνικό διαγωνισμό διηγήματος.

Κυρία Καμηλάκη, επιστρέψατε με ένα νέο μυθιστόρημα το οποίο έχει τίτλο «Σφουγγάρια της λήθης» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ραδάμανθυς». Θα σας γυρίσω στο παρελθόν. Θυμάστε τι ήταν το πρώτο που γράψατε και τι ανάγκες σας κάλυψε;

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου άφηνα το μολύβι να ρουφήξει από το μυαλό και την ψυχή μου κάθε εμπειρία και φαντασία και να τα καταγράψω σε ποιητικό ή γραφτό λόγο. Ήταν και είναι μια εσωτερική ανάγκη. Αρχικά ήταν κατάθεση ψυχής συναισθημάτων, εντυπώσεων που θετικά ή αρνητικά με επηρέαζε. Στα εννιά μου χρόνια έγραψα το πρώτο μου ποίημα, «Το χωριό μου». Το έστειλε η δασκάλα μου σε περιοδικό. Νομίζω στο «Διάπλαση των παίδων». Ήμουν καθισμένη στην ταράτσα του πατρικού μου σπιτιού. Κοίταζα με καμάρι από τη μια τον Ψηλορείτη από την άλλη τη Σάμιτο, (μικρό βουνό – κυρίως βοσκοτόπι). Από τότε έχω γράψει πάρα πολλά που έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά, σε εφημερίδες στο διαδίκτυο. Σε πεζό λόγο έχω κάνει πολλές διασκευές για μαθητικές παραστάσεις, παραμυθιών ή ιστοριών π.χ. (Ο πλούτος του Αριστοφάνη) στη Γερμανική Σχολή, Μπάρμπα-Πανώφ στο 6^ο Χαλανδρίου κ.ά. ή γραμμένα από μένα, σκετς (Εφημερίδες). Μέσα όμως έκαιγε η λαχτάρα να γράψω το δικό νου μυθιστόρημα. Ήταν μεγάλος ανεκπλήρωτος πόθος που οικογενειακές και επαγγελματικές ανάγκες δεν το επέτρεπαν. Τα χρόνια περνούσαν. Κατάλαβα πως είναι αποκλειστικά δική μου ευθύνη να πραγματοποιήσω το όνειρό μου. Ένιωσα την ανάγκη μου αυτή σαν ποτάμι που ξεχείλισε και κανένα φράγμα δεν μπορούσε να τη σταματήσει. Το 2020, ήρθε η ώρα για το 1^ο μου μυθιστόρημα, «ΣΤΗΝ ΚΟΧΗ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ» από τις εκδόσεις «Αρμός». Μου έδωσε και μου δίνει μεγάλη ικανοποίηση και χαρά.

Πώς γεννιέται ένας συγγραφέας; Τι σημαίνει για σας η συγγραφή;

Πώς «γεννιέται», Ωραία λέξη, γιατί μέσα της συμπεριλαμβάνει και το «γίνεται». «Γεννιέται» με ταλέντο, έφεση, ροπή και αγάπη στην πέννα. Όμως όση φαντασία κι αν έχει και ευκολία στην απόκτηση λεκτικής νοημοσύνης δε «γίνεται» συγγραφέας, αν δε σμιλέψει ο ίδιος τον εαυτόν του για να «γεννηθεί» και το ταλέντο του να φανερωθεί. Ο συγγραφέας γεννιέται, αν δουλέψει και πασχίσει να αξιοποιήσει αυτό το ευλογημένο χάρισμα. Αρχικά αγαπά το διάβασμα. Ενεργοποιεί όλες του τις αισθήσεις. Παρατηρεί τις λεπτομέρειες συγγραφής και συνειδητοποιεί τον τρόπο που του αρέσει να εκφράζεται. Καταγράφει και γεμίζει τα συρτάρια του με παρατηρήσεις, σκέψεις, ιδέες. Ενημερώνεται για τις εξελίξεις της κοινωνίας εκφράζει ελεύθερα την άποψη του. Ψυχογραφεί χαρακτήρες που συναντά και προσπαθεί να μπει στη συνείδησή τους. Δέχεται την κριτική. Παραδέχεται και να διορθώνει τα λάθη του. Αφιερώνει χρόνο, κόπο, αγάπη.

Για μένα η συγγραφή είναι ξεκλείδωμα ψυχής και μυαλού. Με ελευθερώνει και με γεμίζει χαρά και ενθουσιασμό. Ενεργοποιεί όλες στις αισθήσεις και τις μνήμες. Είναι ολοκλήρωση, πληρότητα.

