Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε Facebook άλμπουμ.
Το βιβλίο «Το γιαχνί».
Ο συγγραφέας Γιώργος Ντελιδάκης.
Οι εκδόσεις Μ. Σιδέρης.

00:00 Αρετή Μπέσκα - 07:30 Χριστόφορος Χαραλαμπάκης - 33:08 Λάμπης Παπαγεωργίου - 52:57 Αποστόλης Χαμηλός - 01:08:45 Γιώργος Ντελιδάκης

Οι εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη και το βιβλιοπωλείο IANOS παρουσίασαν το βιβλίο του Γιώργου Ντελιδάκη, «Το γιαχνί».

Για το βιβλίο μίλησαν οι:

• Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, καθηγητής Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
• Λάμπης Παπαγεωργίου, καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής Ψυχιατρικής Κλινικής Αιγινήτειου Νοσοκομείου, και
• Αποστόλης Χαμηλός, οδοντίατρος.

Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε ο ηθοποιός Αλέξανδρος Αμερικάνος, ενώ το συντονισμό της παρουσίασης έκανε η δημοσιογράφος Αρετή Μπέσκα.

Η δημοσιογράφος κα Αρετή Μπέσκα, καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους και τους ευχαρίστησε για την παρουσία τους στην εκδήλωση για ένα «ιδιαίτερο και αναπάντεχο βιβλίο», όπως είπε και συμπλήρωσε, «αλλά και τόσο ελληνικό!». Για αυτή την ιδιαιτερότητα του βιβλίου πρότεινε να το διαβάσουν όλοι, «για να καταλάβουν πόσο σημαντικό είναι να υπάρχουν άνθρωποι που προσπαθούν να αποτυπώσουν την Ελλάδα». Συνέχισε συστήνοντας τους ομιλητές και τις ιδιότητές τους, όλοι τους ακαδημαϊκοί και επιστήμονες.

Το «γιαχνί» είναι ένα απλό και ταπεινό φαγητό, μα η διαδικασία να το πετύχεις «ψημένο, λιωμένο κι αμάλαγο» μπορεί να οδηγήσει στην κατάκτηση μιας αίσθησης ισορροπίας και αρμονίας, στην κατάκτηση του μέτρου. Ένα παιδί ανακαλύπτει τους άξονες που πάνω τους θα πατήσει, για να αντλήσει τη δύναμη να πορευτεί σ’ έναν περίπλοκο κόσμο, να σπουδάσει γιατρός, να γίνει αναισθησιολόγος. Η προσπάθεια να ζήσει, να νιώσει, να «γίνει άνθρωπος».

Μια σύζευξη μαγειρικής, ιατρικής, αναισθησίας και αναισθησιολογίας, με κριτική ματιά στις επιρροές και τις επιδράσεις του κοινωνικού περίγυρου.

- Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

«Από δημοσιογραφική πλευρά» μίλησε η κα Μπέσκα για το βιβλίο, σημειώνοντας αρχικά το πως ο συγγραφέας μάς θυμίζει καθημερινά πράγματα που τα έχουμε ξεχάσει. «την επαφή μας με τη φύση, με το όνειρο, με την οικογένεια, με τη γεύση, με τη ζωή και με την Ελλάδα». Σχολίασε πολύ θετικά τη σπουδαία δουλειά του συγγραφέα στη συγκέντρωση του υλικού, ξεπερνώντας το χαρακτηριστικό των γιατρών να «βλέπουν τα πράγματα κάπως "κάθετα", κάπως πιο πεζά» και χαρακτήρισε αστειευόμενη το συγγραφέα ως «δικό μας», εννοώντας τη δημοσιογραφική διάσταση που έδωσε στο κείμενό του, ξεπερνώντας την επιστημονική του ιδιότητα.

