Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Η Μαίρη Πετρολιά – Αμανίτη γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος του Αμερικανικού Κολλεγίου «Ανατόλια». Πτυχιούχος του Τμήματος Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης Δημοσίου Δικαίου της Σχολής Νομικών και Οικονομικοί Επιστημών του ΑΠΘ. Ως μέλος του Επιστημονικού Διδακτικού Προσωπικού του Τμήματος Νομικής στην έδρα του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου επί σειρά ετών, δίδαξε Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο σε μεταπτυχιακό επίπεδο.

Κατά τη διάρκεια της θητείας της στην έδρα Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου έγραψε σημαντικές ειδικές νομικές μελέτες Δημοσίου Διεθνούς, καθώς και Δημοσίου Δικαίου γενικότερα. Μεταξύ αυτών «Ο Γενικός Γραμματεύς του ΟΗΕ. Καταστατικαί Προβλέψεις και Πρακτική Εφαρμογή του Θεσμού», «Το Νομικόν Καθεστώς της Μουσουλμανικής Μειονότητος της Θράκης», «Η Ένωσις της Αλβανίας με την Ελλάδα και το Νομικόν Καθεστώς των Σχέσεων Ελλάδος και Αλβανίας κατά την Διάρκειαν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και Εντεύθεν», «Η Νησιωτική Υφαλοκρηπίδα κατά το Δημόσιον Διεθνές Δίκαιον της Θαλάσσης. Το Ζήτημα της Υφαλοκρηπίδας των Νήσων του Αιγαίου», «Η Ισότητα της Ψήφου», «Η Ευρωπαϊκή Σύμβασις Προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επιτρεπόμενοι περιορισμοί των Διασφαλιζομένων Δικαιωμάτων» κ.ά.

Πρώτη ενασχόλησή της με μη νομικά κείμενα είναι το «Για τα σαράντα που πέρασαν, τα ‘Τρίμηνα’, ίσως για το Ετήσιο’. Γι’ αυτούς που επέζησαν από τη φωτιά στο Μάτι και γι’ άλλους», Θεσσαλονίκη 2018.

Ακολούθησε το Μυθιστόρημα «Μέλλον μου είναι το παρόν», Θεσσαλονίκη 2019, Εκδόσεις Μέθεξις και στη συνέχεια το Μυθιστόρημα «Η μάσκα της Γελλώς» Μέθεξις 2021 και «Στη σκιά του άρκευθου», 2022.

Εννέα διηγήματα προέκυψαν από την πένα της Μαίρης Πετρολιά – Αμανίτη, γραμμένα με ύφος ξεκάθαρο και στην ίδια λιτή, ρέουσα γλώσσα που την χαρακτηρίζει. Με ειλικρίνεια και απλότητα μοιράζεται μαζί μας ιστορίες βγαλμένες από τη ζωή που ακροβατούν ανάμεσα από τη φαντασία, την αλήθεια, το παράλογο και το τυχαίο. Ο παλιός καθρέφτης γίνεται αφορμή να διαπιστώσει ο καθηγητής το λάθος. Η κακοποιημένη γυναίκα δεν διστάζει. Ένας έρωτας αιωρείται σε δωμάτιο νοσοκομείου. Πετυχημένος άντρας καταλήγει έρμαιο του Φόβου. Στριμμένος γέρος ταλαιπωρεί τους πάντες με το πείσμα και τις εμμονές του. Χάνει το πλοίο νεαρή φοιτήτρια και χαζεύει σε παλαιοπωλείο. Θεωρεί τον εαυτό του συγγραφέα ο πολιτικός μηχανικός που φέρνει μια γυναίκα στα όριά της. Συνταξιούχος δασκάλα αναμετριέται ασυναίσθητα με φημισμένο διακοσμητή. Παράξενη φιγούρα δίνει συνέντευξη σε μαθητευόμενη δημοσιογράφο.