Είναι ένα μοναχικό ταξίδι ή μήπως ακριβώς το αντίθετο; Το συγκεκριμένο θέμα, το επιλέξατε ή σας «επέλεξε»;

Η συγγραφή φαινομενικά μοιάζει μοναχικό ταξίδι. Ο συγγραφέας χρειάζεται ηρεμία τόπο και χρόνο, για ν’ ανοίξει τα φτερά της φαντασίας. Να ενεργοποιήσει όλες τις αισθήσεις, τις ελπίδες, τις μνήμες, στους προβληματισμούς και τους στοχασμούς του, για να δημιουργήσει ένα κόσμο φτιαχτό που θα τον παραδώσει στον πραγματικό κόσμο έχοντας ως αντικλείδι τη δική του διεισδυτική ματιά. Για να φτάσει όμως σ’ αυτό το ταξίδι και να γεμίσει με σκέψεις και ιδέες δεν είναι μόνος του. Η ανάγκη της γραφής γεννιέται από βιώματα, εμπειρίες του περιβάλλοντος που βίωσε ή βιώνει από γνώσεις, ερεθίσματα που συναντά. Ύστερα γεννιέται η ανάγκη να τα μοιραστεί με τον κόσμο.

Το συγκεκριμένο θέμα στο μυθιστόρημα μου, ήρθε σαν από μηχανής θεός. Στο ξεκίνημα του έψαχνα δυνατή, συναρπαστική πλοκή, με ανατροπές, δυνατές σκηνές και περιγραφές, αυθεντικούς χαρακτήρες και παράλληλα ήθελα να δώσω μηνύματα και να δημιουργήσω σκέψεις και προβληματισμούς. Η ιδέα δόθηκε σαν σπίθα από μια σύντομη γνωριμία ενός ζευγαριού.

Το «Σφουγγάρια της λήθης», είναι ένα μυθιστόρημα με κινηματογραφική πλοκή το οποίο διαδραματίζεται στην Κάλυμνο. Για ποιους λόγους επιλέξατε την Κάλυμνο ως τον τόπο που στήσατε αρχικά την πλοκή σας;

Το πρώτο μου μυθιστόρημα, «Στην κόχη της μοίρας», έχει αφετηρία την Κρήτη με βασικούς ήρωες Κρητικούς. Ήθελα και πάλι τον κεντρικό μου ήρωα νησιώτη, αλλά εκτός Κρήτης. Το χέρι μου απείθαρχα έγραψε Κάλυμνο. Δεν έχω πάει ποτέ ούτε γνώριζα κάποιον. Έκανα πολύπλευρη έρευνα να μπω στη ζωή της να τη γνωρίσω, να νιώσω και να καταλάβω καθετί που θα μου ήταν χρήσιμο στην ιστορία μου. Η επιλογή με ενθουσίασε. Σαν κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται η ιστορία.

Πιάνεται λοιπόν το νήμα από το παρελθόν και αφηγείστε την ιστορία μιας οικογένειας σφουγγαράδων και κατ' επέκταση όλων των σφουγγαράδων. Έτσι ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να μάθει πολλά τόσο για τα ήθη όσο κι για τα έθιμα του νησιού, όσο και για τη ζωή μα επαγγελματική ομάδας από την οποία ελάχιστοι πλέον έχουν μείνει. Ήταν ένα από τα ζητούμενα σας εξ αρχής; Για ποιους λόγους;

Δεν ήταν το ζητούμενο μου όταν σκεφτόμουν ποιο νησί να διαλέξω. Σίγουρα όμως ήθελα να έχει κάτι το ιδιαίτερο. Αυτό το έχει η Κάλυμνος. Είναι παγκοσμίως γνωστό με μια παράδοση εκατοντάδων χρόνων στη σπογγαλιεία με απίστευτες ιστορίες σε ταξίδια ζωής και θανάτου και επιβλητική φυσική ομορφιά που εύκολα δίνει τροφή στη φαντασία.

Αξίες όπως η οικογένεια, η τιμή, το φιλότιμο, η τιμιότητα, η ειλικρίνεια το χρέος, κυριαρχούν στο βιβλίο σας. Ο κόσμος αλλάζει, προχωρά και μαζί του αλλάζουν βεβαιότητες, σταθερές και δεδομένα. Θεωρείτε πως οι αξίες της ζωής που μας άφησαν κληρονομιά οι παλαιότεροι, βρίσκονται σε φάση ευτελισμού; Ή μήπως λίγο πολύ πάντα έτσι ήταν η κοινωνία και θα πρέπει οι αλλαγές να γίνονται αποδεχτές ως φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων;

