Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Ο Ανδρέας Μήλιος γεννήθηκε στην Καστοριά. Είναι διδάκτωρ Πολιτειολογίας του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης και οικονομολόγος με μεταπτυχιακό στο Μάρκετινγκ. Εργάστηκε στη Γερμανία, στην Ελβετία και στην Αθήνα. Είναι συγγραφέας οκτώ επιστημονικών συγγραμμάτων και δύο μυθιστορημάτων. Τρία από τα συγγράμματά του διανέμονται ως διδακτικά εγχειρίδια σε εννέα πανεπιστήμια. «Η Διπρόσωπη Κίρκη» είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του. Το πρώτο του μυθιστόρημα, «Η Νοσηλεύτρια», κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση, επίσης, από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ένας Κυκλαδίτης έφηβος μεταβαίνει στη Γερμανία για να σπουδάσει Αρχιτεκτονική. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, η κλίση του στη Μουσική τον οδηγεί στη δημιουργία ενός μουσικού εστιατορίου στο κέντρο της Φρανκφούρτης και στη συνέχεια στη δημιουργία ενός συγκροτήματος που παίζει ποιοτική ελληνική μουσική εμπλουτισμένη με στοιχεία σόλο βιολιού.
Το συγκρότημα σημειώνει τεράστια επιτυχία και εμφανίζεται στις διασημότερες μουσικές αίθουσες του κόσμου. Αληθινοί χαρακτήρες, επιτυχημένες καριέρες, αλύτρωτοι και εφήμεροι έρωτες, δραματικά περιστατικά και δυνατές ανατροπές διαπλέκονται με τις ανεξιχνίαστες βουλές της μοίρας των πρωταγωνιστών και δημιουργούν έναν πολύχρωμο ιστό από αυτούς που μόνο η ζωή ξέρει να υφαίνει.

Είναι τελικά η ζωή μια πλανεύτρα, διπρόσωπη μάγισσα, που με τα μαγικά της φίλτρα, διαφεντεύει τις τύχες μας, όπως η Κίρκη τη βούληση του πολυμήχανου Οδυσσέα;

Το «Διπρόσωπη Κίρκη» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός, είναι το δεύτερό σας μυθιστόρημα. Πρόκειται για μια  συναρπαστική ιστορία με συνεχή ροή και ένταση, ανατροπές και πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Ποιό  ήταν το πρώτο που γράψατε; Τι προσδοκάτε μέσα από τη γραφή;

Το πρώτο μου μυθιστόρημα, «Η νοσηλεύτρια», που πρωτοδημοσιεύτηκε το 2016, είναι ένα μυθιστόρημα εποχής, με πολλά ιστορικά στοιχεία. Πραγματεύεται την αληθινή ιστορία μιας νεαρής ελληνοκύπριας νοσηλεύτριας που, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετανάστευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, την εποχή της μεγάλης αίγλης της, για να εργαστεί. Στο νοσοκομείο που εργαζόταν συστεγαζόταν και η κλινική του βασιλιά Φαρούκ, την οποία είχε δημιουργήσει για τις ανάγκες της καλοκαιρινής διαμονής του στο θερινό ανάκτορο. Η νεαρή νοσηλεύτρια εξελίχθηκε σε υπεύθυνη της βασιλικής κλινικής και βίωσε γεγονότα της βασιλικής οικογένειας που δεν τα έχει καταγράψει η ιστορία. Πρόκειται για ένα ονειρικό οδοιπορικό μιας νέας γυναίκας και μια αξιοζήλευτη καριέρα που θα ήθελε να κάνει σήμερα κάθε γυναίκα. Η γραφή για μένα είναι δημιουργική έκφραση και μετάδοση γνώσεων, εννοιών, νοημάτων και συναισθημάτων με λόγια και εικόνες. Στην Ελλάδα, μια τόσο μικρή αγορά με ανθρώπους που το διάβασμα δεν αποτελεί προτεραιότητα, δεν μπορεί κανείς να προσδοκά κάτι περισσότερο από τη δημιουργία. Οι συγγραφείς που βιοπορίζονται μόνο από τη λογοτεχνική γραφή  είναι λιγότεροι από δέκα. Όπως προέκυψε από πρόσφατη έρευνα του Οργανισμού Διαχείρισης Δικαιωμάτων Λογοτεχνών, ο μέσος Έλληνας διαβάζει μόνο δύο βιβλία τον χρόνο!

