Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Την Ούρσουλα Φωσκόλου τη γνώρισα πριν τρία χρόνια στο όμορφο θεατράκι της Ξυνάρας της Τήνου, στην παρουσίαση του πρώτου βιβλίου της «Το κήτος» από τις εκδόσεις Κίχλη. Μεσολάβησε ένα μυθιστόρημα με την Έλενα Μαρούτσου το «Δύο» στο οποίο η Ούρσουλα Φωσκόλου γράφει ως δεύτερη φωνή. Στο τέλος του 2020 εμφανίστηκε πάλι από τις εκδόσεις Κίχλη με το νέο της πνευματικό απόκτημα «Η Παναγία των εντόμων». Μια νουβέλα εκατόν τριών σελίδων, γραμμένη με το πολυτονικό σύστημα και με ένα όμορφο εξώφυλλο που σε ξαφνιάζει με το πρώτο βλέμμα.

Ούρσουλα Φωσκόλου ευχαριστώ για τη συνέντευξη που μου παραχωρείς για το Bookia. Ποια ήταν η έμπνευση ή η αφορμή που γράφτηκε η «Παναγία των Εντόμων»;

Η μορφή της Αλίκης με επισκέφθηκε πριν από περίπου δύο χρόνια. Ήταν μεσημέρι, είχα μόλις βάλει στον φούρνο το φαγητό κι ενώ ως τότε δεν το συνήθιζα, κάθισα στο τραπέζι της κουζίνας για να γράψω. Της αφιερώνω τις πρώτες λέξεις σε μια αριστερή σελίδα στο σημειωματάριό μου, κάτω από την επικεφαλίδα «Πώς γνώρισα την Αλίκη». Μερικές σελίδες αργότερα περιγράφω τα σχέδια στο κορμί της. Πιο έπειτα βρίσκω ένα πρόχειρο σχεδιάγραμμα του μουσείου φυσικής ιστορίας και σκόρπιες ιδέες που προσπαθούν να εξηγήσουν το «τι θέλω να πω». Η φράση αυτή είναι κυκλωμένη με μαύρο μαρκαδόρο.

Δεν θα μπορούσα να προσδιορίσω με ακρίβεια την έμπνευση ή την αφορμή για τη συγγραφή της Παναγίας των εντόμων. Ξέρω ωστόσο για τι πράγμα ήθελα να μιλήσω: για την πηχτή υποβλητική ατμόσφαιρα των άδειων χώρων, για την ανοίκεια εκπλήρωση ενός εξιδανικευμένου έρωτα, για το γυναικείο σώμα, για μια εσωτερική ζωή που πάλλεται, για τη μαθημένη λατρεία, για τη μορφή της Παναγίας και την ενδιάμεση ύλη από την οποία αρκετοί από εμάς είμαστε φτιαγμένοι.

Στην αρχή της νουβέλας ως μότο υπάρχουν δυο στίχοι του Τάκη Σινόπουλου. Έχεις εμπνευστεί από τον ποιητή και με ποιους συγγραφείς νιώθεις πως έχεις επηρεαστεί στη γραφή σου;

Συνειδητά ή ασυνείδητα τα διαβάσματα κάθε συγγραφέα τον επηρεάζουν στη γραφή του. Έτσι θέλω να πιστεύω ότι συμβαίνει και με μένα. Πίσω από όσα γράφω κρύβονται εκείνα που διάβασα: ο Ιούλιος Βερν, ο Επαμεινώνδας Γονατάς, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος, ο Μάριο Μπενεντέτι, η Γιόκο Ογκάουα, ο Ρέι Μπράντμπερι, η Βιρτζίνια Γουλφ.

Ο Τάκης Σινόπουλος είναι πράγματι ένας από τους αγαπημένους μου ποιητές. Επέλεξα ως μότο της νουβέλας δύο στίχους από το ποίημα του «Η άνοιξη κι η Μαρία» (Βεβαιωθείτε Κύριε ότι το χέρι που έσφιγγε με τόση δύναμη την άμμο / ήτανε της Μαρίας). Η προμετωπίδα της Παναγίας των εντόμων αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του βιβλίου και σημαντικό κλειδί στα χέρια του αναγνώστη, για να το αποκρυπτογραφήσει.

Το νησί σου, το χωριό σου, τα πανηγύρια υπάρχουν μέσα στο βιβλίο σου. Είναι οι χώροι που σου προσθέτουν θετική ενέργεια για να προχωρήσεις; Είναι τόποι έμπνευσης για να γράψεις το επόμενο βιβλίο;

Οι τόποι που εμφανίζονται στη νουβέλα είναι πρωτίστως τόποι τους οποίους γνωρίζω, έχω μια βιωματική σχέση μαζί τους. Μόνον έτσι μπορώ να τους εντάξω επιτυχώς στη λογοτεχνία μου. Το ίδιο συμβαίνει φυσικά και με τους άλλους, τους μη-τόπους. Για να είναι στέρεοι λογοτεχνικά οφείλουν να έχουν το ένα πόδι μέσα σε κάποια βιωμένη αλήθεια.

Τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στη νουβέλα είναι πραγματικά ή «χτίστηκαν» προκειμένου να εξυπηρετήσουν την αφήγηση σου;

Οι ήρωες της Παναγίας των εντόμων είναι βεβαίως πρόσωπα φανταστικά. Απαρτίζονται ωστόσο από χαρακτηριστικά γνωστών σε μένα προσώπων, φίλων, ανθρώπων που συνάντησα κάποια στιγμή και χαράχτηκαν στη μνήμη μου. Θα μπορούσα, για παράδειγμα, να πω ότι η Αλίκη έχει τις αφέλειες και τα σκουλαρίκια της φίλης μου της Αλεξάνδρας, φορά το πουκάμισό μου, συχνάζει στο μπαρ που αγαπώ, μιλά με τη φωνή μιας καθηγήτριάς μου απ’ το σχολείο. Παρ' όλα αυτά δεν είναι ούτε η Αλεξάνδρα, ούτε η καθηγήτριά μου, ούτε εγώ, ούτε κανένα άλλο πρόσωπο που υπήρξε έξω από τούτη τη νουβέλα. Είναι η Αλίκη: τόσο γνωστή σε μένα όσο και άγνωστη.

Στη σελίδα 58 γράφεις «από την πόρτα του νοσοκομείου εξέρχονται κατά δεκάδες φέρετρα». Μόλις το διάβασα, ο νους μου πήγε συνειρμικά στην επιδημία που βιώνουμε τον τελευταίο χρόνο. Επηρεάστηκες συγγραφικά ή προσωπικά από όλο αυτό που ζούμε τον τελευταίο χρόνο σ’ αυτή τη νουβέλα;

Εντοπίσατε, πράγματι, τη μοναδική φράση μέσα στην Παναγία των εντόμων, που έχει επηρεαστεί από την πανδημία και τον ζόφο των ημερών που διανύουμε. Μιας και η νουβέλα είχε λίγο-πολύ ολοκληρωθεί σαν σκέψη προτού εισέλθουμε σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, δεν θεωρώ ότι επηρεάστηκε από αυτήν. Μου έδωσε, όμως, τον απαραίτητο ελεύθερο χρόνο για να τη διαμορφώσω όπως ήθελα, να της δώσω την τελική της μορφή.

Η προηγούμενη συλλογή διηγημάτων σου, το Κήτος σου προσέφερε το βραβείο του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα που έχουν θεσμοθετήσει οι εκδόσεις Έναστρο και το περιοδικό Κλεψύδρα, όπως και το Κρατικό Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου στη λογοτεχνία. Σ’ έχει επηρεάσει στη συγγραφική σου πορεία; Το θεωρείς ευθύνη απέναντι στο αναγνωστικό κοινό σου;

Η βράβευση του πρώτου μου βιβλίου αποτέλεσε μια αδιαμφισβήτητη τιμή και μου χάρισε ένα ζευγάρι μεγάλα φτερά, με τα οποία μπορούσα να πετάξω. Είναι πράγματι σπουδαίο να βραβεύεται το πρώτο βιβλίο ενός συγγραφέα, πόσο μάλλον με δύο βραβεία. Γρήγορα, όμως, κατάλαβα ότι για να πετάξεις χρειάζεται και ιδρώτας, προσπάθεια, σκληρή δουλειά.

Ποια είναι η γνώμη σου για το Bookia, όσο αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Οποιαδήποτε ενέργεια προάγει την ανάγνωση είναι εκ προοιμίου αξιέπαινη. Το βήμα που δίνεται σε συγγραφείς μέσω ιστοσελίδων όπως η Bookia βοηθά στην επαφή με τους αναγνώστες, αλλά δίνει το απαραίτητο θάρρος και σε επίδοξους συγγραφείς να βουτήξουν στον ωκεανό της λογοτεχνίας.

Να ρωτήσω αν υπάρχει κάποια ιδέα στον υπολογιστή σου ή είναι νωρίς ακόμη για συγγραφικά σχέδια;

Υπάρχει ήδη μια ιδέα μέσα μου, με την οποία έχω αρχίσει να ζω, να περνάω χρόνο μαζί της, να την ξεκλειδώνω. Κάποια βράδια, όταν με αφήνει, την πλησιάζω, της αποσπώ μερικές κουβέντες και τις γράφω στον υπολογιστή. Την τροφοδοτώ διαρκώς με νέα διαβάσματα και περιμένω να μου αποκαλυφθεί. Έτσι, γυμνή, δίχως ντροπή θα μπορέσω επιτέλους να την κάνω δική μου.

Ευχαριστώ Ούρσουλα Φωσκόλου για την κουβέντα και σου εύχομαι «Η Παναγία των εντόμων» να είναι καλοτάξιδη.