Γράφει: Αγγελική-Ειρήνη Μήτση

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε άλμπουμ τού Facebook.
Το βιβλίο Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη.
Ο συγγραφέας Laurent Mauvignier.
Το θέατρο VΑULT Theatre Plus.

Το βιβλίο «Ce que j' appelle oubli»

Κατά τον Ησίοδο η Λήθη ήταν θυγατέρα της Έριδας. Από τη Λήθη πήρε το όνομά του ένας από τους πέντε ποταμούς του Άδη, από τα ύδατα του οποίου έπιναν οι κατερχόμενοι νεκροί για να λησμονήσουν το παρελθόν, την επίγεια ζωή τους. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι η Λήθη ήταν αδελφή του Θανάτου και του Ύπνου. 

Λήθη, ουσιαστικό θηλυκού γένους, που προέρχεται από την αρχαίο ελληνικό ρήμα λήθω, δηλαδή αποκρύπτω. Το σβήσιμο από τη μνήμη, το να μη θυμάσαι πια, το να μην σε θυμάται κανείς πια. Συγγενείς λέξεις: αλήθεια, λάθος, λαθραίος.

«Δεκέμβριος 2009. Στη Λυών της Γαλλίας, ένας νεαρός 25χρονος Γάλλος, ο Michael Blaise, με καταγωγή από τη Μαρτινίκα, ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από φύλακες super market, επειδή έκλεψε ένα κουτάκι μπύρα», είδηση στα ψιλά των εφημερίδων. 

«Νεαρός σκοτώθηκε το βράδυ της Τρίτης, πηδώντας από το τρόλεϊ, επειδή δεν είχε εισιτήριο κατά τη διάρκεια ελέγχου που του έγινε», έγραφαν οι ελληνικές εφημερίδες πριν λίγους μήνες.

Πόσες φορές, μια φωνή από την άλλη γραμμή του τηλεφώνου, αυταρχικά είπε: «Είμαστε από την τράπεζα... να πληρώσετε αυτά που χρωστάτε! Τι θα πει δεν έχετε λεφτά; Όταν τα παίρνατε τα δάνεια ήταν καλά;». Ανθρώπινη φωνή είναι, αλλά έχει πάρει «στα σοβαρά» την δουλειά που κάνει. 

Άνθρωποι που επιλέγουν εργασίες, οι οποίες τους μετατρέπουν σε φανατισμένους κριτές, οδηγώντας έναν συνάνθρωπό τους στην απελπισία ή και στο θάνατο. Άνθρωποι που παίρνουν λίγη εξουσία και χάνουν το σεβασμό τους απέναντι στους συνανθρώπους τους, υποβαθμίζοντάς τους, για να επιβεβαιωθούν, για να νιώσουν ισχυροί. «...και επινοούν ιστορίες για να πιστέψουν [...] ότι ενσαρκώνει τη στιγμή που τον χτυπάνε ό,τι τους έχει κάνει κακό στη ζωή...».

Ο συγγραφέας Laurent Mauvignier, μας μιλάει και για τον εφιάλτη αυτών των ανθρώπων, που ξεκινά με το θάνατο του Michael, «..γαμώτο, θα καταστρέψω τη ζωή μου εξαιτίας αυτού του παλιομαλάκα, και η ιδέα της φυλακής και ο εξευτελισμός για τα παιδιά στο σχολείο, τα παιδιά των δολοφόνων...», ατόμων που ξεχνούν μετά το σοκ ενός θανάτου, την ηδονή που ένιωσαν, όταν είχαν πάρει «στα σοβαρά» τη δουλειά τους «...σε κάποια άλλη ζωή θα μπορούσαν να είχαν πάει στο ίδιο σχολείο ή να ήταν φίλοι και να υποστήριζαν την ίδια ποδοσφαιρική ομάδα, ή ακόμα, ορίστε, ακόμα και αυτό, θα μπορούσε κι εκείνος να δούλευε μαζί τους και να ήταν φύλακας...».

