Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ο Γιάννης Φιλιππίδης είναι συγγραφέας και υπεύθυνος εκδόσεων της Άνεμος Εκδοτική. Σπούδασε υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Βασίλη Ρίτσου. Είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά και επώνυμες ιστοσελίδες.

«Πόσα χρόνια κρίνεις
ότι σου περισσεύουν
για να ζήσεις
έτσι όπως πραγματικά
θέλεις εσύ;»

Γιάννη ευχαριστώ για τον χρόνο σου. Παίρνω αφορμή από αυτούς τους στίχους που έχεις ως πρόλογο στο νέο σου βιβλίο «Τα χρόνια της υπερέντασης», που κυκλοφορεί από την Άνεμος Εκδοτική, στην οποία είσαι και υπεύθυνος εκδόσεων. Διακρίνω ένα παράπονο ή μια αγωνία;

Αγωνία αισθανόμουν στο παρελθόν. Τώρα πια, μεγαλώνοντας, αισθάνομαι περισσότερο συνειδητοποιημένος ως προς αυτά που θέλω να κάνω, να σκέφτομαι ή να είμαι. Έχω ψηλαφίσει πια τον μηχανισμό του να επιτρέπω στη συνείδησή μου, να με κατευθύνει σ’ όσα θεωρώ σημαντικά για το μέλλον.

Τα χρόνια της υπερέντασης είναι ένα βιβλίο αγωνίας, απογοήτευσης που υπάρχουν στα ποιήματα αλλά και στα πεζά σου. Είναι συσσωρευμένα από χρόνια ή είναι γεννήματα των τελευταίων χρόνων όπου τα προβλήματα είναι πιο έντονα σε όλη την κοινωνία;

Τα τελευταία αρκετά χρόνια, ζήσαμε και βιώσαμε πολλές παρανοϊκές συνθήκες, που δε θα μπορούσε να συλλάβει ο νους μας: οικονομικές χρεοκοπίες, μνημόνια, πανδημίες, στερηθήκαμε προσωπικές μας ελευθερίες. Θεωρώ όμως, ότι τα τελευταία μεταμνημονιακά χρόνια, το κακό αυτό έχει παραγίνει. Ανεξέλεγκτα εγχώρια και εισαγόμενα καρτέλ βάζουν χέρι στο μηνιαίο μας εισόδημα με τρόπο σκανδαλώδη. Η ελευθερία της έκφρασης αυτή καθεαυτή, ουσιαστικά αμφισβητείται ή λογοκρίνεται ακόμα και από τα κοινωνικά δίκτυα. Η ανελέητη προπαγάνδα των ΜΜΕ συμβάλλει στον ψυχικό μας αποσυντονισμό. Παλαιάς κοπής και νοοτροπίας πολιτικοί, κινούν τα νήματα των ζωών μας, επιχειρούν να διαχειριστούν ακόμα και το θυμικό ή τις ιδέες μας, αποκρύβουν γεγονότα, συγκαλύπτουν, παραμορφώνουν την ειδησεογραφία, παραπλανούν, όχι και πολύ πετυχημένα, έτσι τουλάχιστον κρίνω εγώ σε προσωπικό επίπεδο. Η κοινωνικοπολιτική συνθήκη έχει κακοφορμίσει και πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα το σύστημα αυτό θα εκπέσει. Πιστεύω στην ισορροπία της δικαιοσύνης αυτού του σύμπαντος. Αυτό το έλλειμμα ισορροπίας μ’ έκανε να ξαναπιάσω μολύβι και χαρτιά και να καθαρογράψω όσα αισθάνομαι και ξεπερνούν τα όρια της συμβατικής μυθοπλασίας. Μπορεί ο λόγος μου να μοιάζει καταγγελτικός κι η αλήθεια είναι πως αυτό θέλησα να κάνω. Θέλησα να καταδείξω κάποια από τα σημαντικότερα πολιτικά φάουλ, που επηρεάζουν τις ζωές μας και το ενεργό μας παρόν και μέλλον.

Στο ποίημα «Χωρίς έρμα», γράφεις για τις μάσκες που θα ‘χουν πέσει και η πολιτεία θα μοσχοβολάει περισσότερη δημοκρατία. Ελπιδοφόροι είναι οι στίχοι αλλά μήπως είναι επιθυμίες;

Κρατώ με κάθε τρόπο ενεργή τη συμβολή της ελπίδας μέσα μου και πιστεύω ότι έτσι πρέπει να κάνει ο καθένας από μας και μάλιστα διαρκώς. Οι επιθυμίες αυτές είναι οι δικές μου πεποιθήσεις. Μ’ αυτές πορεύομαι τις μέρες ως πολιτικοποιημένο άτομο, γιατί μόνο έτσι μπορώ να κοιμάμαι ήσυχα και χωρίς λερωμένες σκέψεις να με συντρέχουν τις νύχτες. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι κοινωνίες αλλάζουν, όταν το αποφασίζουν οι λαοί. Αυτοί κυβερνούν, όχι οι μηντιακές προπαγάνδες ή οι πολιτικοί υπάλληλοι που διορίζονται με τη δική μας ψήφο ή και με την αποχή μας δυστυχώς. Πιστεύω ότι στο μέλλον, η παραπλάνηση του λαού μας θα υποχωρήσει και τότε θα γεννηθούν καινούργιοι πολιτικοί, περισσότερες ελευθερίες και μια καλύτερη ποιότητα ζωής.