Ναι, είναι αλήθεια πως αυτές οι αξίες κυριαρχούν στο βιβλίο μου με ένα τρόπο όμως εξελισσόμενο, χωρίς να χάνουν το δυναμισμό τους, αλλά απεναντίας να ενδυναμώνονται, να υγιαίνουν και να ενισχύονται. Γιατί αυτό ακριβώς εύχομαι και ελπίζω. Στην πορεία του χρόνου οι αξίες μεταβάλλονται, διαφοροποιούνται κι αποκτούν άλλο δυναμισμό, ανάλογα με τις ανάγκες στις εκάστοτε εποχής. Στις μέρες μας υπάρχει ένα μωσαϊκό θα έλεγα της σύγχρονης οικογένειας, επομένως σαρωτικές αλλαγές στη σύγχρονη οικογενειακή ζωή. Είναι ανάγκη να δεχτούμε τη φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων αφού «τα πάντα ρει», για να μπορέσουμε να στηρίξουμε και να μεταδώσουμε τις κλασικές αξίες που κληρονομήσαμε ως ιερή παρακαταθήκη και ανεξίτηλη επιρροή στη ζωή μας, εμείς οι παλαιότεροι. Το «Σφουγγάρια της λήθης» είναι μια γέφυρα που ενώνει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, αναδεικνύοντας και ενεργοποιώντας κλασικές αξίες.

Το αυτοκαταστροφικό συναίσθημα της ζήλιας διαπερνά το κείμενο και δημιουργεί έντονους προβληματισμούς μιας και είναι εύκολα ορατό στον κόσμο μας, όλες τις εποχές. Για ποιους λόγους επιλέξατε να το παρουσιάσετε μέσα από τους ήρωές σας;

Το επέλεξα γιατί είναι ένα διαβρωτικό, διαχρονικό συναίσθημα φθόνου, μίσους, που δυστυχώς ακολουθεί την κοινωνία από αρχαιοτάτων χρόνων χωρίς να αποδυναμώνεται, απεναντίας διαποτίζει την κοινωνία. Είναι ένα απειλητικό συναίσθημα στον ίδιο και στο εγγύς περιβάλλον του. Κυρίως συμβαίνει σε άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, κι ανασφαλή, και χρειάζεται αντιμετώπιση. Αυτό προσπάθησα να κάνω.

Δημιουργήσατε μια συναρπαστική πλοκή που μεταφέρει μηνύματα στον αναγνώστη. Σε αυτό, έχει συμβάλει σαφώς, η αληθοφάνεια των χαρακτήρων αφενός και αφετέρου η δημιουργία χαρακτήρων με τους οποίους ο αναγνώστης ταυτίζεται άμεσα. Πόσο εύκολο είναι να πετύχει κανείς κάτι τέτοιο; Τι είδους ικανότητες θα πρέπει να έχει ο εν δυνάμει συγγραφέας. Υπάρχει μυστικό;

Η αληθοφάνεια των χαρακτήρων δίνει πραγματική αίσθηση των γεγονότων παρασύροντας τους αναγνώστες να ταυτιστούν μαζί τους και να τους ακολουθήσουν στο ταξίδι τους. Επιδιώκω να μπαίνω η ίδια στη ψυχοσύνθεση των ηρώων μου, να γίνομαι η ανάσα τους για να μπορώ να τους κουμαντάρω. Αν δεν τους κατακτήσω η ίδια αρκετά, δεν ψυχογραφήσω την παραμικρή λεπτομέρεια στις αντιδράσεις τους, αν δεν είμαι πίσω από αυτούς, δεν θα έχω το αποτέλεσμα που επιθυμώ. Αυτό είναι το μυστικό μου. Το πόσο εύκολο είναι για τον καθένα, είναι προσωπική υπόθεση.

Εξαιρετικά δομημένοι χαρακτήρες λοιπόν και δύσκολοι πιθανολογώ, στη διαχείρισή τους. Ποιος ήταν εκείνος που σας δυσκόλεψε περισσότερο και για ποιους λόγους;

Ο χαρακτήρας που με δυσκόλεψε περισσότερο ήταν της δεύτερης γυναίκας του πατέρα των ηρώων μου, (της μητριάς). Ο λόγος ήταν η ανατροπή που θέλησα να κάνω στον χαρακτήρα της. (Να ξεφύγει από τον κακό ρόλο της παραδοσιακής μητριάς).

Συνήθως επεμβαίνετε στη ζωή των χαρακτήρων σας στη διάρκεια της πλοκής ή τους αφήνετε να πορευτούν με βάση τον χαρακτήρα που έχετε δημιουργήσει για εκείνους;

Όπως έχω αναφέρει πιο πάνω τους αφήνω να πορευτούν όπως τους δημιούργησα να φτάσουν ή να ξεπεράσουν τα όριά τους και μετά επεμβαίνω αναζητώντας την ανατροπή, να πετύχω το στόχο μου, προβληματισμό ή στοχασμό.

