Γράφει: Πόπη Ξοφάκη

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε Facebook άλμπουμ.
Το βιβλίο «Ανεκπλήρωτες επιθυμίες».
Η συγγραφέας Τζένη Κολλάρου - Καλλέργη.
Οι εκδόσεις Ωκεανός.

Oι Εκδόσεις Ωκεανός και το Public Συντάγματος παρουσίασαν το μυθιστόρημα της Τζένης Κολλάρου-Καλλέργη, «Ανεκπλήρωτες επιθυμίες».

Για το βιβλίο μίλησαν:

• Κώστας Γεωργουσόπουλος, δημοσιογράφος και κριτικός θεάτρου
• Τάσος Κουράκης, Α' αντιπρόεδρος της Βουλής
• Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος

Χαιρετισμό απεύθυναν:

• Κώστας Πυλαρινός, πρόεδρος της ένωσης τ. βουλευτών και ευρωβουλευτών
• Κική Σεγδίτσα, δημοσιογράφος, συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου

Την παρουσίαση συντόνισε η δημοσιογράφος-τηλεπαρουσιάστρια Ζίνα Κουτσελίνη ενώ αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασαν οι ηθοποιοί:

• Όλγα Πολίτου
• Τέλης Ζώτος
• Γιώργος Σίσκος

«Είναι η πρώτη συγγραφική απόπειρα της ηθοποιού Τζένης Καλλέργη γράφοντας μία αληθινή ιστορία αγάπης», είπε η συντονίστρια κα Ζίνα Κουτσελίνη καλησπερίζοντας όλους όσοι παρευρίσκονταν και συνέχισε, «Μέσα από το μυθιστόρημα αυτό, περνά όλη η ιστορία της Ελλάδας και του ελληνικού θεάτρου σε μια αφήγηση που θα ταξιδέψει τον αναγνώστη στον κόσμο του πολιτισμού και του ονείρου».

Στη συνέχεια, η δημοσιογράφος, αφού διάβασε το οπισθόφυλλο του βιβλίου για να βάλει στο κλίμα το κοινό, επισήμανε ότι όταν της ζητήθηκε από την κα Καλλέργη να συντονίσει την παρουσίαση, της ζήτησε το βιογραφικό της το οποίο η ηθοποιός αρνήθηκε λέγοντας, «Δεν τα θέλω αυτά, ο κόσμος ξέρει, εγώ ξέρω. Θέλω μόνο να πεις ότι υπήρξα δίπλα στο Λυκούργο μου, τον αγάπησα και κυρίως ήμασταν συνοδοιπόροι σ' αυτή τη ζωή».

Θέλω μόνο να πεις ότι υπήρξα δίπλα στο Λυκούργο μου, τον αγάπησα και κυρίως ήμασταν συνοδοιπόροι σ' αυτή τη ζωή.

Ακολούθησε χαιρετισμός από την εκδότρια του Ωκεανού, κα Κεκροπούλου Ελένη, η οποία ευχαρίστησε όλους όσοι παρευρίσκονταν στην όμορφη στιγμή της κας Τζένη Κολλάρου-Καλλέργη.

