Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Το φωτορεπορτάζ.
Το βιβλίο «Τρεις φορές ξένη».
Ο συγγραφέας William Mallinson.
Οι εκδόσεις Επίκεντρο.

Οι εκδόσεις Επίκεντρο παρουσίασαν το βιβλίο στο Free Thinking Zone του William Mallinson, «Τρεις φορές ξένη».

Για το βιβλίο και το συγγραφέα μίλησαν:

• Νίκος Δεμερτζής, καθηγητής πολιτικής επικοινωνίας και επικοινωνίας, Ε.Κ.Π.Α. – Δ/ντής Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Κ.Ε.)
• Ανδρέας Στεργίου, επίκουρος καθηγητής Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Η Αρετή Γεωργίλη, εκ μέρους του Free Thinking Zone, καλωσόριζε τους παρευρισκόμενους και ευχαρίστησε για την παρουσία τους «παρά τις αντίξοες συνθήκες της συγκεκριμένης ημέρας».

Εξέφρασε τη χαρά της για τη φιλοξενία του πρώην διπλωμάτη William Mallinson και την παρουσίαση του βιβλίου του, «το προσωπικό του βίωμα», όπως το χαρακτήρισε και σημείωσε τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τα ταμπού και τις προκαταλήψεις, «με το δικό του αντικομφορμιστικό τρόπο», είπε χαρακτηριστικά.

Ευχαρίστησε του ομιλητές καθηγητές του πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλίας και έδωσε το λόγο στο συγγραφέα.

Ο συγγραφέας του βιβλίου William Mallinson, μίλησε για την προσωπική πορεία από όταν βρέθηκε στην Ελλάδα και γνώρισε την Ελληνίδα γυναίκα του, όπως και ο πατέρας του, κάτι που το χαρακτήρισε «περίεργη σύμπτωση».

Αναφέρθηκε στη βιβλιογραφία του, στη μελέτη των σχέσεων Αγγλίας, Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου και εκμυστηρεύτηκε την επιθυμία μετά από αυτά να γράψει κάτι πιο... «ρεαλιστικό», «κάτι που μπορούμε να το δούμε, όχι μόνον τα ντοκουμέντα, τη ζωή την ίδια, την πραγματικότητα της ιστορίας, την αλήθεια».

«Δίποδες μνήμες» χαρακτήρισε τους ανθρώπους με την έννοια ότι όλα είναι σε κίνηση και το μόνο που απομένει είναι η μνήμη των γεγονότων, της ιστορίας η οποία περνά, «κάθε στιγμή είναι ιστορία, συμβαίνει και ταυτόχρονα γίνεται ιστορία», σχολίασε χαρακτηριστικά.

«Οι δύο παππούδες μου ήταν εχθροί στο μεγάλο πόλεμο», είπε μιλώντας για την ιστορία και συνέχισε, «ο ένας με τους Άγγλους και ο άλλος με τους Τούρκους». Η «τρεις φορές ξένη» είναι η θεία του συγγραφέα, η Πηνελόπη, η οποία βρέθηκε τρεις φορές πρόσφυγας σε τρεις χρονικές στιγμές της ιστορίας της περιοχής την οποία τεκμηριώνει ο συγγραφέας με την έρευνα που έκανε αποδομώντας επίσης με την κριτική του, μεγάλες μορφές της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας όπως τον Ελευθέριο Βενιζέλο. «Νομίζουμε ότι ξέρουμε κάτι ενώ δεν ξέρουμε τίποτα», είπε χαρακτηριστικά τοποθετώντας πρώτα τον ίδιο του τον εαυτό στο στόχαστρο.

Ένα δεύτερο θέμα που περιλαμβάνεται στο βιβλίο είναι ο εμφύλιος πόλεμος τον οποίο χαρακτήρισε «καταστροφικό» με υπαίτιους όχι τους Σοβιετικούς αλλά «Άλλους» τους οποίους κατονομάζει στο βιβλίο.

Ο καθηγητής Ανδρέας Στεργίου αναφέρθηκε στη φιλική του σχέση με το συγγραφέα για τον οποίο ειδικά ήρθε από το Βόλο όπου διαμένει, για να μιλήσει για το βιβλίο του. Έχει μελετήσει το έργο του συγγραφέα έχοντας πολλές φορές τη δυνατότητα να μελετά κείμενά του πριν αυτά δημοσιευτούν.

