Γράφει: Δημήτρης Σακισλίδης

Η Μερόπη Βλάχου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Α.Π.Θ. Τα συγγραφικά της βήματα τα οδήγησε η ανάγκη να φτάσουν στα παιδιά με απλό τρόπο έννοιες, ιδέες, αξίες της αρχαίας ελληνικής αλλά και της νεότερης γραμματείας που αποτελούν και προτάσεις ζωής. Έχει γράψει έργα για αρχαίους σοφούς, από τους οποίους τον εκδοτικό δρόμο γνώρισε ο «Διογένης ο "σκύλος"» [εκδόσεις Βάρφη, 2018, σε μορφή κόμικ], ο «Σωκράτης, ο φίλος της σοφίας» και τώρα ο «Επίκουρος, ο κηπουρός της σοφίας» [εκδόσεις ΜΟΛΥΒΙ]. Περιμένουν τη σειρά τους ο Σόλων και οι Προσωκρατικοί. Από τις Εκδόσεις ΜΟΛΥΒΙ έχουν, επίσης, εκδοθεί η «Οδύσσεια» και η «Ιλιάδα», διασκευές των Ομηρικών επών για μικρούς και μεγάλους, καθώς και δύο κωμωδίες του Σαίξπηρ διασκευασμένες σε μορφή κόμικ: «η Τρικυμία» και «η Δωδέκατη νύχτα».

Σήμερα 2.300 χρόνια μετά… τα λόγια του Επίκουρου δεν έχουν παλιώσει. Ζούμε σε μια ακόμη ταραγμένη εποχή και το παράδειγμα του Έλληνα φιλοσόφου μπορεί να μας βοηθήσει:

• Να δημιουργήσουμε εστίες ανθρωπιάς
• Να κρατήσουμε ψηλά τη φιλία
• Να μη χάσουμε την εμπιστοσύνη μας στον άνθρωπο

Το βιβλίο σας απευθύνεται μόνο σε νέους ή πιστεύετε πως μπορεί να διαβαστεί το ίδιο ευχάριστα και από ενήλικες;

Το λέω συχνά: το αναγνωστικό κοινό, για μένα, δεν κατηγοριοποιείται ηλικιακά. Ο Επίκουρος, όπως και όλα τα βιβλία μου, απευθύνονται σε κάθε ηλικία -εκτός από την προσχολική, φυσικά. Όσον αφορά τις μικρές ηλικίες, εξαρτάται από τις γνωστικές ανησυχίες του παιδιού και του περιβάλλοντός του. Όσον αφορά τους μεγάλους, το βιβλίο μου είναι μια πρώτη συνάντηση, απλή και προσιτή με τον σπουδαίο φιλόσοφο. Υπάρχουν στοιχεία που μπορούν να ελκύσουν ένα παιδί και άλλα που θα τραβήξουν το ενδιαφέρον ενός ενήλικα και θα του ανοίξουν την όρεξη να "ψάξει" περισσότερο τον Επίκουρο, αν το θελήσει.

Τι είναι αυτό που σας γοητεύει περισσότερο στους αρχαίους κλασικούς μας;

Οι αξίες που αναδύονται από την αρχαία σκέψη. Οι αρχαίοι κλασικοί τόλμησαν να κοιτάξουν βαθιά τον άνθρωπο, με ειλικρίνεια, χωρίς φόβο, ως υπαρξιακή και κοινωνική οντότητα. Μελετώντας τους μπορούμε να ανιχνεύσουμε προτάσεις ζωής: Πώς να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι ως μέλη μιας ανθρώπινης κοινότητας.

Θεωρείτε τη φιλοσοφία ως γιατρικό που κρύβεται στην απλότητα;

Ο Επίκουρος αυτό περίπου είπε. Η φιλοσοφία είναι φάρμακο που γιατρεύει τις αγωνίες του ανθρώπου. Τα συστατικά αυτού του φαρμάκου είναι ο λιτός τρόπος ζωής, η απαλλαγή από φόβους που μας τυραννούν και αναστέλλουν τη ζωή μας, η καλλιέργεια της φιλίας, οι ουσιαστικές, αληθινές σχέσεις με τους άλλους.

Τελικά, ένας δάσκαλος πρέπει να λύνει όλες τις απορίες στους μαθητές του;

Δεν υπάρχει "πρέπει" στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τα "πρέπει" εγκλωβίζουν τον νου και περιορίζουν την ελευθερία σκέψης. Εξάλλου, οι απορίες ενός μαθητή [και ενός ανθρώπου γενικά] που έχει γνήσιο ενδιαφέρον για τη γνώση, δε λύνονται ποτέ. Κάθε απάντηση που δίνεται γίνεται πηγή της επόμενης απορίας του και πάει λέγοντας. Αυτό που μπορεί να κάνει ένας δάσκαλος είναι να γονιμοποιεί τη σκέψη των μαθητών του, για να δώσουν τα δικά τους γεννήματα μακριά από το πεδίο της υποχρεωτικότητας και του εξαναγκασμού.