O αναγνώστης συμμετέχει σε ονειροφαντασίες, μοιράζεται ψήγματα αναμνήσεων. Διεισδύει στο παρελθόν των ηρώων, το παρακολουθεί να επηρεάζει το παρόν, να αγγίζει το μέλλον. Καθώς κινούνται ανάμεσα στο πραγματικό και το εξωπραγματικό, διαπιστώνει ότι –όπως και στη δική του τη ζωή– το απροσδόκητο ανατρέπει σχέδια, πυροδοτεί όνειρα, μεταβάλλει τη ζωή τους. Χαίρεται με τα επιτεύγματά τους, συγκινείται με τα παθήματά τους, προβληματίζεται με τις επιλογές τους και γιατί όχι, αφήνεται να παίρνει μέρος, ανάλογα με τη δική του οπτική, στην εξέλιξη κάθε ιστορίας.

Ενάμισι χρόνο από την έκδοση του μυθιστορήματός σας “Η μάσκα της Γελλώς” επανέρχεστε στο προσκήνιο με το νέο σας βιβλίο “Στη σκιά του άρκευθου“. Για ποιους λόγους επιλέξατε αυτή τη φορά να παρουσιάσετε μια συλλογή διηγημάτων αντί για ένα ακόμα μυθιστόρημα;

Είδα το διήγημα σαν πρόκληση για να ασχοληθώ με κάτι άλλο. Ακόμα και σαν ένα είδος “απιστίας“ προς τη μεγάλη αγάπη μου που είναι το μυθιστόρημα.

Πώς προέκυψε ο τίτλος “Στη σκιά του άρκευθου”;

Εντελώς τυχαία. Ένας juniperus oxycedrus (άρκευθος οξύκεδρος) εμφανιζόταν διαρκώς στην οθόνη κάθε φορά που άνοιγα τον υπολογιστή. Εγώ ακριβώς εκείνο το διάστημα χρειαζόμουν ένα δέντρο με ανύπαρκτη σχεδόν σκιά για να φιλοξενήσει στην έρημο της Νεβάδα τους ήρωες του ομώνυμου διηγήματός μου. Ο άρκευθος ήρθε και “κούμπωσε“. Περιέργως, έκτοτε δεν ξαναεμφανίστηκε στην οθόνη μου.

Αν σας ζητούσα να ξεχωρίσετε κάποιο διήγημα από τη συλλογή ως το αγαπημένο σας, ποιο θα ήταν και για ποιους λόγους;

Με δυσκολία ξεχωρίζω το “Άλλη μια φορά“, ίσως επειδή περιλαμβάνει αρκετά βιωματικά στοιχεία.

Ποιο από τα διηγήματα της συλλογής σας φόρτισε περισσότερο συναισθηματικά και κατά συνέπεια σας δυσκόλεψε στον χειρισμό του;

Το ίδιο διήγημα. Η όποια δυσκολία αφορούσε στο να αποκαλύψω το τόσο όσο… Βλέπετε, εγώ δουλεύω, κυρίως, με τη φαντασία.

Εξαιρετικά διηγήματα, καλοδουλεμένα, ικανά να δονήσουν τον αναγνώστη, να προβληματίσουν, να δημιουργήσουν μια συνεχή σχέση και σύνδεση μετά το πέρας της ανάγνωσης. Διαβάζοντας τα, ο αναγνώστης αναπόφευκτα εμπλέκεται, παίρνει θέση, εκφράζει άποψη, συμμετέχει. Ήταν αυτό ένας στόχος που θέσατε εξαρχής;

Τα διηγήματά μου πλέκονται γύρω από ανθρώπινες σχέσεις, άσχετα αν οι χαρακτήρες μου είναι κατά κύριο λόγο αποκυήματα της φαντασίας μου. Βρίσκω πολύ πιο συναρπαστική τη διαδικασία του να προσαρμόζω φανταστικούς ανθρώπους σε καταστάσεις που επινοώ και μπορεί να μην απέχουν από την πραγματικότητα, από το να καταγράφω ζωές και συμβάντα που αφορούν πραγματικούς ανθρώπους. Το γεγονός ότι μοιράζομαι τις σκέψεις μου κοινοποιώντας αυτά που γράφω, προϋποθέτει τόλμη. Η οποιασδήποτε μορφής θέση, συμμετοχή, αντίδραση του αναγνώστη είναι η χαρά και η ανταμοιβή μου.

