Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος
Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε άλμπουμ τού Facebook.
Το λεύκωμα «Αρνητικοί συσχετισμοί».
Ο σκιτσογράφος Πάνος Ζάχαρης.
Oι εκδόσεις ΤΟΠΟΣ και το Polis Art Cafe παρουσίασαν το λεύκωμα του Πάνου Ζάχαρη, «Αρνητικοί συσχετισμοί».
Για τη δουλειά του σκιτσογράφου και τον ίδιο, μίλησαν:
- Τάσος Αναστασίου, σκιτσογράφος
- Άρης Μαλανδράκης, δημοσιογράφος
- Πάνος Ζάχαρης, ο δημιουργός του λευκώματος
Ήταν μία βραδιά γεμάτη χιούμορ όπου ειπώθηκαν πολύ σοβαρά πράγματα για την Τέχνη γενικά, τους ανθρώπους της, τη τέχνη του Πάνου Ζάχαρη, την πολιτική, τη στάση ζωής...
Σκίτσα εφημερίδας, εφήμερα, φτιαγμένα απ τα μολύβια και τα πενάκια του γελοιογράφου Πάνου Ζάχαρη, καταδικασμένα να ζήσουν όσο κρατά μια γρήγορη ματιά: μισό λεπτό... Μισό λεπτό τότε, τι θέλουν σ ένα βιβλίο;
Να γλιτώσουν από τον χρόνο, να μαζέψουν σκόνη βιβλιοθήκης, να καλογεράσουν, να θυμίσουν. Να διασώσουν όσο μπορούν μνήμες, από γεγονότα χτεσινά που όμως θολώνουν και μοιάζουν ήδη μακρινά εξαιτίας του συμπυκνωμένου πολιτικού χρόνου. Σκίτσα που γεννήθηκαν από την επικαιρότητα και παλεύουν μήπως και καταφέρουν να την ξεπεράσουν, όμορφα τακτοποιημένα σε ένα βιβλίο.
"Πειραγμένες" στιγμούλες, εικονογραφημένες σκέψεις για τα γεγονότα της περιόδου 2013-2016. Χρωματιστές κραυγές και ψίθυροι για το θανατηφόρο δάγκωμα του φιδιού στο Κερατσίνι, το Πρωτογενές Πλεόνασμα γαλαζοπράσινου κυνισμού, την Ελπίδα που κάπου κόλλησε στην κίνηση. Για τα χαχανάκια Βρυξελλών και της πατρίδας μας, της Ευρώπης, τη σημαία που λασπώθηκε στην Ειδομένη. Σκίτσα που κρίνουν γιατί θέλουν να κριθούν.
Ο κος Άρης Μαλανδράκης σημείωσε ως κύριο χαρακτηριστικό του σκίτσου, το σύντομο, το περιεκτικό, «Μέσα σε ένα πλαίσιο και με πολύ λίγα ή καθόλου λόγια παράγονται πάρα πολλά νοήματα», είπε, «και στέλνονται μηνύματα», θα πρόσθετα εγώ.
Στο ερώτημα «Τι είναι γελοιογραφία», αναφέρθηκε στην απάντηση του Τζόζεφ Κόνραντ, «Είναι σαν να βάζεις το κεφάλι μιας αλήθειας στο σώμα ενός αστείου» και συνέχισε για την αξία της συγκεκριμένης τέχνης και τη σχέση της με την εφημερίδα και τη βαρύτητα που έχει ένα σκίτσο, «ίσως περισσότερη από τον ίδιο τον τίτλο της εφημερίδας».
Γελοιογραφία είναι σαν να βάζεις το κεφάλι μιας αλήθειας στο σώμα ενός αστείου.
Συνέχισε μιλώντας για τον ίδιο το δημιουργό αναφέροντας ένα μικρό απόσπασμα από το βιογραφικό του, «Μεγαλώνοντας, είδα σκύλους δεμένους με λουκάνικα, ανθισμένα λεφτόδεντρα και έναν τυροπιτά να μην κόβει απόδειξη», αυτά που αποτελούν μέρος των αιτιών αυτών που ζούμε σήμερα, σημειώνοντας τις «κεραίες» του δημιουργού για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία.