Χαιρετισμό απεύθυνε επίσης ο κος Kώστας Πυλαρινός o οποίος, μη μπορώντας να αντισταθεί στον πειρασμό, σχολίασε και το βιβλίο, «Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της Τζένης Καλλέργη, αναδύεται ένας κόσμος ολόκληρος. Μια σπουδαία εποχή της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου. Η γραφίδα της μας οδηγεί μέσα από μία μυθιστορηματική πλοκή στους πολυεπίπεδους δαιδάλους των ανεκπλήρωτων επιθυμιών των φιλοδοξιών και της δράσης. Διαβάζοντας τις γλαφυρές γραμμές μιας παθιασμένης διήγησης, ανακάλεσα πολλές φορές στη μνήμη μου πρόσωπα και καταστάσεις που διαδραμάτισαν ρόλους με αξιώσεις ιστορικής εγγραφής. Κυρίαρχα πρόσωπα η παρουσία ενός θεατράνθρωπου, του μεγάλου Λυκούργου Καλλέργη και η ψυχή μιας σημαντικής, φλογερής και πολυτάλαντης αγωνίστριας, της Τζένης Κολλάρου-Καλλέργη. Στις σελίδες αυτού του βιβλίου αποτυπώνονται με ειλικρίνεια και θάρρος, όλες οι διαστάσεις της ανθρώπινης υπόστασης που βρίσκεται σε δράση. Που ζει, ονειρεύεται, δημιουργεί και υπάρχει. Ταυτόχρονα όμως και ένα σημαντικό μέρος με έντονες εκφάνσεις της θεατρικής, πολιτιστικής και πολιτικής μας ζωής των τελευταίων δεκαετιών. Ως αδαής σε πάρα πολλά, δύσκολα θα μπορούσα να ξεχωρίσω το μυθιστόρημα αυτό από ένα εκ πλαγίου αφηγηματικό ιστορικό, θα προτιμούσα να πω χρονογράφημα μιας ολόκληρης εποχής ενός σπουδαίου χώρου, του θεατρικού. Εικόνες, γεγονότα, αισθήματα φανερά και υποκρυπτόμενα διαδέχονται το ένα το άλλο με μία μαεστρία διήγησης αξιοζήλευτη. Η ευγενική και διακριτική μεταχείριση προσώπων και καταστάσεων από τη Τζένη Καλλέργη στο θέατρο ή την πολιτική είναι ένα ακόμη δείγμα γραφής της σύνεσης, του εκρηκτικού κατά τ' άλλα χαρακτήρος, της συγγραφέως. Πίσω από τις λέξεις του κειμένου, ίσως μπορεί να βρει κανείς κρυμμένες ενδιαφέρουσες αλήθειες».

Δύσκολα θα μπορούσα να ξεχωρίσω το μυθιστόρημα αυτό από ένα εκ πλαγίου αφηγηματικό ιστορικό, θα προτιμούσα να πω χρονογράφημα μιας ολόκληρης εποχής ενός σπουδαίου χώρου, του θεατρικού.

Κλείνοντας, ο κος Πυλαρινός επιβράβευσε την προσπάθεια της κας Καλλέργη «να μας ταξιδέψει με το βιβλίο της, να παραμερίσει τη συννεφιά της καθημερινότητας και να μας φέρει κοντά σ' ένα νοσταλγικό κόσμο με περιεχόμενο και ανθρώπινες αξίες».

Ο λόγος δόθηκε σε άλλη μία σημαντική παρουσία, την κα Κική Σεγδίτσα, η οποία ως συγγραφέας, δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου, έχει αφήσει σημάδι ανεξίτηλο με την πένα της.

Ευχαρίστησε συγκινημένη τους παρευρισκόμενους με τους οποίους, όπως είπε, έχει συνταξιδέψει πολλές φορές μέσα από την πολιτική, την τέχνη, την δημοσιογραφία. Επισήμανε επίσης ότι δεν ξαφνιάστηκε όταν πληροφορήθηκε από την κα Καλλέργη ότι γράφει βιβλίο τη ζωή της στο πλευρό του Λυκούργου Καλλέργη.

Εκείνος χάρηκε τα νιάτα και εκείνη την ωριμότητα ενός άνδρα που ουσιαστικά φάνταζε πάντα νέος.