Χαρακτήρες καθημερινοί, απλοί και σύνθετοι συνάμα, μικροί και τρανοί. Ποιο είναι το στοιχείο εκείνο που κατά τη γνώμη σας χαρίζει σε ένα κείμενο τη δύναμη και δυναμική που χρειάζεται, ώστε να ελκύσει τον αναγνώστη; Μια συνταρακτική και ενδιαφέρουσα πλοκή ή ένας σωστά δομημένος χαρακτήρας ικανός να “σηκώσει“ το κείμενο στα χέρια του;

Θεωρώ τόσο την πλοκή όσο και τον ή τους χαρακτήρες ως τα θεμελιώδη στοιχεία του πεζογραφήματος. Όταν διαβάζουμε, συνήθως επικεντρωνόμαστε στους χαρακτήρες, οι οποίοι όμως χωρίς την πλοκή θα έμεναν μετέωροι.

Από τη στιγμή που σχηματίσετε ένα χαρακτήρα, είναι αυτός αυτόνομος, έχει ελεύθερη βούληση; Ποια είναι τα συστατικά ενός τέλειου χαρακτήρα;

Τον χαρακτήρα τον κατευθύνει ο συγγραφέας. Είναι κάτι σαν μαριονέτα που κινείται στο μυαλό του. Αυτός θα τον εξυψώσει, θα τον χαντακώσει, θα τον παραδώσει το έλεος του αναγνώστη. Τέλειος χαρακτήρας δεν υπάρχει από τη στιγμή που η τελειότητα προσλαμβάνει υποκειμενική χροιά και επιδέχεται κριτική. Εμένα, πάντως, με ελκύουν οι χαρακτήρες με προβλήματα. Τα ανασύρω, τα επεξεργάζομαι, δεν προσπαθώ να τα “θεραπεύσω”. Εδώ με ενδιαφέρει εξαιρετικά η οπτική -συμμετοχή- του αναγνώστη.

Προφανώς, θα υπήρχαν και άλλα διηγήματα προς ένταξη στην παρούσα συλλογή. Αν ναι, με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή τους;

Υπήρχε ένα δέκατο. Έχοντας ξεπεράσει κατά πολύ τις πέντε χιλιάδες λέξεις, εξελισσόταν σε μυθιστόρημα. Δε θέλησα να το κουτσουρέψω.

Παρ’ όλο που γενικά το βιβλίο στη χώρα μας δεν έχει την άνοδο που περιμέναμε, πώς εξηγείτε ότι πολλοί από εμάς έχουμε στραφεί προς την συγγραφή;

Καθοριστικό ρόλο στη στροφή αυτή έπαιξε το διάστημα της καραντίνας λόγω του κορονοϊού. Η ραγδαία εξάπλωση της τεχνολογίας είχε όμως ήδη αρχίσει να κατευθύνει μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε περιορισμό των κοινωνικών επαφών. Τείνουμε να “συνομιλούμε” περισσότερο με μηχανήματα παρά με συνανθρώπους μας Το γράψιμο αναμφισβήτητα είναι καλή παρέα. Τα δύσκολα αρχίζουν όταν φτάνουμε στο αποτέλεσμα.