«Έχει ξαναζωντανέψει λέξεις και έννοιες ελληνικές», είπε η κα Μπέσκα και συνέχισε, «θα συναντήσετε λέξεις που θα πρέπει να θυμηθείτε τι σημαίνουν, λέξεις απολύτως ελληνικές που έχουμε ξεχάσει». Ο συγγραφέας περιγράφει εποχές που οι Έλληνες δεν χρειάζονταν πολλά για να ζήσουν, «λίγο λάδι, λίγο κρασί, ψωμί, αγνά, μικρά πράγματα που μας έκαναν παλαιότερα ευτυχισμένους», είπε η συγγραφέας. Ως βασικές έννοιες του βιβλίου σημείωσε την ανάμνηση, τη μνήμη, την αίσθηση, το λόγο, την αγάπη, τη γεύση και το όνειρο, οι οποίες όλες μαζί τείνουν στη λέξη «αμάλαγο», μία λέξη που πραγματικά χαρακτηρίζει το βιβλίο και ξεχωρίζει σε αυτό, «όπως το γιαχνί σου Γιώργο, ολόκληρο, άθικτο, ακέραιο, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας», την ισορροπία που ψάχνει κάθε Έλληνας και ο συγγραφέας βρήκε και αποτύπωσε σε αυτό το κείμενο.

Ο καθηγητής κος Χριστόφορος Χαραλαμπάκης χαρακτήρισε το βιβλίο «πολλαπλώς προκλητικό», ως περιεχόμενο και ως μορφή και αναφέρθηκε αρχικά στον ίδιο τον τίτλο του, μία τουρκική λέξη που έχει ενσωματωθεί στο λεξιλόγιό μας, «όπως οι λέξεις "κέφι" και "νάζι"» που λόγω της αφομοιωτικής δύναμης της γλώσσας μας τις νιώθουμε ελληνικές. Τον ίδιο τίτλο χαρακτήρισε ως λέξη-κλειδί για την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων που θέλει να περάσει ο συγγραφέας.

Αυτό που κέρδισε τον ομιλητή είναι η γνησιότητα των αισθημάτων, η τρυφερότητα και ευαισθησία που μπορεί να βγάλει μόνον ίσως ένας γιατρός ο οποίο «έχει ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου πλάι σε κοιμισμένους ή μισοκοιμισμένους ή μοσοξύπνιους ανθρώπους σε κρίσιμες στιγμές της ζωής τους» (σ.σ. ο συγγραφέας είναι ιατρός αναισθησιολόγος).

Εξέφρασε το θαυμασμό του για την ιατρική επιστήμη και τους ιατρούς επιστήμονες που προσπαθούν να κατανοήσουν τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, στον οποίο δεν δίνουμε τόση σημασία ενώ ταυτόχρονα θαυμάζουμε το Σύμπαν με τα άστρα και τους πλανήτες του. Υποτιμούμε «αυτά τα 400 δράμια» είπε και σημείωσε την προέλευση της έκφρασης, 400 δράμια, μία οκά, περίπου 1.240 γραμμάρια, το μέσο βάρος του ανθρώπινου εγκεφάλου!

Σχολίασε τον «πολύ παράξενο τρόπο με τον οποίο λειτούργησε ο συγγραφέας γράφοντας αυτό το κείμενο», βάσει της κειμενικής ανάλυσης που έκανε ο ομιλητής λόγω της επιστημονικής του ιδιότητας συμπεραίνοντας ότι «ένα τέτοιο έργο δεν γράφεται από τη μία στιγμή στην άλλη» και εκτίμησε ότι απασχολούσε το συγγραφέα πολλές δεκαετίες πριν, «δουλεύοντάς το στο μυαλό του».

«Αληθινό και γνήσιο» χαρακτήρισε το συγγραφέα και σημείωσε και ο κος Χαραλαμπάκης τη λέξη-κλειδί του βιβλίου, «αμάλαγος», μία λέξη που, όπως είπε, δεν περιλαμβάνεται στα λεξικά και ενημέρωσε για την πρόθεση της Ακαδημίας να εκδώσει ένα ειδικό λεξικό των λογοτεχνών από το 1821 έως σήμερα, στο οποίο θα αποδελτιωθούν χιλιάδες ποιητικά και πεζά έργα, «και ήδη έχω αποδελτιώσει "Το γιαχνί"», σημείωσε στο τέλος. Ως ερμηνεία για τη λέξη «αμάλαγος» κατέθεσε τις έννοιες, άθικτος, ακέραιος, δίχως πονηρία, αγνός, παρθένος.