Άλλη εποχή άλλοι άνθρωποι θεωρείτε ότι έχουμε κοινά με τους ανθρώπους της εποχής που περιγράψατε, θα αντιδρούσαμε σε παρόμοιες καταστάσεις έχουμε τις ίδιες αντοχές; Ή μετεξελιχτήκαμε σε ένα εντελώς καινούριο είδος;

Οι εποχές αλλάζουν. Επομένως κι οι άνθρωποι. Οι ανάγκες, οι απαιτήσεις, οι αναζητήσεις, οι υποχρεώσεις, αλλά και οι αδυναμίες, έχουν αυξηθεί ανησυχητικά. Ο άνθρωπος τώρα έχει να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις, από την εξέλιξη της κοινωνίας. Μοιάζει άπληστος, αγνώμων, αδιάφορος ή και απελπισμένος. Όταν όμως βάλει στόχους και ανακαλύψει τα όνειρά του νομίζω πως θα τα καταφέρει. «Σαν δε φτάσει κανείς στην άκρη του γκρεμού δεν βγάζει φτερά για να πετάξει», λέει ο αγαπημένος μου Καζαντζάκης. Οι ήρωές μου έφτασαν στον γκρεμό, αλλά προσπάθησαν, ανακάλυψαν τα ταλέντα τους, πέτυχαν, και είναι ήρωες τωρινής εποχής.

Πέρα της τέρψης ο αναγνώστης γίνεται δέκτης ιστορικών, λαογραφικών στοιχείων, και πλήθους πληροφοριών κερδίζοντας σαφώς διπλά. Ήταν ένα από τα ζητούμενά σας εξ αρχής;

Ναι, ζητούμενο μου είναι πάντα ο αναγνώστης να βγαίνει κερδισμένος πολύπλευρα από την ανάγνωση ενός κειμένου. Να γαληνεύει την ψυχή, να ικανοποιεί τις αισθήσεις, αλλά και να πλουτίζει τις γνώσεις και την ψυχή του.

Έχετε διακριθεί σε διαγωνισμό διηγήματος, θα δούμε ίσως μια δημοσίευσή σας σε συλλογή; Είναι στα μελλοντικά σας σχέδια;

Βέβαια. Το διήγημά μου «Στο τρένο», όπου διακρίθηκε σε διαγωνισμό θα το δούμε στους καλοκαιρινούς μήνες στην ποιητική συλλογή που είναι έτοιμοι για έκδοση. Υπάρχει όμως «Σταθμός ζωής» διήγημά μου στον ΤΌΜΟ «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΉ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΆ 2023», όπως και στον Τόμο «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ 2024», 8 ποιήματά μου, που θα κυκλοφορήσει κατά τον Μάρτιο.

Ποιο θεωρείτε δυσκολότερο από πλευράς τεχνικής και για ποιους λόγους;

Θεωρώ πως από πλευράς τεχνικής, ενώ φαίνεται το διήγημα απλό είναι αρκετά δύσκολο. Θέλει ικανό αφηγητή, να ξεχωρίσει ένα σημαντικό γεγονός μέσα από την πολυπλοκότητα της ζωής και να το αφηγηθεί χωρίς ιδιαίτερη πλοκή, με λίγους ήρωες, αλλά με πολλή ζωντάνια και εντυπωσιακό τρόπο, ώστε ο αναγνώστης μόνος του να βγάλει συμπεράσματα. Αντίθετα, στο μυθιστόρημα φτιάχνεις ένα δικό σου φανταστικό κόσμο. Πλατειάζεις και χρειάζεσαι χρόνο, κόπο, φαντασία. Εδώ πρέπει να έχεις τη μαεστρία να φτιάξει δυνατή πλοκή, με ανατροπές, ζωντανούς διαφορετικούς χαρακτήρες, να εξελίσσεται σε πολλά επίπεδα και απαιτεί γνώσεις ανάλογα το είδος(ιστορικό). Υπάρχει λοιπόν διαφορά, οπότε καθένας αντιμετωπίζει διαφορετικά τις δυσκολίες. Είναι ανάλογα ποιες ανάγκες θέλει να καλύψει ο συγγραφέας και ποιες δυνατότητες έχει.

Ετοιμάζετε κάτι για το μέλλον;

Ναι, εκτός από την ποιητική συλλογή που είναι υπό έκδοση, πήρα τη γενναία απόφαση να ασχοληθώ με ιστορικό μυθιστόρημα. Έχω ξεκινήσει και προχωρώ στη συγγραφή του, κάνοντας βέβαια και συστηματική μελέτη. Αναφέρεται στην ηρωική συμμετοχή της Κρήτης στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (V ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ) στα βουνά της Αλβανίας, με ό,τι συνεπάγεται και κατ’ επέκταση στη Μάχη της Κρήτης.