Πιστεύεις ότι ο ποιητής ή ο πεζογράφος μπορεί να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία; Πόση δύναμη μπορεί να έχει σε μια κοινωνία που τα μέλη της κοιτούν να βολευτούν, αφήνοντας τα ιδανικά και τις αξίες στο παρελθόν;

Θεωρώ προσωπικό καθήκον των ποιητών και των συγγραφέων το να προσπαθήσουμε ν’ αλλάξουμε τις τρέχουσες καταπονημένες προσωπικές πεποιθήσεις ενός λαού, που έχει περάσει πολλά και είναι το πρώτο επίπεδο άμυνας, το να κοιτάξει πώς θα βολευτεί μόνος του ή σε οικογενειακό-κλειστό επίπεδο ο καθένας. Αυτό είναι μόνο η πρώτη μορφή αντίδρασης των μη συνειδητοποιημένων πολιτικών μιας χώρας, αργά ή γρήγορα θα καταλάβουν οι περισσότεροι ότι η λύση είναι αυτοί οι ίδιοι, αυτοί οι ίδιοι και το πρόβλημα. Και πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να καταδείξουμε ότι οι ηθικές ή οι πολιτικές αξίες, μπορεί να μεταβάλλονται κατά τις απαιτήσεις του μέλλοντος χρόνου, αλλά δεν καταργούνται, ούτε μπορούν να ποδηγετηθούν για πάντα.

Στο πεζό κείμενο με τίτλο «Η δική μου Κυψέλη» καθρεφτίζεις την παραβατικότητα, τον ρατσισμό, την ακροδεξιά. Πού βαδίζουμε ως χώρα που έχει κάνει «εξαγωγή» χιλιάδων πολιτών της από τη δεκαετία του ‘60 μέχρι σήμερα; Μήπως πρέπει να βάλουμε φρένο στην κατάντια που έρχεται εισαγόμενη από την Ευρώπη;

Ως χώρα, κρίνω πως αρμενίζουμε στραβά, εδώ και δεκαετίες. Ακόμα ξεβράζουν με τρόπο μη ομαλό οι παλιές μεταπολεμικές πληγές στο θυμικό του λαού μας. Είναι φανερό ότι δεν τραβάμε έτσι με αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη προς ένα καλύτερο μέλλον.  Θεωρώ ότι είναι υποχρέωσή μας να 'μαστε σε πολιτική και κοινωνική εγρήγορση, να μη συμπεριφερόμαστε με ανοησία, ούτε να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αφήνει τους άλλους ν’ αποφασίζει για μας. Μεγάλο κακό έχουνε κάνει τα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Αυτά οδηγούν τους πολίτες σε πολιτική ηλιθιότητα, μιας κι αυτό συμφέρει την εξουσία, διαχρονικά. Το να παραπλανόμαστε από τους ασυγχώρητους πολιτικούς άρχοντες, φέρνει μπροστά στις συνειδήσεις μας την ψευδαίσθηση ότι όλοι  είναι ίδιοι, έτσι θέλουν να πιστεύουμε. Γι’ αυτό δεν απορώ καθόλου για την άνοδο των φασιστικών ακροδεξιών μορφωμάτων. Είναι μέγιστη εθνική μας ανάγκη να σταθούμε άξιοι, όρθιοι και με καλύτερη κριτική σκέψη, αυτή έχει θολώσει από το πες πες δεκαετίες τώρα, πολλώ δε μάλλον τα τελευταία χρόνια.

Στο ποίημα «Καινούργιες καλλιέργειες», η ανησυχία και η οργή είναι διακριτή για τα εκτρώματα που έχουν αλώσει το ελληνικό τοπίο, στεριά και θάλασσα, που δεν κερδίζει η τοπική κοινωνία αλλά μόνο οι επενδυτές, παρά τα ψεύδη τους. Μέχρι πότε θα πουλούν την πατρίδα μας χωρίς έγκριση;

Θα το κάνουν μέχρι να αρχίσουμε να ξυπνάμε. Η όλη συνθήκη έχει χειροτερέψει. Η δυσωδία κάποια στιγμή θα κάνει την κοινωνία ν’ αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι άλλη τέτοια σαπίλα, δεν αντέχεται. Ως τότε, πρέπει να παραμένουμε ενεργοί πολίτες με εκπεφρασμένη γνώμη και θέση.

Σε μια κοινωνία όπου η πολιτική διαφθορά, η σχολική βία, οι γυναικοκτονίες, οι ψυχολογικές καταπτώσεις, οι υψηλές πολιτικές γνωριμίες είναι στα καθημερινά δελτία ειδήσεων, υπάρχει παράθυρο στην ελπίδα;

Όλη αυτή η αντικανονικότητα, αναμφίβολα θα μας επηρεάσει για χρόνια. Αλλά στη συγκεκριμένη συγκυρία που ζούμε, συνεχίζω να ελπίζω και να πιστεύω ότι πολλά μπορούν να διορθωθούν.