Συνέχισε ο καθηγητής με γλωσσολογική ανάλυση του κειμένου και με αναφορές στην ετυμολογία σημαντικών λέξεων του βιβλίου, πόνος, ιατρός, και τη σύνδεση μεταξύ τους.

Ως θέμα του έργου εντόπισε τις εμπειρίες και τα βιώματα του γιατρού - συγγραφέα, μετουσιωμένα με βάση τη συνολική παιδεία και καλλιέργειά του, «και σίγουρα έχει διαβάσει πολύ λογοτεχνία», είπε ο ομιλητής, βιώματα τα οποία βγαίνουν με νοσταλγική αναπόληση. Ως παραδείγματα ανέφερε παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά της γενιάς του συγγραφέα στις αλάνες και που σήμερα είναι άγνωστα διότι τα παιδιά είναι κλεισμένα στα διαμερίσματα των μεγάλων πόλεων.

Σχολίασε ιδιαίτερα θετικά τις περιγραφές του συγγραφέα και τις λεπτομέρειες τις οποίες αναφέρει, διαβάζοντας χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το βιβλίο από τα οποία αναδεικνύονταν αυτή η ικανότητα του συγγραφέα αλλά και οι γνώσεις στις λεπτομέρειες της ανατομίας του ανθρώπινου σώματος. Αντίστοιχης σημασίας είναι και οι αναφορές στις παραδόσεις, ιδιαίτερα της Κρήτης, στα ήθη και έθιμα της περιοχής.

«Και όλα αυτά στις τρεις πρώτες σελίδες!», είπε ο καθηγητής, εννοώντας ότι τα σχόλιά του αφορούσαν μόνον τις τρεις πρώτες σελίδες του βιβλίου από τις οποίες προέκυψαν όλες αυτές οι παρατηρήσεις και τα σχόλια του ομιλητή, ο οποίος φαίνεται ότι πραγματικά προσέχει και απολαμβάνει τις λέξεις μία προς μία.

Ο ηθοποιός Αλέξανδρος Αμερικάνος διάβασε απόσπασμα από το βιβλίο του κου Ντελιδάκη, όπως έκανε και ενδιάμεσα στις άλλες ομιλίες. Διάβασε ενδιαφέροντα κείμενα που ταίριαζαν και επαλήθευαν τα σχόλια που ακούγονταν.

Ο καθηγητής κος Λάμπης Παπαγεωργίου εξέφρασε τη συγκίνησή του μοιραζόμενος τις εντυπώσεις που του προσέφερε «ο συμφοιτητής του, ο φίλος και θαυμάσιος άνθρωπος», έτσι όπως ο ίδιος τον έχει στη συνείδησή του.

«Γίνεται χειρουργός», είπε για τον τρόπο γραφής του συγγραφέα και συνέχισε, «παίρνει έννοιες και με νυστέρι επιδιώκει το εντυπωσιακό, να τις μοιραστεί μαζί μας». Και ο κος Παπαγεωργίου αποδείχτηκε βαθύς γνώστης της γλώσσας ο οποίος εξετάζει και απολαμβάνει τις λέξεις πέρα από την τυπική τους χρήση.

Στο κείμενο εντοπίζει, όπως είπε, την έντονη ανάμιξη επιστημονικών, αισθητικών, ηθικών και προσωπικών ανατενίσεων της εποχής μας απέναντι σε θεμελιώδη ζητήματα ζωής, όπως η ζωή και το νόημά της, ο έρωτας, η κοσμολογία με τη στενή και ευρεία σημασία του όρου, η ασχήμια, η αρετή και η απουσία της.

«Υμνεί την καλλιέργεια και τις συνέπειές της, υπογραμμίζει την απαραίτητη προϋπόθεσή της, προσκαλώντας μας στον πιο παραγωγικό διάλογο δημιουργικής συνύπαρξης με μέσο τη διάλεκτο των παραδειγμάτων. Δοκιμάζει να συμφιλιώσει την Επικούρεια θεώρηση με τη στωική προοπτική», είπε, και αναφέρθηκε στις αξιοσημείωτες και υπαινικτικές αναφορές στο κείμενο συμπληρώνοντας, «Καλωσορίζει την επιφύλαξη των σκεπτικιστών ενώ αντέχει να αυτοσαρκάζεται και να σαρκάζει με διδακτικό τρόπο».