Για τον τρόπο με τον οποίο ένας σκιτσογράφος μάς παρακινεί να σκεφτούμε τα πράγματα, περιέγραψε σκίτσο του Πάνου Ζάχαρη όπου ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στο πρώτο καρέ δηλώνει, «Μνημόνιο Τέλος! Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική!», ενώ στο δεύτερο, «Μνημόνιο! Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική! Τέλος!».
Μεγαλώνοντας, είδα σκύλους δεμένους με λουκάνικα, ανθισμένα λεφτόδεντρα και έναν τυροπιτά να μην κόβει απόδειξη.
Ο ομότεχνος Τάσος Αναστασίου μίλησε για τον τρόπο έκφρασης μέσω του σκίτσου, «με 10-15 λέξεις» και για τη δυσκολία των σκιτσογράφων να πουν κάτι παραπάνω, «τότε πελαγώνουν», είπε. Διέψευσε όμως την πρόβλεψη διότι ακολούθησε μία εκτενής και απολαυστική ομιλία για το συνάδελφο και φίλο του.
«Έχουμε τα ίδια σκουριασμένα μυαλά, τελειώσαμε την ίδια σχολή, έχουμε τον ίδιο οδοντίατρο», είπε για τη σχέση του με τον Πάνο Ζάχαρη και συνέχισε με το πως γνωρίστηκαν και την επιθυμία του από την αρχή, να ασχοληθεί με την πολιτική γελοιογραφία.
Μίλησε για τη δουλειά του Πάνου, τα σκίτσα του, το χρονικό εύρος με το οποίο καταπιάνονται και περιέγραψε εμβληματικά σκίτσα του δημιουργού που του άρεσαν και «δυστυχώς», όπως είπε, «δεν τα περιέλαβε στο λεύκωμα», χαρακτηρίζοντάς τον αιχμηρό, καυστικό, «δεν χαρίζει κάστανα».
«Ο Πάνος κάνει δουλειά και ο κόσμος μιλάει γι' αυτόν», δεν είναι όμως του στυλ «πάρε νά'χεις», ότι κάνει το κάνει με «γλυκύτητα, χαριτωμένα», παράλληλα με τη βαρβαρότητα που αναδεικνύεται σε μερικά από σκίτσα του.
Σύγκρινε τον Πάνο Ζάχαρη με τον Ιωάννου της δεκαετίας του '80, για την παραστατικότητα των σκίτσων του, την επικέντρωση στην ουσία, την αμεσότητα, το αυτονόητο.
Ο ίδιος ο σκιτσογράφος Πάνος Ζάχαρης ευχαρίστησε τον εαυτό του για την πρόσκληση να μιλήσει, παρά τη δύσκολη θέση από την οποία τον βγάζει η παρουσία τόσων αγαπημένων προσώπων.
Πρώτη φορά βρίσκεται σε αυτή τη θέση, να παρουσιάσει μία δική του δουλειά και ενώ πριν θεωρούσε τη διαδικασία των ευχαριστιών τυπική, πλέον τη αντιλαμβάνεται ως ουσιαστική και αναπόφευκτη.
Ευχαρίστησε τους δικούς του ανθρώπους, οικογένεια, φίλους, τους συναδέλφους του από την εφημερίδα ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ, «αυτούς που με κοιτάνε όταν δουλεύω και συζητάμε τα πάντα», όπως είπε.
Ευχαρίστησε του ομιλητές, «από τις ομιλίες των οποίων καταλάβατε γιατί τους κάλεσα», σημείωσε.
Ευχαρίστησε το Στάθη, τον γνωστό σκιτσογράφο που ήταν εκεί και τίμησε το νεαρό συνάδελφό του, «Δεν περίμενα ποτέ ότι θα υπογράψω βιβλίο για το Στάθη», σχολίασε ο Πάνος Ζάχαρης.
Ευχαρίστησε τους συντρόφους του από το ΚΚΕ στο οποίο είναι ενταγμένος.