Υπάρχει παντοτινή φιλία στις μέρες μας;

Η φιλία είναι σχέση με έναν άλλον άνθρωπο. Είναι σχέση πολύτιμη, βαθιά, αναγκαία, αλλά δε θέλω να εξιδανικεύω πράγματα που αφορούν την ανθρώπινη κατάσταση. Τίποτα παντοτινό δεν υπάρχει στα ανθρώπινα πράγματα. Οι άνθρωποι αλλάζουμε στο διάβα της ζωής. Για να έχει διάρκεια μια φιλία πρέπει να έχουμε το θάρρος να κοιτάζουμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη και να "γδυνόμαστε" μπροστά στους ανθρώπους που αγαπάμε. Μια σχέση αληθινή μπορεί να είναι ισόβια.

Τι σημαίνει για σας συγγνώμη και συγχώρεση;

Η συγγνώμη και η συγχώρεση έχουν ως πρώτο συνθετικό το "συν". Σημαίνει, λοιπόν, ότι κάνω ένα βήμα προς τον άλλον, πλησιάζω τη δική του σκέψη, μοιράζομαι τον ίδιο χώρο μ’ αυτόν. Αναγνωρίζω και παραδέχομαι πως έχω κάνει λάθος, όταν ζητώ συγγνώμη. Αναγνωρίζω και κατανοώ το "δικαίωμα" του άλλου να κάνει λάθος, όταν συγχωρώ. Και δεν εννοώ το τυπικό "συγγνώμη" της αστικής ευγένειας, αλλά αυτό που συντρίβει το "εγώ" και διευρύνει το πεδίο επικοινωνίας με τον άλλον.

«Λάθε βιώσας»: Μια στάση ζωής διαχρονική; Το ίδιο σημαντική με τότε ή περισσότερο απαραίτητη σήμερα;

Το "Λάθε βιώσας" είναι μια στάση-πρόταση ζωής του Επίκουρου, που ταιριάζει σε ταραγμένες εποχές διάλυσης των θεσμών, κατάρρευσης των αξιών, ενός ευρέος δυστοπικού πολιτικού, κοινωνικού και ανθρώπινου τοπίου. Είναι μια πρόταση ζωής για όποιον θέλει να σώσει την ψυχή του και να κρατήσει ζωντανές σε μια μικρή κοινότητα ανθρώπων κάποιες αξίες. Ταιριάζει απόλυτα στην εποχή μας.

Πιστεύετε ότι εμβαθύνουμε αρκετά στους «κήπους της φιλίας» και από ποια «αγκάθια» κινδυνεύουν τα λουλούδια;

Νομίζω πως δεν εμβαθύνουμε στις σχέσεις μας, είναι κουραστικό πράγμα αυτό, αφού ζούμε στην εποχή της ταχύτητας, της εναλλαγής εικόνων και εντυπώσεων και του ναρκισσισμού των σέλφι. Υπάρχει πολλή μοναξιά σε όλο αυτό το πανηγύρι των εκτεθειμένων ζωών μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ψυχή μας άλλα ζητά. Ελπίζω να βρούμε τον δρόμο μας. Το μεγάλο "αγκάθι" είναι η παράδοση άνευ όρων και ορίων στο ρεύμα της εποχής μας που οδηγεί στην αποανθρωποποίηση του ανθρώπου.

Ποια είναι τα δικά σας τέσσερα φάρμακα απέναντι στις αντιξοότητες της καθημερινότητας;

Δε θα μπορούσα να απαριθμήσω τέσσερα φάρμακα. Με παρηγορούν οι σκέψεις και τα λόγια που έχουν ειπωθεί και φτάνουν σε μένα μέσα από τα βιβλία. Η ποίηση είναι δυνατό φάρμακο. Και, φυσικά, η παρουσία κάποιων ανθρώπων στη ζωή μου. 

Αν ζούσε σήμερα ο Επίκουρος, πώς υποθέτετε ότι θα ένιωθε για τον τρόπο ζωής μας;

Εξαιρουμένης της τεχνολογικής εξέλιξης, ένας σοφός σαν τον Επίκουρο δε θα εκπλησσόταν και πολύ με την ανθρώπινη κατάσταση. Θα διάλεγε παρόμοιο, λιτό τρόπο ζωής και τον Κήπο του, με κοινωνική πολυχρωμία, μακριά από την Αθήνα!