Σημείωσε τη εξονυχιστική έρευνα που κάνει για τα έργα του σχετικά με την ιστορία στην περιοχή της Μεσογείου και τα γεωπολιτικά ζητήματα σε σχέση με αυτήν, όπως έκανε και στο εν λόγω βιβλίο, «σε κάθε του βιβλίο συνδυάζει γνώσεις και εμπειρία από διαφορετικά πεδία δράσης», είπε.

Ο αντικομφορμισμός του στον οποίο αναφέρθηκε και η Αρετή Γεωργίλη στην αρχή είναι στάση ζωής για το συγγραφέα και στο βιβλίο κρατάει έντιμη στάση ως προς τον αναγνώστη «προειδοποιώντας τον από την αρχή για το τι θα ακολουθήσει».

Η ιδιαίτερη σχέση του συγγραφέα με την ανατολική Μεσόγειο του επέτρεψε να αποφύγει δύο λάθη τα οποία διαπράττουν άλλοι επιστήμονες που καταπιάνονται με το θέμα. Το πρώτο προκύπτει από την άγνοια της ιστορίας της περιοχής, των πηγών της γλώσσας, η υιοθέτηση θέσεων που έχουν διατυπωθεί ήδη από Έλληνες ή Κύπριους μελετητές. Το δεύτερο είναι ότι δεν εξάγει συμπεράσματα τα οποία αντανακλούν ιδεολογικές παραστάσεις από άλλες χώρες, ερευνά τα δεδομένα με τα μάτια ενός τρίτου που μπορεί όμως να σκεφτεί ως Έλληνας, Κύπριος, Τούρκος. Το τρίτο είναι ότι οι αναλύσεις του δεν διαπνέονται από το άγχος να προτείνει λύσεις αποφεύγοντας έτσι αυθαίρετους εξισωτισμούς.

Τα κείμενα του συγγραφέα φέρουν τη διακριτή σφραγίδα της Δύσης αλλά δεν υποκύπτουν σε ψευδοπαραστάσεις φαινομένων με σκοπό την αφηγηματική συνεκτικότητα. Οι προσεγγίσεις του συμβάλουν την κατανόηση της προβληματικής και όχι να προσφέρουν λύσεις.

Ασκεί σοβαρή κριτική σε πρόσωπα τα οποία καθόρισαν την πορεία της Ελλάδας, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος ή ο Κώστας Σημίτης με την ένταξη της χώρας στο Ευρώ, πάντα όμως τεκμηριωμένα.

Η μη γραμμική εξέλιξη της ιστορίας του βιβλίου καθιστά την αφήγηση δύσβατη χωρίς όμως να της αφαιρεί τη ζωντάνια της, ο συγγραφέας γράφει την ιστορία του με προφορικό αφηγηματικό τρόπο περνώντας από θέμα σε μένα και επιστρέφοντας.

«Το βιβλίο δεν έχει συμβατικό τέλος», είπε και διευκρίνισε ότι η ιστορία δεν αφορά την οικογένεια του συγγραφέα αλλά όλους εκείνους που ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους για να περιπλανηθούν έως ότου βρουν κάπου κάτι παρόμοιο με αυτό που έχασαν.

Ο καθηγητής Νίκος Δεμερτζής έδωσε προσωπικό τόνο στην ομιλία του αφηγούμενος την ιστορία της δικής του οικογένειας, δύο αδελφών προγόνων του οι οποίοι χάθηκαν κατά τη μικρασιατική καταστροφή και μετά από περιπέτειες επανασυνδέθηκαν παρόλο που εν τω μεταξύ άλλαξαν επίθετα, η ζωή διασταύρωσε τους δρόμους τους. «Μία στις τρεις ελληνικές οικογένειες έχει σχέση με τη μικρασιατική καταστροφή», σχολίασε ο συγγραφέας και συμπλήρωσε, «με τον έναν ή τον άλλο τρόπο».

«Συγκινητικό» χαρακτήρισε το βιβλίο και το κατέταξε στην κατηγορία «από τα κάτω ιστορίας» το οποίο αμφισβητεί τη δοξαστική προσέγγιση των ηρώων κάθε πλευράς.

«Επιστημονικό οριενταλισμό» χαρακτήρισε τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες μελετητές αναλύουν την Ελλάδα υιοθετώντας ένα επιστημονικό βλέμμα της Δύσης, «με τα μάτια ενός ξένου», είπε και συνέχισε αναλύοντας τον τρόπο με τον οποίο είναι διαμορφωμένη η ελληνική κοινωνία με αντίκτυπο στο κράτος, αναφερόμενος σε θεωρητικούς κοινωνιολόγους και το έργο τους μέσα από το οποίο δίνονται απαντήσεις και για την δική μας κοινωνία.