«Ce que j' appelle oubli», «Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη», ένα συγκλονιστικό πεζογράφημα για την Ευρώπη του σήμερα! Για το θάνατο ενός νέου, του 25χρονου Michael Blaise, ο οποίος ΔΕΝ έκλεψε ένα κουτάκι μπύρα, αλλά απλά το ήπιε, μέσα στο super market, γιατί «ήθελε να δροσίσει το στόμα του και να σβήσει εκείνη τη γεύση της σκόνης που δεν έλεγε να σβήσει». Ένα ασυγχώρητο λάθος, που του κόστισε τη ζωή. Δεν πήγε στο τμήμα του σούπερ μάρκετ με τα πτηνά και το pet shop, να χαζέψει τα ζώα, όπως είχε σκεφτεί, αλλά πήγε στον διάδρομο με τις μπύρες, στο ράφι με τις πιο φθηνές!  

Το βιβλίο δεν ξεκινάει με κεφαλαίο γράμμα -όπως πεισματικά μας μαθαίνουν οι δάσκαλοι στο σχολείο- και δεν διακόπτεται παρά μόνο από ερωτηματικά (και ένα ειρωνικό θαυμαστικό, «λες κι έκλειναν μέσα τους όλη την αλήθεια του κόσμου!», αναφερόμενος στα δημοσιεύματα των εφημερίδων και τις ανακοινώσεις εισαγγελέα και αστυνομίας) ποτέ από τελείες! Γιατί αυτή η ιστορία δεν ξεκινάει με αυτό το βιβλίο, αλλά υπάρχει γύρω μας, είναι μία ακόμα ιστορία από τις πολλές.

Η αφήγηση γίνεται στο τρίτο πρόσωπο, αλλά μεταπηδά κάποιες φορές στο πρώτο πρόσωπο, για να ακούσουμε τις σκέψεις του νεαρού Michael πριν το θάνατό του, τις σκέψεις των ανδρών ασφαλείας του super market, χωρίς αυτή η εναλλαγή να κουράζει ή να γίνεται παράταιρη.

Οι εκδόσεις Άγρα, σε πολυτονική γραφή πάντα, επέλεξαν να εκδώσουν το βιβλίο «Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη», του Laurent Mauvignier, με ένα εξώφυλλο που προέκυψε από τη συνεργασία του Γιώργου Χατζημιχάλη και του Διονύση Καψάλη, σε μια ιδέα του Σταύρου Πετσόπουλου, ένα αποτέλεσμα καλλιτεχνικής ευαισθησίας, με τον τίτλο γραμμένο με κόκκινα χειρόγραφα γράμματα.

Ο μεταφραστής Σπύρος Γιανναράς, λάτρης της γαλλικής γλώσσας, διαισθανόταν ότι αυτό το κείμενο έπρεπε να γίνει θεατρικό. Από το εκπληκτικό επίμετρό του, κρατάω το εξής: «Γνωρίζοντας πολύ καλά ο Mauvignier την απέχθεια της λογοτεχνίας για τα ηθικά και κάθε είδους διδάγματα, αποφεύγει μαεστρικά τις κακοτοπιές της ηθικολογίας». Μας έδωσε μια μετάφραση καθαρή, ώστε το κείμενο να διαβάζεται απνευστί. 

Το βιβλίο είναι εξαιρετικό, γιατί δεν μένει στο γεγονός, αλλά το περιβάλλει με την ανάγκη για ζωή, με την πολύτιμη αδελφική αγάπη, και όχι με ένα ξερό κατηγορώ.

Αυτά τα χρόνια περνάμε, χρόνια μες στη Λήθη, όπου κάνουμε το Λάθος να χάσουμε την Αλήθεια της Ζωής και έτσι να ζούμε Λαθραία κάποιες στιγμές ευτυχίας, χωρίς να μας νοιάζει τι θα αφήσουμε πίσω μας. Εμείς πρέπει να τα αντιστρέψουμε, να τα κάνουμε φωτεινά και ελπιδοφόρα.