«Γνωρίζοντας πολύ καλά το σημαντικό ρόλο της σε όλα τα πνευματικά και ιστορικά πονήματα του Λυκούργου, δεν έχω αμφιβολία για τη ποιότητα της γραφής της... Θεώρησα πολύ φυσικό, να πραγματοποιήσει την απόφασή της αφού θήτευσε στο πλευρό αυτού του σπουδαίου ανθρώπου. Αυτός ο μεγάλος έρωτας που ένωσε αυτούς τους δύο, δεν ήταν άγνωστος. Όμως ποτέ δεν αναρωτηθήκαμε για τις παραβλέψεις των "θέλω" της, μίας γυναίκας όπου από κάποια στιγμή και μετά ακολούθησε τα "πρέπει" της παραγκωνίζοντας τα ταλέντα της και θέτοντας πάνω απ' όλα εκείνον και μόνο εκείνον... Ο Λυκούργος Καλλέργης υπήρξε μεγάλος δάσκαλος γιατί είχε την ικανότητα να συγκεντρώνει γύρω του τους νέους ανθρώπους. Εκείνους που δίψαγαν για μάθηση. Προσωπικά, αγάπησα και ξεχώρισα αυτούς τους δύο ανθρώπους. Ήταν τιμή μου που η Τζένη με κάλεσε σήμερα να απευθύνω ένα χαιρετισμό... Γνωρίζουμε όλοι μας πως η σιωπή ομολογεί τις μεγαλύτερες αλήθειες. Στην περίπτωση αυτού του βιβλίου, η σιωπή απελευθερώνεται, γίνεται κραυγή, χωρίς η ηρωίδα να μετανιώνει για ότι έκανε. Ο θαυμασμός, η αγάπη και ο σεβασμός δύσκολα μπορούν να ηττηθούν. Όσα κι αν πούμε για εκείνον, για τη Τζένη θα είναι πάρα πολλά... Εκείνος χάρηκε τα νιάτα και εκείνη την ωριμότητα ενός άνδρα που ουσιαστικά φάνταζε πάντα νέος».

Ολοκληρώνοντας, η κα Σεγδίτσα, ευχήθηκε στην κα Καλλέργη να είναι καλοτάξιδο το πρώτο της πόνημα και εκφράζοντας την επιθυμία να ακολουθήσει σύντομα και το επόμενο, μέσα από το οποίο θα κραυγάζουν περισσότερες σιωπές.

Ποτέ δεν αναρωτηθήκαμε για τις παραβλέψεις των "θέλω" της, μίας γυναίκας όπου από κάποια στιγμή και μετά ακολούθησε τα "πρέπει" της παραγκωνίζοντας τα ταλέντα της και θέτοντας πάνω απ' όλα εκείνον και μόνο εκείνον.

Τη συνέχεια της όμορφης βραδιάς, οι ηθοποιοί Όλγα Πολίτου, Τέλης Ζώτος και Γιώργος Σίσκος, διάβασαν με το αστείρευτο υποκριτικό τους ταλέντο, αποσπάσματα από το βιβλίο.

«Ως φιλόλογος, δεν μπορώ να ξεπεράσω τις διαστροφές μου και θά' θελα να ξεκινήσω μ' έναν όρο», είπε ο κος Κώστας Γεωργουσόπουλος όταν πήρε το λόγο. Έθεσε τον όρο του και ανέλυσε την έννοια "μυθιστόρημα", «Αν γυρίσουμε πίσω στην ιστορία αυτής της έννοιας, θα συναντήσουμε μία πρωτότυπη χρήση του όρου από το Σεφέρη του οποίου το θεμελιώδες έργο του λέγεται "Μυθιστόρημα"... Μύθος και ιστορία, δύο έννοιες μη αντιφατικές αλλά ομόκεντρες... Καθένα από τα δύο, αλληλοεξαρτώνται και πολλές φορές επηρεάζονται... Έχουμε μπροστά μας ένα κείμενο που φιλοδοξεί να είναι μυθιστόρημα και να αφηγηθεί μία ιστορία με τους νόμους της αφηγηματικής τέχνης, αλλά που δεν κρύβει καθόλου τους ήρωές του. Οι ήρωες δεν κρύβονται είναι υπαρκτά ιστορικά πρόσωπα εκ των οποίων το ένα έπαιξε κυρίαρχο ρόλο τόσο στην καλλιτεχνική όσο και στη πολιτική μας ζωή. Ταυτοχρόνως, είναι ένα βιβλίο που θέλει να αποκαλύψει "το φόντο" αυτής της προσωπικής τους πορείας... Ήταν πολύ τολμηρό εκ μέρους της Τζένης να μπορέσει να πάρει αποστάσεις και κριτική στάση απέναντι σε μια ιστορία πάθους. Όπως όμως συμβαίνει με όλα τα πάθη, είναι αντιφατικά. Δεν περιέχουν μόνο αντιθέσεις αλλά και αντινομίες».

