Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Ειρήνη Μαλάµου γεννήθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβρη του 1971. Σπούδασε Προγραµµατισµό Η/Υ κι εργάστηκε από το 1990 σε πολυεθνικές κι ελληνικές ασφαλιστικές εταιρείες, στο τµήµα της Μηχανογράφησης. Έχει γράψει ως τώρα τα βιβλία «Το μαύρο νυφικό», «Ο χρησμός της κουκουβάγιας» και το «Ανάμεσα σε δυο Θεούς».

Στο Bookia μας μίλησε για το τελευταίο της βιβλίο, το «Ανάμεσα σε δυο Θεούς», ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα εποχής.

Απ' όσο γνωρίζω δε σας συνδέει κάτι με τη Θεσσαλία. Πώς και αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το θέμα των κολίγων;

Ίσως να μην είναι ευρέως γνωστή η σύνδεσή μου με τη Θεσσαλία, στην πραγματικότητα όμως η Θεσσαλία κυλάει στις φλέβες μου. Έχω γεννηθεί και να έχω μεγαλώσει στην Αθήνα και από την πλευρά του πατέρα μου, έχω καταγωγή από τη Σκόπελο, η μητέρα μου όμως Τρικαλινή. Ο Θεσσαλικός κάμπος, αυτή η γεμάτη πλούτο γη, αποτυπώθηκε στη μνήμη μου, όπως ακριβώς αποτυπώνεται στις σελίδες του «Ανάμεσα σε δύο Θεούς». Βοσκοτόπια και χωράφια, ο βουερός Σαλαβριάς και οι παραπόταμοι, τα λιγοστά σπίτια των χωριών και οι ψηλές βουνοκορφές του Κόζιακα και της Όσσας. Παγωμένοι χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια, αέναη περιστροφή από το σκληρό φως στην πάγρα, λάσπη και ξερό χώμα, όλα είναι οι ουράνιες δυνάμεις και ο απέραντος κάμπος που αλλάζει τα χρώματα με τις εποχές.

Κι αν στο πέρασμα των αιώνων ο Θεσσαλικός κάμπος αποτέλεσε μήλον της έριδος, αφού η γεννήτρια γη του έδινε την αυτάρκεια στο ψωμί, το χώμα του ποτίστηκε με τον ιδρώτα των Κολίγων που έχουν το γενετικό τους αποτύπωμα στις απαρχές του ελληνικού ιδιώματος. Απαρασάλευτα ριζώματα της φυλής μας που έζησαν με τις μέσες σκυμμένες και τα χέρια στη γη. Άνθρωποι χαμηλού ορίζοντα που δεν σήκωναν ποτέ κεφάλι, ίσως γιατί, αν κάπου σήκωναν, το ξερίζωναν οι αρουραίοι του κάμπου. Ωστόσο μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος, ανακαλύπτει κανείς πως στα λασπωμένα χώματα του κάμπου, ξεφύτρωναν κάπου κάπου και τριαντάφυλλα.

Η απόφασή σας να συνδυάσετε την ιστορική αφήγηση με τα πρόσφατα γεγονότα της κακοκαιρίας Ντάνιελ πως ακριβώς προέκυψε; Πριν ή μετά από τους κολίγους;

Όταν συνέβη η κακοκαιρία Ντάνιελ, είχα ήδη μελετήσει το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο θα αναφερόμουν και βρισκόμουν στο στάδιο της συγγραφής. Παρακολουθώντας τον Ντάνιελ να σαρώνει, ανέτρεξα στις σημειώσεις μου καθώς θυμήθηκα πως μια παρόμοια κακοκαιρία με τραγικές επιπτώσεις είχε συμβεί και στις αρχές του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 1907 που ξεχείλισε ο Ληθαίος ποταμός από σφοδρή κακοκαιρία και ο κάμπος έγινε ένας απέραντος τάφος. Διακόσιοι με τριακόσιοι άνθρωποι πνίγηκαν, ενώ κατέρρευσαν πάνω από χίλια διακόσια σπίτια. Η σύνδεση του παρελθόντος με τα παρόν μου ήρθε αίφνης. Ήταν μάλλον μοιραία.