Laurent Mauvignier

Ο Mauvignier γεννήθηκε στην πόλη Τουρ το 1967. Σπούδασε εικαστικές τέχνες στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι, με ειδίκευση στις πλαστικές τέχνες. Απεφάσισε να γίνει συγγραφέας, ακολουθώντας μία συμβουλή του φίλου του, μυθιστοριογράφου Tanguy Viel. Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει όλα τα βιβλία του από τις editions de Minuit. «Loin d'eux»-1999,  «Apprendre à finir»-2000, «Ceux d'à côté»-2002, «Seuls»-2004, «Le Lien»-2005, «Dans la foule»-2006– βραβείο μυθιστορήματος Fnac 2006, «Des hommes»-2009 – βραβείο βιβλιοπωλών 2010, «Ce que j'appelle oubli»-2011, «Autour du monde,»-2014- βραβείο Amerigo-Vespucci 2014, «Retour à Berratham»- 2015 

Το θεατρικό 

Η ανάγκη το συγκεκριμένο βιβλίο να ακουστεί από το ελληνικό κοινό, οδήγησε τους Δημήτρη Κανέλλο και Δημήτρη Αγορά, στο ανέβασμα της παράστασης «Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη».

Αφηγητής της ιστορίας αυτής γίνεται μια μεταφυσική ύπαρξη, ο Οδηγός-Άγγελος στη Ζωή και το Θάνατο, του Michael Blaise! Η Τόνια Αβδελοπούλου τον έντυσε με κοστούμι μαύρο. Τον έβαλε να ξεκινάει το λόγο του πίσω από ένα παραπέτασμα -μια άλλη διάσταση, ένα φέρετρο στο οποίο αφήνει τον νεκρό- και μετά να έρχεται μπροστά στο κοινό, για να συστηθεί ως φίλος του αδικοχαμένου, στο αδελφό του -εμάς-, για να του -μας- εξιστορήσει τα γεγονότα της ζωής και του θανάτου του, αλλά και τις σκέψεις του νεκρού, όπως μόνο ο Φύλακας Άγγελός του θα μπορούσε να ξέρει, «και το λέω σε σένα γιατί είσαι ο αδελφός του και θέλω να σε παρηγορήσω».

Στο θέατρο του Vault, στη σκηνή όπου ο ηθοποιός έχει το κοινό παραταγμένο αμφιθεατρικά, αλλά και δίπλα, πολύ δίπλα, ώστε να νιώθει ο ένας την ανάσα του άλλου στο πρόσωπό του, ο Δημήτρης Αγοράς μας μετέφερε το κείμενο το Mauvignier. Ξεκινώντας αφηγηματικά και σιγά-σιγά αποκρυπτογραφώντας υποκριτικά κάποια σημεία του κειμένου -με τη σωστή ένταση κάθε φορά, ώστε η ερμηνεία του να έχει συναισθηματικές εξάρσεις που σου προκαλούν ρίγος- ακούσαμε μια ιστορία για την αδελφική αγάπη, τους έρωτες, το μαρτύριο ενός ανθρώπου, την λαχτάρα για τη ζωή, το ρόγχο του θανάτου. 

Ο φωτισμός από τον Δημήτρη Μαργαρίτη έδωσε καθαρές ανάσες στις αναγκαστικές θεατρικές τελείες του λόγου, ο οποίος δεν θα μπορούσε να είναι αδιάλειπτος. Σε κάποια σημεία του έργου μάλιστα, φωτίστηκε όλο το θέατρο, για να γίνει το κοινό μέρος της παράστασης, του γεγονότος. Σε άλλη στιγμή το φως έλουσε μόνο το κοινό, για να καταλάβει ότι αυτός είναι ο πρωταγωνιστής που θα αλλάξει τη ροή αυτής της ιστορίας, όταν θα αποχωρήσει από το θέατρο.

Με την σκηνοθεσία του ο Δημήτρης Κανέλλος έδωσε στο κοινό το κείμενο απλόχερα και λιτά, χωρίς να το αφήσει να χαθεί σε άσκοπες ερμηνείες. Η οικονομία της κίνησης που επιμελήθηκε η Ανθή Θεοφιλίδου, ήταν η άριστη επιλογή για έναν τέτοιο Λόγο, που πρέπει να ακουστεί.