Ακολούθησε η σκιαγράφηση του κεντρικού «ήρωα» του βιβλίου που δεν είναι άλλος από το μεγάλο θεατράνθρωπο, Λυκούργο Καλλέργη, «Ήταν ένας ηθοποιός ο οποίος κατόρθωσε να συνδυάζει τις δύο μεγάλες αισθητικές παραδόσεις του θεάτρου... Ξεκίνησε ως μαθητής του Καρόλου Κουν και κατέληξε πρωταγωνιστής στο Εθνικό Θέατρο... Συνδύασε το συναίσθημα και το λόγο... Προσπάθησε να γεφυρώσει και γεφύρωσε τις μεγάλες παραδόσεις του θεάτρου από το κρυπτό θέατρο έως το σκανδιναβικό... Οι ερμηνείες του θεωρούνται μνημειώδεις, όχι μονάχα για τη σύλληψη του ρόλου και την απόδοση, αλλά και γι' αυτό που ονομάζουμε "μάσκα θεάτρου"... Μελέτησε όσο κανένας άλλος στην Ελλάδα, την αισθητική χρήση του μακιγιάζ... Ήταν ένας μύθος... Αυτό το μύθο ερωτεύτηκε ένα έφηβο κορίτσι... Δεν είναι εύκολο πράγμα, όταν είσαι ένας μεγάλος ηθοποιός να μπορείς να προσγειωθείς σε ανθρώπινες επιθυμίες ενός κοριτσιού που είναι, όπως όλοι οι έφηβοι, απόλυτη... Τον πλησιάζει και βάζει στοίχημα ζωής να τον κερδίσει... Στο πρώτο μέρος του βιβλίου έχουμε την αφήγηση της σχέσης ενώ στο δεύτερο όλη την κατάθεση ζωής του Λυκούργου Καλλέργη, την πολιτική, τα μεγάλα ταξίδια, τη μεγάλη συνδικαλιστική δράση και τις μεγάλες του συναντήσεις με μεγάλες προσωπικότητες της εποχής... Ο Λυκούργος βίωσε ολόκληρο τον αιώνα του... Ήταν αναλογικά ότι ήταν ο Σοφοκλής... Ο Λυκούργος ήταν από τους ανθρώπους που έγραψαν την ιστορία του θεάτρου και της έδωσαν ταυτότητα και διαβατήριο ελληνικό. Λόγω ακριβώς και της πολιτικής του διάστασης. Μέσα του κυκλοφορούσε το επαναστατικό σοσιαλιστικό πνεύμα του πατέρα του, την έννοια της αναγέννησης και της ανανέωσης της ζωής αυτού του τόπου... Αυτό το βιβλίο καταθέτει τη καταπληκτική συνεύρεση αυτών των δύο ανθρώπων... Ήταν από τα ζευγάρια που ζηλεύει κάποιος γιατί ποτέ δεν ήταν ήσυχα παρ' όλες τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, αλλά εκεί ήταν όλη η γοητεία τους. Δεν υπήρχε τίποτα το τετριμμένο στη σχέση τους... Το μυθιστόρημα αυτό είναι ιστορία για ένα μύθο και ιστορία είναι η Τζένη, ένα παιδί προσγειωμένο που προσπαθεί ταυτοχρόνως να συμβιώσει, καταλάβει, επικοινωνήσει και ταυτιστεί μ' ένα μυθικό πρόσωπο. Μία σημαντική κατάθεση ψυχής, ζωής και ιστορίας».

Ο Λυκούργος ήταν από τους ανθρώπους που έγραψαν την ιστορία του θεάτρου και της έδωσαν ταυτότητα και διαβατήριο ελληνικό.

Η συντονίστρια κα Κουτσελίνη, πριν δώσει το λόγο στον κο Κουράκη, διάβασε από βιβλίο ένα ιδιόχειρο σημείωμα του Λυκούργου Καλλέργη προς της σύζυγό του Τζένη, από το οποίο έρεε η τρυφερότητα και η αγάπη που της είχε, «Τζένη μου, είσαι η αγάπη μου, ο άνθρωπός μου. Η γυναίκα που μπήκε στη ζωή μου μια και καλή...».