Για ποιους λόγους επιλέξατε άλλη μια εμφάνιση με το ίδιο λογοτεχνικό είδος;

Είμαι φίλος της ρεαλιστικής μυθιστοριογραφίας που παντρεύει την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία. Για μένα αυτό το είδος του μυθιστορήματος έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από κάθε άλλο, επειδή έχει μεγαλύτερα περιθώρια λογοτεχνικής έκφρασης  από κάθε άλλο και αντλεί ενδιαφέρον από  την ίδια τη ζωή των ανθρώπων.  Άλλωστε, δεν πιστεύω πως θα μπορούσα να γράψω μια πρωτότυπη ιστορία επιστημονικής φαντασίας!

Πώς προέκυψε η ιδέα της πλοκής; Βασίστηκε σε κάποια ιδέα, ή σε κάποιον από τους χαρακτήρες;

Πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα. Η κεντρική ιδέα είχε γεννηθεί στο μυαλό μου πολλά χρόνια πριν, το διάστημα που εργαζόμουν στη Γερμανία, μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού μου. Όμως, η έντονη επαγγελματική μου δραστηριότητα στην Ελλάδα (διδασκαλία σε πανεπιστήμια, κολέγια και ταυτόχρονη συμβουλευτική επιχειρήσεων) την απώθησε στο πίσω μέρος του μυαλού μου, λόγω έλλειψης χρόνου. Η σκέψη επανήλθε δριμύτερη στο μυαλό μου μετά την επιτυχία του πρώτου μου μυθιστορήματος, «Η Νοσηλεύτρια», που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2016. Η πλοκή ήταν κάτι που προέκυπτε από έμπνευση στη διάρκεια ανάπτυξης της ιστορίας και επομένως ήταν ρευστή. Πολλά περιστατικά δεν υπήρχαν στο μυαλό μου στο αρχικό πλάνο. Προέκυψαν στην πορεία.

Υπάρχει το στοιχείο του πραγματικού στην ιστορία των ηρώων σας; Αν ναι,  ποιο είναι αυτό;

Θα σας πω μόνο δύο πολύ γενικά πράγματα για να μην απονευρώσω το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Οι πρωταγωνιστικοί χαρακτήρες και οι ανατροπές είναι επινοημένα. Αρκετοί από τους δευτερεύοντες χαρακτήρες (Γερμανοί και Έλληνες) είναι υπαρκτά πρόσωπα που τα γνώριζα πολύ καλά. Κάποιοι,  μάλιστα, από αυτούς ήταν φίλοι μου. Αυτός είναι και ο λόγος που αποδίδω τους χαρακτήρες τους με λεπτομέρειες ψυχαναλυτή.  

Έντεχνα υφασμένη πλοκή, ικανή να κρατήσει τον αναγνώστη, έως την τελευταία σελίδα με μια ακόμη ανατροπή. Τι συμβάλει περισσότερο στην επιτυχία ενός μυθιστορήματος κατά τη γνώμη σας; Μια πλοκή με πρωτοτυπία, ανατροπές και συνεχή ροή, ή ένας σωστά δομημένος χαρακτήρας;

Όλα! Ένα καλό μυθιστόρημα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να έχει πλοκή με ανατροπές, ροή και εικόνες που να σε κάνουν συμμέτοχο και να σε ταξιδεύουν στους τόπους που εξελίσσεται η ιστορία και φυσικά μια ενδιαφέρουσα μείξη  διαφορετικών χαρακτήρων. Υπάρχουν βέβαια αναγνώστες που θέλγονται είτε μόνο από τις εικόνες είτε μόνο από τους χαρακτήρες.

Θα πρέπει ο κάθε χαρακτήρας να έχει “ελεύθερη βούληση” μέσα στο κείμενο; Για ποιους λόγους; Τι προσδίδει κάτι τέτοιο στο κείμενο κατά τη γνώμη σας;

Η ελεύθερη βούληση είναι βασική αρχή της δυτικής φιλοσοφίας και κατανοείται ως  πεποίθηση ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα κινήτρων, προθέσεων, επιλογών και πράξεων. Η θέληση είναι ένα ενδογενές συστατικό της ψυχής, του νου και της καρδιάς του ατόμου που δεν καθορίζεται από εξωγενείς δυνάμεις. Το άτομο επιλέγει ελεύθερα τις ενέργειές του και, κατά συνέπεια, επωμίζεται και την ευθύνη των πράξεών του. Αντίθετα, οι αρνητές της ελεύθερης βούλησης θεωρούν ότι κάποιες υπερφυσικές δυνάμεις, όπως ο Θεός, η μοίρα και το πεπρωμένο, διαμορφώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Σε μια πολύπλοκη ιστορία με πολλούς χαρακτήρες, θεωρώ πως μπορούν να εκπροσωπούνται και οι δύο απόψεις. Ωστόσο, ως οπαδός της θεωρίας της ελεύθερης βούλησης, δε θα έδινα στα κείμενά μου πρωτεύοντα ρόλο στη μοιρολατρία.