Το διήγημα στη χώρα μας παραδοσιακά ανθεί. Για ποιους λόγους κατά τη γνώμη σας;

Θα έλεγα ότι οι λόγοι είναι πρώτιστα πρακτικοί με κυριότερο τη συντομία του. Σαν λαός είμαστε φύσει ανυπόμονοι. Για την ανάγνωση πολυσέλιδου μυθιστορήματος απαιτούνται πολλές ώρες ακόμα και ημέρες. Όταν μας κυνηγάει ο χρόνος, δεν είναι λογικότερο οι περισσότεροι αναγνώστες να στραφούν σε σύντομα αναγνώσματα, ώστε να περάσουν γρηγορότερα στα επόμενα; Αυτά είναι, άλλωστε, πιο εύκολα διαχειρίσιμα για όσους διαβάζουν στο κρεβάτι, στο μετρό, στη διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού.

Πότε μας αρέσει πραγματικά ένα μυθιστόρημα ή διήγημα;

Εμένα μου αρέσει, όταν αντί να το κρατάω, με “κρατάει“ αυτό. Μέχρι το τέλος.

Ποιο είδος από τα δύο -- μυθιστόρημα, διήγημα – έχει μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας και για ποιους λόγους;

Για κάποιον που γράφει με βάση την έμπνευση και τη φαντασία, το γράψιμο μπορεί να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Δύσκολα περιορίζονται σε κουτιά προκαθορισμένου και ολοένα μειούμενου μεγέθους, κατασκευασμένα ακόμα και για λιλιπούτεια αναγνώσματα. Η δυσκολία του να τιθασεύσεις μυθιστόρημα, είναι πολύ μεγαλύτερη, και ακριβώς αυτό με ξεσηκώνει.

Εκτός του πρότερου συγγραφικού σας βίου, ο οποίος ουσιαστικά επικεντρωνόταν σε μη λογοτεχνικά κείμενα, καθαρά στον χώρο της λογοτεχνίας δεν είστε πολλά χρόνια. Ωστόσο, η γραφή σας έχει ξεχωρίσει και αγαπηθεί. Τι είδους αποτέλεσμα είναι αυτό κατά τη γνώμη σας;

Την ευχέρεια που ανέκαθεν είχα στο γράψιμο, αξιώθηκα -στη δύση, έστω, τη ζωής μου- να τη διοχετεύσω δημιουργικά σε μονοπάτια της λογοτεχνίας. Είμαι ευτυχής γιατί νιώθω το γράψιμο σαν μια αστείρευτη πηγή που αναβλύζει χαρά, ακόμα και όταν γράφω μια δραματική ιστορία. Φαίνεται ότι τη χαρά αυτή συμμερίζονται και οι αναγνώστες μου. Άλλωστε, το ότι γράφω απλά και κατανοητά, έχει βρει ανταπόκριση σε αναγνώστες κάθε ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου, διαπίστωση που με συγκινεί αφάνταστα. Γριφώδη λογοτεχνικά κείμενα γραμμένα σε εξεζητημένο ύφος με λέξεις φτιαχτές ή ανασυρμένες από αραχνιασμένα χρονοντούλαπα δε με αγγίζουν.

Πολλοί συγγραφείς αντιμετωπίζουν αρκετές φορές τη λευκή σελίδα, της οποίας η δύναμη είναι αδιαμφισβήτητη. Μπορεί σαφέστατα να λειτουργήσει ως αποτροπή, αλλά και ως δόλωμα. Την έχετε αντιμετωπίσει κάποια στιγμή στη μέχρι τώρα καριέρα σας;

Μέχρι τώρα η “λευκή σελίδα“ δε με έχει απασχολήσει προσωπικά. Βασάνισε όμως εξοντωτικά τον τραγικό ήρωα του διηγήματός μου «Χειροκροτήματα».

Ετοιμάζετε κάτι νέο;

Όσο μου χαρίζεται χρόνος, μιας και διανύω αισίως την έβδομη δεκαετία της ζωής μου, γράφω. Πρόκειται για ένα ακόμα μυθιστόρημα, η πλoκή του οποίου αφορά και πάλι κατά κύριο λόγο στις ανθρώπινες σχέσεις και είναι αποκύημα της “αχαλίνωτης”, όπως τη χαρακτήρισε κάποιος, φαντασίας μου.