«Μου ζητήθηκε να μιλήσω για τον πολιτικό Καλλέργη και βρέθηκα μπροστά σε μία πολύ μεγάλη έκπληξη», είπε χαρακτηριστικά ο Α' Αντιπρόεδρος της Βουλής, κος Τάσος Κουράκης, ευχαρίστησε την κα Καλλέργη για την τιμή που του έκανε να τον καλέσει και συνέχισε, «Όταν διάβαζα το βιβλίο, αντιλήφθηκα ότι δεν διάβαζα μόνο για τον πολιτικό Καλλέργη αλλά και για το πολιτικό υποκείμενο Τζένη Καλλέργη... Ας μη θεωρηθεί ασέβεια αυτό που θα πω, σε μερικές κεντρικές παρατηρήσεις που κάνει στο βιβλίο για τη διαδρομή της Αριστεράς, υπερβαίνει τον Λυκούργο Καλλέργη και όλους εμάς που είχαμε ζήσει την ίδια εποχή... Μέσα από αυτό το βιβλίο παρακολουθεί κανένας την πορεία της Αριστεράς, έχει πολύτιμα στοιχεία».

Ο κος Κουράκης επισήμανε το σημείο στο βιβλίο που του έκανε εντύπωση, εκεί όπου η κα Καλλέργη προσπαθεί να εξηγήσει γιατί μετακινείται πολιτικά ενώ προέρχεται από «δεξιά» οικογένεια με έντονο αντικομουνισμό, κάνοντας μία ψύχραιμη ανάλυση και των δύο πλευρών. Αναφέρθηκε επίσης στην πρόταση του Κομουνιστικού Κόμματος το 1977 να είναι υποψήφιος Βουλευτής ο Λυκούργος Καλλέργης, χωρίς όμως να ενημερωθεί ότι στο Κομουνιστικό Κόμμα πάντα δινόταν κατεύθυνση-γραμμή για το ποιοι θα εκλεγούν βουλευτές, «Ο Λυκούργος εκλέχθηκε και του έκαναν τη ζωή μαύρη», είπε ο κος Κουράκης.

Ο Λυκούργος εκλέχθηκε και του έκαναν τη ζωή μαύρη.

«Στο βιβλίο λέει η Τζένη ότι ο Λυκούργος απογοητευμένος έλεγε ότι "η πολιτική είναι πολύ βρώμικο πράγμα και δεν κάνει για μένα". Θεωρώ ότι αυτό διαψεύστηκε στη πορεία γιατί ακολούθησε μία πορεία εξαιρετικά αγωνιστική και συνεπή. Στο βιβλίο δεν διστάζει να αναφερθεί σε ονόματα, ποιοι του ζήτησαν να παραιτηθεί και την άρνηση του κου Καλλέργη να το κάνει παραμένοντας στη θέση του για να μην προδώσει ανθρώπους που τον εμπιστεύτηκαν».

Επικαλέστηκε στη συνέχεια στίχο του Τάσου Λειβαδίτη «Έτρεχα να σώσω την ανθρωπότητα και ποδοπατούσα τους ανθρώπους» για να ενισχύσει την άποψή του, «δεν μπορεί να αρνηθεί την ανθρωπιά μέσα από μια αγωνιστική πορεία στο όνομα της υπεράσπισης και του αγώνα ενός καλύτερου κόσμου».

Έτρεχα να σώσω την ανθρωπότητα και ποδοπατούσα τους ανθρώπους.