Στο βιβλίο σας “Διπρόσωπη Κίρκη”, ο αναγνώστης παρακολουθεί  ανθρώπους καθημερινούς, συνηθισμένους, σαν εμένα ή εσάς, που ζουν και συμπεριφέρονται στο  πήγαινε έλα της ζωής. Τι σας γοητεύει στους ανθρώπους; Είναι τόσο δύσκολες οι ανθρώπινες σχέσεις; Αν ναι, τι είναι αυτό που τις δυσκολεύει;

Στους ανθρώπους με γοητεύει η ευγένεια, η παιδεία,  η καλαισθησία, η γενναιοδωρία, ο σεβασμός του διπλανού, η φιλοδοξία και  η ευφυΐα όταν συνοδεύεται με ταπεινότητα και  ενσυναίσθηση. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες διότι οι περισσότεροι άνθρωποι δε δουλεύουν στα δαιδαλώδη ορυχεία της ψυχής τους για να εξάγουν τα πολύτιμα υλικά. Γι’ αυτό οι περισσότερες ανθρώπινες σχέσεις είναι επιφανειακές και  εγωιστικές και τρέφονται με το συμφέρον και το δίκαιο του ισχυρότερου. Αυτά είναι τα στοιχεία που κυριαρχούν σε κάθε συντροφική και επαγγελματική σχέση, καθώς  και η επιθυμία επικράτησης επί του άλλου. Η αδυναμία επικοινωνίας είναι ένα εγγενές στοιχείο της συμπεριφοράς των ανθρώπων, που προκύπτει ως φυσιολογική συνέπεια, επειδή οι άνθρωποι έχουν διαφορετικά γονίδια, διαφορετική παιδεία και αγωγή, καθώς και  βιώματα και προσλαμβάνουσες που επηρεάζουν καταλυτικά την εξέλιξη του χαρακτήρα τους.

Τι είναι αυτό που εκτρέπει κάποιους από του ήρωες του μυθιστορήματος και κατ’ επέκταση  πολλούς από εμάς, από το «Μέτρον Άριστον;»

Αυτό που εκτρέπει τον κεντρικό ήρωα από την Αριστοτελική μεσότητα  είναι το ανεκπλήρωτο, η απογοήτευση για κάτι που ήθελε να αποκτήσει και δεν μπορούσε. Οι άνθρωποι εκτρεπόμαστε από το «παν μέτρον άριστον»  όταν η συμπεριφορά μας καθοδηγείται από τα γνωστά αμαρτήματα που επισήμαναν ο Αριστοτέλης, ο Δάντης και ο Μπρέχτ, δηλαδή από την αλαζονεία, τη φιλαργυρία, τη ζηλοφθονία, την απληστία και την εγωπάθεια.

Τι ήταν αυτό που ενδεχομένως σας δυσκόλεψε στο “Διπρόσωπη Κίρκη”;

Δε θα έλεγα ότι με δυσκόλεψε κάτι ιδιαίτερα, διότι περιγράφω βιωμένα σκηνικά που γνωρίζω καλά. Η επιλογή του είδους των ανατροπών με προβλημάτισε, ίσως, λίγο περισσότερο. Αντίθετα, στη «Νοσηλεύτρια» έπρεπε να μελετήσω ότι είχε γραφεί για την Αλεξάνδρεια, την Αίγυπτο και τη βασιλική οικογένεια για να αποφύγω αστοχίες. 

Βλέπουμε στο βιβλίο πως η μοίρα, τύχη, το πεπρωμένο, «η πλανεύτρα ζωή» όπως σημειώνετε, βάζουν τα πράγματα στη θέση τους ή τα βγάζουν εντελώς εκτός προγραμματισμένης πορείας. Πιστεύετε πως είναι όλα ζήτημα τύχης, μοίρας ή επιλογών;

Δεν πιστεύω στη μοίρα, στο πεπρωμένο ή στην τύχη. Το κάνουν όμως πολλοί άνθρωποι και ένας συγγραφέας οφείλει να το λαμβάνει υπόψη του! Προσωπικά πιστεύω ότι όλα στη ζωή μας είναι θέμα σκληρής δουλειάς, στοχοθέτησης, επιλογών και χρονοστιγμής. Είμαστε αναμφίβολα καπετάνιοι της  ζωής μας. Έχω, όμως, στην πορεία της ζωής μου διαπιστώσει πως  κάποιοι άνθρωποι, για κάποιο ανεξήγητο λόγο, είναι εξοπλισμένοι με μια ευνοϊκή αύρα, η οποία τους προστατεύει σαν ασπίδα και τους οδηγεί μόνο σε επιτυχίες. Δεν γνωρίζω αν την απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να τη δώσει ένας φυσικός ή ένας φιλόσοφος.