Ευχαρίστησε και όλους τους άλλους που δεν εντάσσονται σε κατηγορίες όπως φίλοι, οικογένεια,συνάδελφοι, «Ίσως ακόμη περισσότερο, το εκτιμώ πάρα πολύ», είπε.
Ευχαρίστησε τις εκδόσεις Τόπος και τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ τους.
Συνέχισε μιλώντας για τη δουλειά του σκιτσογράφου, την πρακτική να βγαίνουν λευκώματα κοντά στις γιορτές ως αντίφαση με τη φύση της γελοιογραφίας η οποία λειτουργεί ως προκήρυξη, γεννιέται από την επικαιρότητα και ζει όσο αυτή, «Είναι κάτι ελαφρύ, στιγμιαίο, καταδικασμένο να πεθάνει, σε αντίθεση με το βιβλίο που έχει μία έννοια διαιώνισης». Αυτό το ασυμβίβαστο σχολίασε ο σκιτσογράφος, «το ιπτάμενο της γελοιογραφίας και της μονιμότητας του βιβλίου».
«Γιατί βγάζουν τότε βιβλία οι σκιτσογράφοι;», «Γιατί έτσι υπάρχει ελπίδα κάποιες γελοιογραφίες να γλιτώσουν», αναρωτήθηκε και απάντησε ο δημιουργός, «Είναι καθαρά μία ματαιόδοξη πράξη, προσπαθώ να διασώσω κάποια σκίτσα, είναι μία Κιβωτός».
«Γιατί βγάζουν τότε βιβλία οι σκιτσογράφοι;», «Γιατί έτσι υπάρχει ελπίδα κάποιες γελοιογραφίες να γλιτώσουν»
«Ποιες όμως γελοιογραφίες μπαίνουν σε ένα λεύκωμα;», «Μπαίνουν αυτές που είναι να μπουν», συνέχισε με τον ίδιο τρόπο ο Πάνος Ζάχαρης ο οποίος για το συγκεκριμένο επέλεξε σκίτσα που μιλούν για καταστάσεις και όχι για γεγονότα.
«Η δουλειά του γελοιογράφου είναι ανάλογη του αρθρογράφου, αποτυπώνουν μία κατάσταση, όπως την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Είναι προπαγάνδα η γελοιογραφία. Η ομορφιά της δουλειάς αυτής είναι ότι ο γελοιογράφος φωνάζει συνέχεια», είπε.
Ο Πάνος Ζάχαρης έκλεισε με στίχο του Τίτου Πατρίκιου για τις αυταπάτες, ως οδηγό για κάθε άνθρωπο ο οποίος μιλάει (δημόσια), «Κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες και κανένας στίχος δεν ανατρέπει καθεστώτα», συμπληρώνοντας, «όπου "στίχος" μπορούμε να βάλουμε "άρθρο", "ποίημα", "σκίτσο"», και καταλήγοντας, «Όσο σημαντικό είναι να λιώνουμε μολύβια, τόσο σημαντικό είναι να λιώνουμε και σόλες στο δρόμο».
Όσο σημαντικό είναι να λιώνουμε μολύβια, τόσο σημαντικό είναι να λιώνουμε και σόλες στο δρόμο.
Ο Στάθης Σταυρόπουλος πήρε τη σκυτάλη εξέφρασε τη συγκίνησή του βλέποντας τους νεότερους να κατακτούν το δικό τους όνειρο, «Δύο γενναίοι γελοιογράφοι μίλησαν για τη γελοιογραφία και είναι γενναίοι επειδή είναι αθώοι», είπε και αφού μίλησε για το πως αντιλαμβάνεται ο ίδιος την κοινή τους τέχνη απάντησε στον τελευταίο στίχο λέγοντας, «Ναι, δεν μπορούν ένα σκίτσο ή ένας στίχος να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά αυτοί που συγκινούνται από του στίχους, τα σκίτσα και τα τραγούδια, τον αλλάζουν».
Ναι, δεν μπορούν ένα σκίτσο ή ένας στίχος να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά αυτοί που συγκινούνται από του στίχους, τα σκίτσα και τα τραγούδια, τον αλλάζουν.