Ο κος Κουράκης συνέχισε το σχολιασμό των σημαντικότερων σημείων του βιβλίου μένοντας ιδιαίτερα στην απόπειρα δολοφονίας του κου Καλλέργη την παραμονή της εκφώνησης του λόγου του ενάντια στις Αμερικανικές Βάσεις στη Νέα Μάκρη και το φόβο τους μετά για τη ζωή του. «Ενδιαφέρον επίσης το σημείο που αναφέρεται στα ταξίδια που γίνονται πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, του πρώην υπαρκτού Σοσιαλισμού. Περιγράφει με εξαιρετικό τρόπο αυτό που είχαμε όλοι εμείς, ως μέλη του Κομουνιστικού Κόμματος και πιστοί στη πορεία της Σοβιετικής Ένωσης, μία "λειτουργική τύφλωση" μη δεχόμενοι κάποια πράγματα... Γίνεται η ανατροπή και ο Λυκούργος γράφει ένα γράμμα προς το Ριζοσπάστη αναλύοντας την κατάσταση της ανελευθερίας, το όραμά του, τις κάστες, τις διακρίσεις, τους διαχωρισμού στη Σοβιετική Ένωση και αλλού. Μου θύμισε ένα παρόμοιο που είχα στείλει το 1989 επίσης στο Ριζοσπάστη».

Επιβράβευσε την κα Καλλέργη για το τρόπο που ανέλυσε την πολιτική της άποψη για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τη συμπαράστασή της στους πολίτες της. Αυτή η ανάλυση τον έκανε ν' αναρωτηθεί λέγοντας, «Πόσες φορές είμαστε ενάντια σ' ένα καταπιεστικό καθεστώς το οποίο αγωνιζόμαστε να φύγει, χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας τι ακολουθεί... Έτσι εδώ είχαμε μια αλλαγή καθεστώτος χωρίς να ξέρουμε τι θα μπει στη θέση του... Αυτή την ανάλυση την αποδίδει με επιτυχία η Τζένη με το να αναφέρει στο βιβλίο της ότι "ο λαός δεν μπορούσε να διαχειριστεί την ελευθερία αλλά ούτε και τη μετάβαση"».

Ο κος Κουράκης συνέχισε με την επισήμανση καίριων σημείων του βιβλίου και έκλεισε διαβάζοντας ένα απόσπασμα από το «Συμπόσιο» του Σωκράτη, «Περί Έρωτος», «Αυτόν τον έρωτα παρακολουθήσαμε στο βιβλίο της Τζένης και την ευχαριστούμε πολύ».

Μετά την πολιτική σκιαγράφηση του βιβλίου από τον κο Κουράκη ήρθε η σειρά της ψυχολόγου κας Αλεξάνδρας Καππάτου για να δώσει την επιστημονική της άποψη για τα ζευγάρια με μεγάλη διαφορά ηλικίας.

«Το βιβλίο της κας Καλλέργη μου κίνησε το ενδιαφέρον και με βοήθησε να δω διάφορα πράγματα. Να γνωρίσω το σύντροφό της αλλά και την ίδια... Ανακάλυψα μέσα στο βιβλίο πάρα πολλά στοιχεία, χρήσιμα για ένα ψυχολόγο που θέλει να κάνει μία ανάλυση για ένα τέτοιο θέμα... Μας λέει μέσα στο βιβλίο η κα Καλλέργη ότι για χρόνια ένιωθε ανάμεσα στο κρεββάτι τους ένα αόρατο σύντροφο που τις στοίχειωνε τα βράδια, τη ζωή... Αυτός ο εχθρός ήταν ο Θάνατος που τη φόβιζε και τη στοίχειωνε νύχτα και μέρα πιστεύοντας ότι κάποια στιγμή θα έρθει».

Η κα Καππάτου επικεντρώθηκε μέσα από την αφήγηση στη Τζένη, διαπιστώνοντας ότι είναι ένα ευαίσθητο και δυναμικό παράλληλα κορίτσι. Επισήμανε τη προσπάθειά της να τραβήξει το ενδιαφέρον του θεατρανθρώπου Λυκούργου Καλλέργη από την εφηβική της ηλικία. Αυτός ο άνθρωπος την είχε σημαδέψει βαθιά στη καρδιά, την είχε γοητεύσει αδιαφορώντας για τη μεγάλη διαφορά ηλικίας.

Όταν ζεις μ' έναν άνθρωπο με διαφορά ηλικίας, είναι πολύ δύσκολο να κάνεις όνειρα. Ο Λυκούργος Καλλέργης όμως την ενέπνεε και την προέτρεπε να κάνουν συνέχεια όνειρα γιατί είχε κατανοήσει την αγωνία της.