Στο βιβλίο πραγματοποιείται μια «βαθιά τομή» στην ανθρώπινη ψυχή. Πως θα την περιγράφατε και τι είδους συναισθήματα σας δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της συγγραφής;

Είναι αλήθεια πως ψυχογραφώ βαθιά τους χαρακτήρες, και χαίρομαι που το εντοπίσατε! Αφιερώνω πολύ χρόνο στην ψυχογράφηση και στους διαλόγους, επειδή πιστεύω ότι  το πραγματικό ενδιαφέρον κάθε χαρακτήρα βρίσκεται στην ψυχή και στην καρδιά του (και όχι στην εξωτερική εμφάνιση), καθώς και στα λόγια που χρησιμοποιεί για να εκφραστεί. Δε βρίσκω καθόλου ενδιαφέρον αυτό που συμβαίνει στα περισσότερα εύπεπτα μυθιστορήματα, τα οποία αναφέρουν δυο–τρία χαρακτηριστικά της εξωτερικής εμφάνισης των χαρακτήρων και χρησιμοποιούν τυποποιημένους αδιάφορους διαλόγους. Είμαι της άποψης ότι ο αναγνώστης πρέπει να αποκομίζει  κάτι από κάθε μυθιστόρημα που διαβάζει. Διαφορετικά είναι χάσιμο χρόνου!

Προς το τέλος βλέπουμε μια αλλαγή στο χαρακτήρα του Στέφανου, αποτέλεσμα πολλών καθηλωτικών συμβάντων και ανατροπών της πλοκής. Αλλάζει ο άνθρωπος και αν ναι, τι είναι αυτό που συμβάλει στην αλλαγή αυτή;

Όπως υποστηρίζουν ψυχαναλυτές και ψυχολόγοι, ο χαρακτήρας του ανθρώπου διαμορφώνεται και διαπλάθεται στη νηπιακή και  παιδική του ηλικία, το αργότερο μέχρι τα δώδεκα χρόνια. Στη συνέχεια, προσαρμόζεται στις καταστάσεις. Ωστόσο, οι άνθρωποι που έχουν δουλέψει με τον εαυτό τους και τον έχουν αποδεχτεί, πιστεύω ότι αλλάζουν συμπεριφορά, όχι χαρακτήρα, όταν αντιμετωπίζουν υπαρξιακά ζητήματα και καθηλωτικά συμβάντα όπως λέτε. Εγωκεντρικοί, αλαζόνες και ζηλόφθονοι που δεν τα έχουν βρει με τον εαυτό τους, όταν αντιμετωπίζουν ζητήματα όπως αυτά του κεντρικού ήρωα, όχι μόνο δεν αλλάζουν προς το καλύτερο, αλλά γίνονται χειρότεροι, διότι αδυνατούν να αποδεχτούν αυτό που τους συμβαίνει.

Ετοιμάζετε κάτι για το μέλλον;

Αυτή την περίοδο ολοκληρώνω ένα δοκίμιο για την «ανάδειξη της εικόνας των πόλεων», το λεγόμενο City branding, το οποίο θα συμπληρώσει τα άλλα δύο βιβλία μου που κυκλοφορούν ήδη για τη δημιουργία επώνυμης εικόνας  επιχειρήσεων και  χωρών. Σε ό,τι αφορά το μυθιστόρημα, έχω στο μυαλό μου τρεις-τέσσερις ιδέες, αλλά δεν έχω αποφασίσει ποια θα γράψω πρώτη. Αν και βρίσκομαι πιο κοντά στις ιστορίες δύο οικογενειών από τα άγονα χωριά του Γράμμου που βίωσαν τα δεινά του εμφυλίου, εγκατέλειψαν τα χωριά τους και μεταπολεμικά πρόκοψαν στην πόλη ως βιοτέχνες. Βρίσκω τη μεταπολεμική περίοδο της αστυφιλίας ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, διότι σε αυτή μπήκαν τα θεμέλια της σημερινής Ελλάδας. Ωστόσο, με απασχολεί και η σκέψη να εκδώσω κάτι εξ’ αρχής στα γερμανικά ή στα αγγλικά.