Εθνικό Σύστημα υγείας, το ναυάγιο της Πύλου, η Γάζα, ο φόβος, η κλιματική κρίση μπαίνουν στο μικροσκόπιο σου και οι αναγνώστες που θα τα διαβάσουν θα ενστερνιστούν μεν τις ανησυχίες σου αλλά λίγοι θα κινητοποιηθούν. Υπάρχουν τα κινήματα που αντιδρούν αλλά αρκούν;

Και βέβαια όχι, δεν αρκούν. Τα κινήματα αντίδρασης οφείλουν να ανασυνταχθούν με κοινή σκόπευση. Αν κάποιος/α πιστεύει ακόμα για παράδειγμα ότι έχουμε ένα φυσιολογικό σύστημα υγείας, θ’ αλλάξει γνώμη όταν συμβεί να χρειαστεί τις υπηρεσίες του. Πόντο πόντο θα πρέπει να επανασυντονιστούμε σε μια καινούργια κανονικότητα.

Πιστεύεις πως κάποια μέρα θα έρθει η ανατροπή στην κοινωνία;

Ακράδαντα ναι, δεν προχωράει το πράγμα αλλιώς. Αν είναι αναγκαίο να κλυδωνιστούν οι θεσμοί, όπως η Δικαιοσύνη, ας γίνει κι' έτσι. Διαφορετικά δεν οδηγούμαστε πουθενά.

Στο τελευταίο ποίημα σου ζητάς συγγνώμη από τους αναγνώστες. Γιατί;

Ήταν η τελευταία αυθόρμητη σκέψη μου. Η μοίρα των βιβλίων είναι το να  τοποθετούνται κάποιες φορές στις βιβλιοθήκες χωρίς να διαβάζονται.  Ζητώ λοιπόν συγγνώμη και από αυτούς/ες που με διάβασαν ως βιβλίο, αλλά κι' απ’ όσους δεν το έκαναν. Από  τους τελευταίους που δεν το 'καναν, ίσως η συγγνώμη μου να έχει δίσημη αξία. Τα βιβλία αποκτιούνται για να διαβάζονται. Κι' οι ιδέες πρέπει να διαδίδονται μέσω αυτών. Όποιος/α αμελεί να το κάνει σπάζοντας την αλληλουχία μιας τέτοιας κανονικότητας, εκείνος/η χάνει.

Είσαι υπεύθυνος των εκδόσεων Άνεμος. Πώς βλέπεις την τεχνητή νοημοσύνη στην ελληνική λογοτεχνία; Κινδυνεύει από την εισβολή της η καλή λογοτεχνία κι' αν πιστεύεις αν επηρεάσει την εκδοτική σας δραστηριότητα.

Παρακολουθώ τα επιτεύγματα της τεχνητής νοημοσύνης και μένω άφωνος εδώ και καιρό. Θεωρώ όμως ότι περισσότερο μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του παρελθόντος, βλέπω πως ίσως βοηθήσει την ιατρική ή τις σπουδές των παιδιών, αλλά δεν μπορεί να το συλλάβει ο νους μου πως θα ’ρθει γρήγορα η μέρα που τα βιβλία θα γράφονται από μόνα τους, αυτό με ξεπερνάει. Ωστόσο, δεν με τρομάζει η επέκτασή της. Άλλωστε χρόνια τώρα, υβριδικά εφαρμόζεται, τόσο στην επεξεργασία εικόνων, όσο και κατά τη συγγραφή ενός βιβλίου, αφού κι αυτή η ίδια εφαρμογή του διορθωτή κειμένου και του ορθογραφικού ελέγχου, τεχνητή νοημοσύνη είναι, έστω και στα σπάργανά της.

Ευχαριστώ Γιάννη και εύχομαι τα καλύτερα στο νέο σου βιβλίο «Τα χρόνια της υπερέντασης».

Εγώ σ’ ευχαριστώ Μάγδα μου, που μου δίνεις μέσα από μια τόσο αναλυτική κι' ενδιαφέρουσα συνέντευξη, την ευκαιρία να εκφράσω εκτός βιβλίου, όσα με οδήγησαν στη συγγραφή του!

Καινούριες καλλιέργειες

Εκεί, στα χώματα που κάποτε
φύτρωνε σιτάρι και βαμβάκι,
τώρα φύονται
φωτοβολταϊκά πάνελ.

Εκεί που κάποτε
φύτρωναν αγριολούλουδα και βότανα
κι οι μέλισσες παρήγαγαν το πολύτιμο μέλι τους,
τώρα έχουν εγκατασταθεί πάνελ
που καταστρέφουν επιπλέον
τη φυσιολογική θερμοκρασία ενός τόπου.

Ανεμογεννήτριες έχουν τοποθετηθεί
ακόμη και στη βεράντα μου
χωρίς τη δική μου έγκριση.