Μέσα από την αφήγηση της κας Καλλέργη η ψυχολόγος διέκρινε κάποια πράγματα που ίσως με τη πρώτη ματιά να μην είναι ορατά, «Η Τζένη θαμπώθηκε από έναν άνθρωπο υψηλού πνευματικού διαμετρήματος και προχώρησε στη κατάκτησή του. Ένα δρόμο δύσκολο και δύσβατο που την έφερε πολλές φορές σε αντιπαράθεση με τον εαυτό της. Μέσα από το βιβλίο αυτό είδα ότι έβγαλε μεγάλη πίκρα, μοναξιά, στενοχώρια και θλίψη. Πέρα από τα καλά τα οποία έκαναν μαζί και την προσπάθεια που έκαναν μαζί να νικήσουν το επερχόμενο τέλος, η Τζένη προσπάθησε ν' ανακαλύψει τον εαυτός της και τη δύναμή της... Έκανε και την υπέρβαση να φέρει στο κόσμο ένα παιδί. Έκανε όμως και πάρα πολλούς συμβιβασμούς... Από τη μία πλευρά ζύγιζε τα θετικά συμβιώνοντας μ' έναν άνθρωπο που της έδωσε πάρα πολλά στη ζωή και από την άλλη έβλεπε τη θλίψη. Αυτό είναι το κομβικό ερώτημα που τίθεται στα ζευγάρια με μεγάλη διαφορά ηλικίας. Η αίσθηση ότι ο χρόνος τελειώνει... Η ευκαιρία μας να χαρούμε έχει ημερομηνία λήξεως... Όταν ζεις μ' έναν άνθρωπο με διαφορά ηλικίας, είναι πολύ δύσκολο να κάνεις όνειρα. Ο Λυκούργος Καλλέργης όμως την ενέπνεε και την προέτρεπε να κάνουν συνέχεια όνειρα γιατί είχε κατανοήσει την αγωνία της... Αυτό ήταν που κράτησε τη σχέση τόσα χρόνια, διότι υπήρχε δράση, δημιουργία, επικοινωνία και γενικότερα η συναισθηματική επαφή... Ήταν ο μέντορας και πυγμαλίωνάς της... Άφησε στην άκρη τα δικά της ταλέντα και αφοσιώθηκε στον απόηχο της παρουσίας του στη ζωή της».

Σχολίασε επίσης και την υπέρβαση της συγγραφέως και ηθοποιού να κάνει ένα παιδί γνωρίζοντας ότι θα μείνει κάποια στιγμή ορφανό. Στάθηκε στον προβληματισμό της για το αν είχε το δικαίωμα να το κάνει αυτό. Σημείωσε ότι μπορεί ένας μεγάλος σε ηλικία γονιός να προσφέρει ποιότητα στη σχέση του μ' ένα παιδί αλλά δεν μπορεί να του προσφέρει πράγματα λόγω έλλειψης φυσικής αντοχής και είναι άδικο γι' αυτά. Επαίνεσε εμμέσως της κα Καλλέργη για τον γάμο αυτό ο οποίος παρ' όλα τα παραπάνω προβλήματα, άντεξε στο χρόνο και στις δυσκολίες. «Αυτό οφείλεται στη βαθιά επικοινωνία που υπήρχε, στην αίσθηση σεβασμού μεταξύ τους και σ' ένα αίσθημα ελευθερίας που ενδεχομένως ο ίδιος έδινε στη Τζένη προκειμένου να μπορέσει να τη κρατήσει κοντά του».

Αυτό οφείλεται στη βαθιά επικοινωνία που υπήρχε, στην αίσθηση σεβασμού μεταξύ τους και σ' ένα αίσθημα ελευθερίας που ενδεχομένως ο ίδιος έδινε στη Τζένη προκειμένου να μπορέσει να τη κρατήσει κοντά του.

Κλείνοντας, απευθυνόμενη στη κα Καλλέργη τη συνεχάρη για το έργο της στο οποίο κατάφερε να παντρέψει τον θεατράνθρωπο και την πολιτική ιστορία των χρόνων της συμβίωσής τους.