Ο Αντίλ είναι ο κατεξοχήν ήρωας του βιβλίου σας ο οποίος κινείται κυριολεκτικά ανάμεσα σε δύο θεούς, όπως μας λέτε στον τίτλο του βιβλίου σας. Ο Αντίλ είναι γιος μιας χριστιανής και ενός μουσουλμάνου, Έλληνας και Τούρκος. Πιστεύετε πως οι άνθρωποι που ακροβατούν ανάμεσα σε δύο φυλές και δύο θρησκείες έχουν πρόβλημα ταυτότητας, πρόβλημα στο που «ανήκειν» ή μήπως είναι τελικά πιο ανοιχτόμυαλοι και προοδευτικοί;

Πιστεύω πως οι άνθρωποι που προέρχονται από επιμειξία φυλών ή θρησκειών είναι αναπόφευκτο να αντιμετωπίζουν με λιγότερο φόβο τη διαφορετικότητα, ακριβώς επειδή τη βιώνουν από τα γεννοφάσκια τους. Ο Αντίλ όμως, είναι ένας ήρωας που δεν γνωρίζει εξ αρχής την πραγματικότητα σχετικά με την πίστη της μητέρας του. Μετατρέπεται σε πρώιμο αμφισβητία και καταλήγει να γίνει ένας όψιμος σκεπτικιστής. Κι εδώ έρχεται η ερώτηση του «ανήκειν».

Η Ειρήνη, κρύβει κάτω από τον μουσουλμανικό φερετζέ της, τον σταυρό που φοράει κατάσαρκα. Ο Χασάν είναι διατεθειμένος να προσκυνήσει οποιονδήποτε Θεό μπορεί να τον βοηθήσει ώστε να πραγματοποιήσει τα όνειρά του. Ο Παναγής αμφισβητεί τους Αγίους του, αφού τον άφησαν αβοήθητο. Ωστόσο, το βιβλίο δεν πραγματεύεται το θέμα της πίστης, ούτε το θέμα της καταγωγής.

Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η εσωτερική πάλη του ανθρώπου, η αναμέτρησή του με την υποταγή και την εξουσία, τον έρωτα και την προδοσία, την έχθρα και τη φιλία, τη ζωή και τον θάνατο, και τελικά με το φως και το σκοτάδι ή τα ιερά και τα ανίερα που κατατρύχουν την ανθρώπινη ψυχή.

Γράφετε στο βιβλίο σας: «Είτε μουσουλμάνα είσαι, είτε χριστιανή, τούτος ο κόσμος είναι των αντρών. Γι’ αυτό ήθελα να είχα γεννηθεί άντρας». Τότε ο κόσμος ήταν σίγουρα των αντρών. Σήμερα είναι; Τι πιστεύετε;

Θα χρειαζόμασταν βιβλία ολόκληρα για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση. Σε γενικές γραμμές, πιστεύω πως η θέση της γυναίκας στην κοινωνία καθορίζεται από τη γεωγραφία και τον χρόνο. Με άλλα λόγια, η αξία της ανθρώπινης ζωής όπως και ο τρόπος σκέψης, εξαρτώνται από τον τόπο και τον χρόνο που γεννιέται και γαλουχείται κανείς. Η γυναίκα του "σήμερα" απέχει πολύ από τη γυναίκα του "χθες", αλλά ακόμα και σήμερα, η υπόσταση της γυναίκας στον δυτικό κόσμο δεν είναι ίδια με αυτή που υπάρχει σε πολλές χώρες του υπόλοιπου κόσμου. Βέβαια, δε σας κρύβω πως πολλές φορές έχω αναρωτηθεί γιατί οι γυναίκες που έχουν βιώσει την εξαντλητική καταπίεση στο πετσί τους, δε γαλουχούν την επόμενη γενιά έτσι ώστε να σπάσουν τον κύκλο. Κι εδώ θα δανειστώ μια φράση του Marquis de Condorcet: «Το μυστικό της καταπίεσης δε βρίσκεται στην ισχύ του σατράπη, αλλά στο μυαλό του δούλου.»

