Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Η Έφη Λαδά γεννήθηκε σ’ ένα μικρό χωριό της Αχαΐας. Σπούδασε σε εργαστήρι ζωγραφικής και έχει εικονογραφήσει πάνω από 130 βιβλία και αρκετά εξώφυλλα. Βιβλία με δική της εικονογράφηση έχουν μεταφραστεί στα Ιταλικά, στα Κορεάτικα, στα Ρωσικά, στα Κροατικά, στα Ρουμάνικα, στα Τουρκικά και στα Κινέζικα και στα Φλαμανδικά. Έλαβε μέρος σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, μερικές από τις οποίες είναι: 

• Mostra internationale d'illustrazione per l'infanzia στο Surmente της Ιταλίας
• Διεθνής Έκθεση Παιδικού Βιβλίου στην Bologna
• 26thinternationalexhibitionofIllustrations στο Σαρμέντε
• BIBIANA, InternationalHouseofArtforChildren (2011, 2015)
• Ατομική έκθεση ζωγραφικής στην Τεχνόπολη (Γκάζι) με τίτλο «Παραμυθοπινελιές, Μια φορά κι έναν καιρό στην Αθήνα…»
• Έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «Παραμύθια κάτω από τις στέγες…» στον πολυχώρο BlackDuckMultiplarte.

Έκανε τη σκηνογραφία σε μουσική παράσταση, βασισμένη στο Ιρλανδέζικο παραμύθι «Ο κούκος των Χριστουγέννων», στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Από το 2012 μέχρι σήμερα συμμετέχει με έργα της, σε ομαδική έκθεση για φιλανθρωπικό σκοπό στην Art Gallery Nucleus, στην Καλιφόρνια.

Το 2006 το βιβλίο της «Τις Κυριακές στο πάρκο…» προτάθηκε για το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης (βραχεία λίστα). Το 2009 της απονεμήθηκε το Βραβείο Εικονογράφησης από το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ και αναγράφηκε στον τιμητικό πίνακα της IBBY για το βιβλίο «Η βροχή των αστεριών».

• 2011 Υποψήφια για το Astrid Lindgren Memorial Award.
• 2012 Υποψήφια για το Hans Christian Andersen Award.
• Το 2016 το βιβλίο «Είχε απ’ όλα και είχε πολλά» με κείμενο της Μαρίας Παπαγιάννη και εικονογράφηση δική της, επελέγη μεταξύ των 200 καλύτερων βιβλίων στον κόσμο και συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο «WhiteRavens 2016» της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Νεότητας του Μονάχου.
• Το 2017 με το βιβλίο της «Τις Κυριακές στο πάρκο…», είναι στη βραχεία λίστα του παγκόσμιου διαγωνισμού εικονογράφησης Nami Concours 2017.
• Tο 2018 το βιβλίο της «Μια ξεχωριστή Κυριακή» (A Unique Sunday) πήρε το δεύτερο βραβείο (silver medal) στον παγκόσμιο διαγωνισμό Key Colours Illustrator’s Award.
• 2019 «Οι μέρες της Σιωπής» στη βραχεία λίστα των βραβείων του Ελλ. Τμήματος της ΙΒΒΥ.

Το νέο σας παραμύθι με τίτλο «Όταν μεγαλώσω θα σας πω», κυκλοφορεί ήδη από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με τη συγγραφή και τι είδους ανάγκες ήρθε να καλύψει;

Το πρώτο μου βιβλίο το «Χριστουγεννιάτικο Δώρο», εκδ. Καστανιώτη, ήταν γραμμένο και εικονογραφημένο από εμένα. Από τότε μέχρι σήμερα έχω γράψει 7 ιστορίες δικές μου και έχω διασκευάσει άλλες 5 με δική μου εικονογράφηση. Η ανάγκη για να γράψω μια ιστορία είναι όταν θέλω κάτι να πω με δικά μου λόγια. 

Οι δύο ιδιότητες σας -εικονογράφος συγγραφέας- φάνηκε εκ του αποτελέσματος πως συνεργάσθηκαν άριστα, ήταν εύκολο ή δύσκολο τελικά; Πόσο επηρεάζει η εικονογράφος τη συγγραφέα; Το να εικονογραφήσετε το δικό σας παραμύθι ήταν μια πρόκληση;

Είναι μια χαρούμενη στιγμή να κάνω εικόνες σ’ ένα παραμύθι που έχω σκεφτεί και έχω γράψει εγώ.