Τα φώτα πλέον στο τιμώμενο πρόσωπο, την κα Τζένη Κολλάρου-Καλλέργη η οποία με έντονη χιουμοριστική διάθεση καλησπέρισε όλους όσοι παρευρίσκονταν, «Στα πρόσωπα πολλών από εσάς βλέπω ζωγραφισμένες ωραίες μνήμες από το παρελθόν», είπε συγκινημένη η ηθοποιός και συνέχισε, «Αν και έχουν χαθεί ωραίοι άνθρωποι που ομόρφαιναν τη ζωή μας, είσαστε εσείς εδώ και χαίρομαι για την τιμή που μου μου κάνατε να παρευρίσκεστε».

Στα πρόσωπα πολλών από εσάς βλέπω ζωγραφισμένες ωραίες μνήμες από το παρελθόν.

Ακολούθησαν ευχαριστίες προς όλους, τον κο Πυλαρινό με τη σύζυγό του για την προτροπή έκδοσης του βιβλίου, την εκδότρια κα Κεκροπούλου Ελένη για τη στήριξή της, την κα Κική Σεγδίτσα, την «παλιά καραβάνα της δημοσιογραφίας», όπως την αποκάλεσε, τους ομιλητές της για τη ανταπόκρισή τους να συμμετάσχουν αναφερόμενη στον καθένα προσωπικά. Ευχαρίστησε τους αγαπημένους της συναδέλφους ηθοποιούς που μαθήτευσαν και έπαιξαν μαζί με τον Λυκούργο Καλλέργη και της έκαναν τη τιμή να συμμετέχουν στην παρουσίαση του βιβλίου της. Ολοκλήρωσε διαβάζοντας ένα χαρακτηριστικό κείμενο από το βιβλίο.

«Το βιβλίο αυτό δεν είναι δημιούργημα της φαντασίας του συγγραφέα του. Οι ήρωες και όλα τα πρόσωπα που παρελαύνουν σ' αυτό το διάβα των πενήντα χρόνων, είναι πρόσωπα υπαρκτά. Καθένα από αυτά άφησε το στίγμα του στο χώρο της Τέχνης, του Πολιτισμού και της Πολιτικής. Άφησαν όμως το στίγμα τους και στη δική μου ζωή με τη συναναστροφή μου μαζί τους. Η συμβίωση τριάντα οχτώ χρόνων μ' ένα από αυτά τα ιερά τέρατα, είναι πολύς χρόνος. Νιώθω όμως τυχερή κι ευλογημένη που έζησα από τα δεκατέσσερά μου χρόνια στο πλευρό ενός τέτοιου ανθρώπου που γέμισε τη ζωή μου με φως, γνώση, ομορφιά στολίζοντάς την με όνειρα και ιδανικά... Ο Λυκούργος ήταν η Κίρκη που βρέθηκε στο ταξίδι της ζωής μου. Με μάγεψε και τον ακολούθησα στο δικό του ταξίδι και ξέχασα τις Ιθάκες που ονειρευόμουν... Το κείμενο δεν έχει φαντασία και επιτηδευμένη γραφή. Δεν έχει δομή, αρχή, μέση και τέλος. Γιατί είναι οι μνήμες μιας ζωής. Η ζωή δεν έχει τάξη ούτε μπαίνει σε κανόνες και καλούπια... Σε κάθε δύσκολη και αδιέξοδη στιγμή της ζωής μου, μου τόνιζε τα λόγια του Στρίντμπεργκ και μου έδινε δύναμη για να προχωρήσω στη ζωή. "Να σβήνεις, να διαγράφεις και να προχωρείς". Αυτό έκανα κι εγώ, διέγραψα τις μνήμες του παρελθόντος αποτυπώνοντάς τις στο χαρτί και αποφάσισα να χτίσω στο παρόν, μνήμες για το μέλλον. Αυτό θα έκανε κι εκείνος αν ήταν στη θέση μου».

Να σβήνεις, να διαγράφεις και να προχωράς.