Χασάν, Παναγής, Αφέντω, Άννα, Νάσος, Ζεϊνέπ… υπάρχει κάποιος από τους πολλούς ήρωες του βιβλίου σας που να κέρδισε μία ξεχωριστή θέση στην καρδιά σας; Έχετε κοινά με κάποιον από αυτούς;

Όλοι τους έχουν μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Εάν όμως πρέπει να ξεχωρίσω κάποιον, ακριβώς επειδή έχω πολλά κοινά στοιχεία μαζί της, είναι η ηρωίδα στην οποία επέλεξα να δώσω το όνομά μου.

Από την έρευνα που κάνατε μέσα από τις πηγές για τη συγγραφή του μυθιστορήματός σας, που καταλήξατε σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων στη Θεσσαλία; Πώς ήταν τελικά, περισσότερο ειρηνικές και αγαστές ή το ανάποδο;

Μελετώντας τα ιστορικά στοιχεία της εποχής, αναρωτήθηκα πολλές φορές εάν ήταν δυνατόν να υπήρχε αγαστή σχέση μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών. Συχνά κατέληγα στο συμπέρασμα πως μετά από τετρακόσια χρόνια συμβίωσης, είχαν εκπαιδευτεί να συνυπάρχουν. Η ερώτηση βέβαια είναι εάν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά, ή εάν κάτω από τη συνύπαρξη υποκρυπτόταν ένα ηφαίστειο που περίμενε τις κατάλληλες συνθήκες για να εκραγεί.

Τελικά η σύγκρουση αυτή παίρνει σάρκα και οστά στα πρόσωπα των δύο ανδρών ηρώων του έργου του Παναγή και του Χασάν. Ολόκληρη η ανάπλαση της εποχής, βασίζεται στη συνολική σχέση μεταξύ των δύο αυτών προσώπων και είναι αυτοί που θα δώσουν την απάντηση σχετικά με τους όρους της σχέσης των δύο κοινοτήτων.

Υπήρχαν πράγματι και καλοί Τούρκοι όπως τον Αντίλ, τον ήρωα του βιβλίου σας;

Γενικά οι άνθρωποι είμαστε δημιουργήματα του καιρού μας. Για τον Αντίλ όμως θα απαντήσω με ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο.

«Ο Αντίλ ήταν ένας άνθρωπος σκορπισμένος σε κόσμους δυσνόητους, τόσο πολύπλοκος και διαφορετικός, που δεν ήξερε ποτέ κανείς πώς να τον χαρακτηρίσει. Ο Παναγής κάποτε θα τον χαρακτήριζε με μία μόνο λέξη: ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Τότε που θα αντιλαμβανόταν πως υπάρχουν κάποιοι θνητοί που έχουν τη δύναμη να ανυψωθούν πάνω από τις ιδέες του καιρού τους, πως είναι πολύ λίγοι, αλλά υπάρχουν… Πως ο Αντίλ ήταν ένας απ’ αυτούς.»

Ποια είναι η αγαπημένη σας ιστορική εποχή για την οποία θα θέλατε να γράψετε κάτι;

Υπάρχουν πολλές ιστορικές εποχές για τις οποίες θα ήθελα να γράψω. Όχι απαραίτητα αγαπημένες, μάλλον σκοτεινές και δραματικές, ωστόσο ενδιαφέρουσες.

Τι είδους βιβλία σας αρέσει να διαβάζετε; Ασχολείστε με την ανάγνωση ιστορίας ή ιστορικού μυθιστορήματος;

Παλαιότερα διάβαζα οποιοδήποτε βιβλίο έπεφτε στα χέρια μου. Τώρα πια διαβάζω επιλεκτικά, χωρίς όμως να αποκλείω κάποιο είδος λογοτεχνίας. Φυσικά, τη μερίδα του λέοντος κατέχουν τα ιστορικά και τα κοινωνικά μυθιστορήματα όπως και η μελέτη της Ιστορίας.

Σας ευχαριστώ θερμά!