Συνέχισε ο κος Παπαγεωργίου με τη φιλοσοφική ανάλυση του κειμένου, με αναφορές σε λέξεις και έννοιες, την ετυμολογία τους και πως αυτές υποκρύπτουν αλλά και αποκαλύπτουν τη φιλοσοφική πρόθεση του συγγραφέα.

Καταλήγοντας, σημείωσε για το συγγραφέα ότι «χλευάζει και καταριέται με τον πιο έντονο τρόπο τη μη λογική και καταλήγει σε δύο σταθερές, τον άνθρωπο και τη Φύση».

Ο οδοντίατρος κος Αποστόλης Χαμηλός, δήλωσε αρχικά ότι κατανόησε τι είναι «Το γιαχνί» ακούγοντας τους προηγούμενους ομιλητές διότι, όπως είπε, «μέχρι τώρα άκουγα μόνον τον εαυτό μου όταν το διάβαζα». Το χαρακτήρισε ως «μαγικό καθρέφτη» στον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας δίνοντας ότι εξήγηση επιθυμεί ο καθένας.

Βάσει αυτής της διαπίστωσης, κατέθεσε τη δική του αντίληψη για το περί τίνος πρόκειται και ως πρακτικός επιστήμονας, το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να ζητήσει να δοκιμάσει το γιαχνί πηγαίνοντας στο σπίτι του συγγραφέα για αυτό το σκοπό. «Μυρίζει τίποτα;», τον ρώτησε ο συγγραφέας καθώς γεύονταν το γιαχνί που μαγείρεψε ο ίδιος. «Γιατί; Δεν καταλαβαίνω», απάντησε ο κος Χαμηλός για να λάβει την απάντηση από το συγγραφέα, «τό' καψα!».

«Ο σεφ έκαψε το γιαχνί; Αυτός που έγραψε βιβλίο για αυτό;», αναρωτήθηκε ο ομιλητής, «μα όλος ο δυτικός κόσμος βασίζεται στον έλεγχο, στον έλεγχο της Φύσης, της ενέργειας, της βροχής, όλων των διεργασιών που αφορούν στην ύπαρξη!».

Αναφέρθηκε στις δύο θεωρίες που δείχνουν τον τρόπο που ο άνθρωπος σκέφτεται και λειτουργεί, τη θεωρία του Κοπέρνικου και τη θεωρία του Δαρβίνου, αφήνοντας το Θεό και τη ζωή μετά το θάνατο σε δεύτερο πλάνο, ένα νέο τρόπο ενατένισης της ζωής που ενέπνευσε την αναγέννηση του δυτικού και ευρωπαϊκού πνεύματος.

Συνέχισε αναφερόμενος στη θεωρία του χάους ως αποτέλεσμα της έκρηξης των θετικών επιστημών, «οι νόμοι που καθορίζουν οικείες διαδικασίες της ζωής, από τους χτύπους της καρδιάς, τη σκέψη και τη λειτουργία του εγκεφάλου, ως το σχηματισμό των νεφών και των καταιγίδων», είπε και συσχέτισε αυτή τη θεωρία με την πολιτισμική μεταφορά αυτής της θεωρίας που κάνει ο συγγραφέας σε κάθε ενότητα του βιβλίου του και μέσω αυτής μας προτείνει να δούμε τον κόσμο, εξετάζοντας τον τρόπο σκέψης μας από άλλη οπτική γωνία, να δούμε τους εαυτούς μας απ' έξω, ως παρατηρητές. Πράγματα αυτονόητα που δεν είχαμε υποβάλλει σε κριτική, καλούμαστε να τα αναθεωρήσουμε. Για την τεκμηρίωση αυτής του της θέσης ανέφερε εννοιολογικές επινοήσεις αυτής της θεωρίας, λέξεις, φράσεις και έννοιες της θεωρίας του χάους που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στο κείμενό του.