«...εσύ χτύπησες πρώτος, εσύ χτύπησες πιο δυνατά, εσύ δεν είπες τίποτα, εσύ ...» φωνάζουν ο ένας στον άλλον οι άνδρες της ασφάλειας του σούπερ μάρκετ, ως άλλοι Ανθρωποφύλακες στην Ασφάλεια. Το κοινό αναγνωρίζει το λάθος, ξέρει ότι ο σαδισμός αυτών των ανθρώπων τρέφει δυστυχώς πολλούς άλλους γύρω του, και η ελπίδα για αλλαγή είναι ελλιπής! Όλοι μας είμαστε αδέλφια ενός Michael που έχουμε ξεχάσει ή έχουμε απαρνηθεί, λόγω μιας βολεμένης ζωής. Είναι το ατέρμονο παιχνίδι του «διαίρει και βασίλευε», που μας οδηγεί στη Λήθη. Εσύ κι εσύ, κι εσύ, κι εγώ λοιπόν, καλούμαστε να λύσουμε -όπως είπε η Simone Weil και αναφέρει στο επίμετρό του ο μεταφραστής- «το μεγάλο αίνιγμα του ανθρώπινου βίου, το κακό».

Συντελεστές

Συγγραφέας: Laurent Mauvignier
Μετάφραση: Σπύρος Γιανναράς
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Κανέλλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Αλέξης Βιδαλάκης
Επιμέλεια κίνησης: Ανθή Θεοφιλίδου
Σκηνικά-κοστούμια: Τόνια Αβδελοπούλου
Φωτισμοί: Δημήτρης Μαργαρίτης
Φωτογραφίες-Video: VDOUROS
Παραγωγή: Κινητήρας - VAULT

Στο ρόλο του αφηγητή: Δημήτρης Αγοράς  
Κάθε Σάββατο στις 18.00 και Κυριακή στις 21.00
Είσοδος: 10 €, 8 € (για φοιτητές και ανέργους)
Πολυχώρος VΑULT Theatre Plus
Μελενίκου 26, Βοτανικός
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 213-0356472, 6945993870

Μιλήσαμε με τον ηθοποιό Δημήτρη Αγορά.

Ε: Ποια είναι η σχέση σας με το βιβλίο, αλλά και ποια διαδικασία περνάτε κατά την ανάγνωση ενός βιβλίου;

Είναι μια σχέση με τα πάνω της και τα κάτω της! Αγαπώ το διάβασμα, αλλά ο χρόνος ενός ηθοποιού που είναι πατέρας τριών παιδιών, που παίζει το πρωί παιδικό, («Πινόκιο» στο θέατρο Ιλίσια, σκην. Αδάμης), τα βράδια τις καθημερινές διδάσκει υποκριτική και το σαββατοκύριακο δίνει μέχρι και τρεις παραστάσεις την ημέρα, καθιστά τη σχέση εν μέρει προβληματική. Βιβλία υπάρχουν παντού, στη τσάντα, στο αυτοκίνητο, δίπλα από το κρεβάτι, με παιδεύουν και τα παιδεύω!!! Όταν ανοίγω ένα βιβλίο το πρώτο που κάνω είναι να βρω την προσωπική μου εμπλοκή μέσα σ' αυτό, να γίνω μέρος του, αν δεν γίνει, το αφήνω ή με αφήνει εκείνο. Ακόμα δεν μπορώ ν' απεμπλακώ από το ΜΑΓΟ του Φόουλς!!!

Ε: Ποιες ήταν οι πρώτες σκέψεις που κάνατε μετά την ανάγνωση του βιβλίου «Αυτό που εγώ ονομάζω Λήθη» του Laurent Mauvignier;

Όταν διάβασα το «Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη» η γροθιά στο στομάχι ήταν τόσο δυνατή που έκανα μέρες να κοιμηθώ, ένιωσα την ανάγκη η φωνή του συγγραφέα να γίνει δική μου. Ήρθα σε επαφή με τις εκδόσεις ΑΓΡΑ και τον μεταφραστή του έργου Σπύρο Γιανναρά και όλα πήραν το δρόμο για τη σκηνή του θεάτρου Vault!!

Ε: Πόσο σας δυσκόλεψε η θεατρική απόδοση ενός κειμένου χωρίς τελείες;

Μας δυσκόλεψε πάρα πολύ!!!! Αλλά αυτό ήταν που μας έκανε να το αγαπήσουμε ακόμα περισσότερο!!! Είχα την τύχη να πιστέψουν την ιδέα αγαπημένοι και ταλαντούχοι φίλοι, όπως ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κανέλος, ο βοηθός μας και εκλεκτός συνάδελφος Αλέξης Βιδαλάκης, η Ανθή Θεοφιλίδου στη κίνηση, η Τόνια Αβδελοπούλου στο κοστούμι, ο Δημήτρης Μαργαρίτης στα φώτα!!!! Αναλύσαμε, διαφωνήσαμε, συμφωνήσαμε, κόψαμε, ράψαμε....δώσαμε ανάσες σε ένα κείμενο που είναι αλήθεια ότι η πρώτη τελεία μπαίνει μετά από 60 σελίδες και νομίζω τα καταφέραμε.