«Ο Στράτος δεν έπεσε στην παγίδα του ενός ή του άλλου εθνικισμού», σημείωσε για την πορεία ενός εκ των δύο παππούδων του συγγραφέα.

Ο κος Δεμερτζής έκλεισε την ομιλία του περιγράφοντας τη γνωριμία του με το συγγραφέα, σε συνέδριο στους Δελφούς βλέποντας τον ως ομιλητή ο οποίος τον κέρδισε με τις θέσεις του.

O Έλληνας παππούς του συγγραφέα, που ήταν υπήκοος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά έγινε Ιταλός υπήκοος, αποτελεί το σημείο εκκίνησης της ιστορίας του βιβλίου.

Επικεντρώνεται στην πραγματική ιστορία μιας οικογένειας του συγγραφέα με φόντο ιστορικά γεγονότα και αποδεικνύει πως μπορούν να ξεπεραστούν αυτά που ο συγγραφέας αποκαλεί «μινώταυρους του φόβου και της απληστίας» και κατεδαφίζει τη θεωρία περί διεθνών σχέσεων που προβάλλεται από αριθμό σχολιαστών.

Δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε το γιο κάποιου από την Cumbria που πολέμησε στον Μεγάλο Πόλεμο, να συναντά μετά τον πόλεμο την κόρη του εχθρού του Οθωμανού υπηκόου και στη συνέχεια να την παντρεύεται.

Οι παππούδες του συγγραφέα βρέθηκαν σε αντίθετες πλευρές στο Μεγάλο Πόλεμο, ο ένας με τους Βρετανούς στην Καλλίπολη και ο άλλος με τον Οθωμανικό στρατό. Στον επόμενο πόλεμο, ο πατέρας και ο θείος του συγγραφέα μαζί βρέθηκαν στην αντίθετη πλευρά με αυτή του συζύγου της θείας του. Η θεία του υπήρξε τρεις φορές πρόσφυγας: από την Οθωμανική Τουρκία, από την ιταλική Ρόδο, και στη συνέχεια και πάλι από τη σύγχρονη Τουρκία.

Αυτά αποτελούν το πλούσιο φόντο, όπου παρατίθεται ο ιστορικός απολογισμός των σκαμπανεβασμάτων της οικογένειας σαν αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του αμφιλεγόμενου Έλληνα Ελευθέριου Βενιζέλου και του στομφώδους Τούρκου Κεμάλ Ατατούρκ.

Γραπτές και προφορικές περιγραφές από μέλη της οικογένειας καθώς και από διπλωματικά έγγραφα υφαίνουν ένα πλούσιο ταπισερί μέσα στο γεωστρατηγικό αποχωρητήριο που ονομάζεται Ανατολική Μεσόγειος. Το βιβλίο ζωντανεύει κύριες πτυχές της σύγχρονης Ευρωπαϊκής ιστορίας και τελειώνει με μια καυστική και χωρίς αναστολές κριτική της σημερινής Ελλάδας και Τουρκίας.

Ο William Mallinson είναι Βρετανός καθηγητής Πολιτικών Ιδεών και Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Guglielmo Marconi και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Journal of Balkan and Near Eastern Studies, πρώην μέλος της Διπλωματικής Υπηρεσίας της Αυτού Μεγαλειότητας, ο οποίος αποχώρησε από την υπηρεσία για περαιτέρω σπουδές στο London School of Economics από όπου του απονεμήθηκε ο διδακτορικός τίτλος (Ph.D.) από το Τμήμα Διεθνούς Ιστορίας.

Οι σπουδές του κάλυψαν την ολλανδική εξωτερική πολιτική, τις ολλανδογερμανικές σχέσεις και τον γερμανικό επανεξοπλισμό κατά τα αρχικά στάδια δημιουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών και του ΝΑΤΟ και την αρχική περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.

Από το 1994, οπόταν του απονεμήθηκε υποτροφία του Ελληνικού Δημοσίου, μελετά τα αρχεία του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, Υπουργείο Άμυνας, Γραφείο του Πρωθυπουργού και τα αρχεία του Υπουργικού Συμβουλίου υπό τη γενική κατηγορία "Αγγλο-ελληνικές σχέσεις κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου", συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου.

Τα βιβλία του περιλαμβάνουν τα: Κύπρος, μια ιστορική προοπτική (2005), Πικρές Ελιές (2011), Ο Κίσινγκερ και η εισβολή της Κύπρου (2016) και Η Απειλή στις Διεθνείς Σχέσεις από τη Γεωπολιτική (2016).