«Το Σύμπαν για το συγγραφέα είναι ανοιχτό βιβλίο αλλά για να το κατανοήσουμε πρέπει να κατανοήσουμε τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο», είπε ο κος Παπαγεωργίου και συνέδεσε αυτή την προσαρμοσμένη πεποίθηση του Γαλλιλαίου με το συγγραφέα λέγοντας, «Από μικρός παρατηρεί τα πάντα γύρω του, κινείται με απλές και περιορισμένες κινήσεις, μιλάει με τους ανθρώπους που τον ενδιαφέρουν και μεθοδικά συγκεντρώνει την πρώτη ύλη για το γιαχνί της ζωής του. Όλα τα περιγράφει βάσει της σχέσης "αίτιο-αποτέλεσμα". Πρωταγωνιστεί η κανονικότητα, το προκαθορισμένο, η μορφή, ο κανόνας και τα πρωτόκολλα. Αντιλαμβάνεται το περιβάλλον. Στο γιαχνί της ζωής εισάγει έννοιες όπως εντιμότητα, αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη, Απροσκήνυτος αλλά δεκτικός, εγωιστής αλλά ανοιχτόμυαλος και έξυπνος. Δεν κινείται με δογματικό τρόπο, εντοπίζει τη δυναμική των καταστάσεων και τις αντιμετωπίζει με τον κατάλληλο τρόπο, όπως οι Κινέζοι στρατηγοί».

«Έχουμε μπροστά μας το αποτέλεσμα της μαγειρικής της φύσης», είπε για το συγγραφέα και το έργο, ολοκληρώνοντας την ομιλία του και ευχαρίστησε το συγγραφέα που του έμαθε να μην κάνει εκπτώσεις στη ζωή του.

Στο κλείσιμο της εκδήλωσης, ο ίδιος ο συγγραφέας κος Γιώργος Ντελιδάκης καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους και σχολίασε αστειευόμενος, «Επειδή μεγάλωσα με χαβιάρι, δεν φανταζόμουνα τη χαρά που μπορεί να μου προσφέρει ένα γιαχνί».

Συνέχισε αναφερόμενος στις εμπειρίες της ζωής του, «τον περισσότερο χρόνο πλάι σε κοιμισμένους ή μισοκοιμισμένους ανθρώπους σε δύσκολες στιγμές της ζωής τους, ένας γιατρός που έχει ειδικευτεί να απενεργοποιεί τις αισθήσεις και ένας ασθενής, δύο πρόσωπα τόσο κοντά αλλά στην απόλυτη σιωπή που ακροβατεί στη σκιά της παλλόμενης κόψης που χωρίζει το θάνατο από τη ζωή, ένας βολβός που κοιμάται ζωντανός στο βάθος της γης».

Πιστεύω ότι η ομορφιά δεν μπορεί να ξεχωρίζει από τη σοφία.

Σημείωσε για το βιβλίο και τον πρωταγωνιστή του ότι φλέγεται να ανατρέξει τη ζωή του αναδρομικά, να διαπιστώσει το πως έφτασε ως εκεί, από ποια διαδρομή. Φουσκώνει ο βολβός, ο νους ακολουθεί τη θέληση και έτσι προκύπτει το γιαχνί.

«Δεν υπάρχει συνταγή, να έχεις στο νου να βγαίνει ψημένο, λιωμένο και αμάλαγο. Μια πορεία στην αναζήτηση του μέτρου για πάτημα σταθερό στο μονοπάτι της ζωής», είπε ο συγγραφέας, εξέφρασε τη συγκίνησή του και ευχαρίστησε όλους όσοι ήταν στην αίθουσα αλλά και τους συντελεστές. Ευχαρίστησε τους ομιλητές, τον ηθοποιό, το ζωγράφο και φίλο του Γιάννη Λατσιωτάκη για την παραχώρηση του πίνακα «Τα δυο παιδιά» που κοσμεί το εξώφυλλο το βιβλίο. Ευχαρίστησε τέλος τον εκδότη του Αντώνη Σιδέρη και το βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ για την φιλοξενία της παρουσίασης.

Δεν παρέλειψε να απαντήσει στο ερώτημα που τέθηκε νωρίτερα για το όνομα «Αφροδίτη» μίας εκ τω ηρωίδων της ιστορίας του λέγοντας, «Δεν είναι τυχαίο, πιστεύω ότι η ομορφιά δεν μπορεί να ξεχωρίζει από τη σοφία».