Ε: Η σκηνοθεσία της παράστασης έδωσε έμφαση στο λόγο και οι κινήσεις σας ήταν περιορισμένες. Πόσο σας δυσκόλεψε αυτό ερμηνευτικά;

Το μεγάλο μας στοίχημα ήταν, αυτό το κείμενο, με τις δεδομένες ιδιαιτερότητες, να γίνει κτήμα του κοινού, χωρίς υποκριτικά και σκηνοθετικά τερτίπια, αυτό έπρεπε να είναι και είναι ο πρωταγωνιστής. Όσο με δυσκόλεψε η περιορισμένη κίνηση, άλλο τόσο με απελευθέρωσε υποκριτικά και ανέδειξε τη δύναμη του κειμένου.

Ε: Πιστεύετε ότι η Ελληνική κοινωνία αφυπνίστηκε παρακολουθώντας τόσες παραστάσεις που παρουσιάζουν το ζοφερό πρόσωπο του ανθρώπου;

Αν η Ελληνική κοινωνία είχε αφυπνιστεί, δε θα βρισκόταν σε αυτή τη θέση τώρα. Αναλαμπές είχαμε πάντα σαν λαός, είτε ήταν το '21, είτε η Εθνική Αντίσταση και «μετά τα πάντα χάνονται στη λήθη» όπως λέει και ο Mauvignier. Είχαμε τη τύχη να είμαστε κληρονόμοι ενός Ελύτη, ενός Ρίτσου, ενός Λειβαδίτη, ενός Σαμαράκη, αλλά αφήσαμε τον εαυτό μας στο στόμα της τηλεόρασης και του σκυλάδικου και το πληρώνουμε.

Ε: Πώς μπορεί ένας καλλιτέχνης να βοηθήσει στη δημιουργία ελπίδας, για ένα φωτεινότερο μέλλον, αλλά και στην πραγματοποίηση τελικά, ενός φωτεινότερου μέλλοντος; Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;

Τι δύσκολη ερώτηση η τελευταία! Ειλικρινά κάποτε πίστεψα ότι θα άλλαζα τον κόσμο. Πολιτικοποιήθηκα με έντονη δράση, πίστεψα την ουτοπία και όπως πολλοί από τη γενιά μου, κουτούλησα στον τοίχο της απογοήτευσης. Μου απέμεινε όμως το σανίδι, το τελευταίο μου μετερίζι! Δεν έχω πάψει να είμαι πολιτικό ον και αγαπώ το πολιτικό θέατρο. Ψάχνω κείμενα που έχουν να πουν πράγματα και το κείμενο του Mauvignier είναι μία κραυγή που ήθελα ν' ακουστεί...έστω κι από έναν, γιατί ένας θεατής είναι ένας κόσμος ολόκληρος....«όπως σου είπα, είναι πάντα αυτή η μαλακισμένη ελπίδα που με κάνει να πιστεύω πως τα πράγματα θα διορθωθούν, πως όλα θα πάνε καλά, τι νομίζεις; δεν νομίζεις πως αν οι άνθρωποι ήθελαν, θα άξιζε τον κόπο να περιμένει κανείς απ' αυτή την πλευρά της ζωής όσο το δυνατόν περισσότερο;...» σελ. 60 του κειμένου. Αλήθεια δεν ξέρω αν ένας καλλιτέχνης σήμερα έχει τη δύναμη να αλλάξει την ροή των πραγμάτων. Ξέρω όμως πως την ώρα που η Ελληνική κοινωνία κρατάει με το ζόρι το ένα ρουθούνι πάνω από την επιφάνεια του νερού, ο πολιτισμός είναι η «ελπίδα μιας ανάσας για λίγο αέρα»...αλίμονο αν λείψει. Οπότε για το μέλλον ψάχνω το επόμενο κείμενο που θα έχει να πει κάτι....έστω και σε έναν. Έχεις να προτείνεις κάτι;