Έχει τις δυσκολίες του αλλά και μια οικειότητα συγχρόνως για το τι θέλω να αποτυπώσω σε κάθε σελίδα του βιβλίου. 

Το θέμα που πραγματεύεται το παραμύθι σας είναι πολύ πιο βαθύ από τον τίτλο. Πώς προέκυψε η σκέψη για αυτό και για ποιους λόγους το θεωρήσατε σημαντικό;

Το θέμα του βιβλίου έχει μια απλή μετάφραση. Τα παιδιά δεν μπορεί να γνωρίζουν σ’ αυτές τις μικρές ηλικίες τι επάγγελμα θα επιθυμούσαν να ακολουθήσουν. Τα παιδιά σ’ αυτήν την ηλικία συλλέγουν πληροφορίες και αποτυπώνουν εικόνες και συναισθήματα.

Η σκέψη ήταν πάντα σαν αίσθηση και πληροφορία στο μυαλό μου από πολύ παλιά, που συναντούσα γονείς και παιδιά σε εκδηλώσεις, σχολικές γιορτές, πάρτι, παιδικές χαρές…..κλπ.

Εκεί υπήρχαν διάφορες απόψεις για τα ταλέντα των παιδιών και τα μελλοντικά τους βήματα.

Το είδα σαν αστείο, κοιτάζοντας από μια γωνιά τις αντιδράσεις των μεγάλων που μοιάζει με προσδοκία και στο γεμάτο απορία βλέμμα των παιδιών στους χαρακτηρισμούς των μεγάλων.

Το θεωρώ σημαντικό σαν ένα γεγονός που συμβαίνει ούτως ή άλλως, περιλαμβάνοντας  πολλές συναισθηματικές αποκλείσεις. 

Η ερώτηση που απευθύνεται στη μικρή Λουΐζα του παραμυθιού σας, έχει ειπωθεί από τους περισσοτέρους από εμάς. Φαινομενικά πρόκειται για μια αθώα ερώτηση, είναι όμως έτσι; Τι συναισθήματα θεωρείτε πως δημιουργεί; Θετικά ή αρνητικά;

Η ερώτηση είναι τόσο αθώα, ανάλογη με τον βαθμό προσδοκίας που εμείς της προσδίδουμε.

Κανένας γονιός δεν έχει αποφύγει τη σκέψη και τη διάθεση να φανταστεί το παιδί του σ’ ένα επάγγελμα που ο ίδιος θεωρεί επιτυχημένο. Αυτό φαντάζομαι πως ξεκινάει για όλους μας από τη στιγμή που γινόμαστε γονείς.

Τα συναισθήματα έχουν πολλές αποχρώσεις και άλλοτε καθορίζουν ένα μέλλον, άλλοτε συγκρούονται με τα θέλω των παιδιών.

Πόσο αρνητικό είναι να ακυρώνουμε τον κόσμο της φαντασίας, να καταστρέφουμε την παιδικότητα τους  και να τα εντάσσουμε στην πραγματικότητα πρόωρα;

Είναι αρνητικό να βάζουμε στην ανεμελιά και στην τρυφερότητα αυτής της ηλικίας ένα φρένο, βάζοντας σκόπιμα θέματα και κάνοντας αναφορές Αυτό το κομμάτι της παιδικής ηλικίας είναι εκείνο που καθορίζει μια υγιή ή όχι στάση στα επόμενα βήματα της εξέλιξης του παιδιού (φυσικά υπάρχουν πάρα πολλά άλλα σημαντικά για την υγεία και ευτυχία των παιδιών).

Συνήθως φορτώνουμε τα παιδιά μας με τις δικά μας ανεκπλήρωτα όνειρα, τις δικές μας προσδοκίες, τις δικές μας ανάγκες. Τι είναι αυτό που δε μας αφήνει να δούμε πως τα παιδιά ακόμη και αν είναι αδέρφια είναι εντελώς διαφορετικά και ακόμη και αν είναι «δικά» μας παιδιά, είναι εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι;

Όλα βρίσκονται στην ανθρώπινη φύση. Και η αγωνία για το μέλλον των παιδιών μας, και η ανάγκη να κάνουμε όσα περισσότερα μπορούμε γι’ αυτά. Υπάρχει μια βιασύνη για να προλάβει κανείς τις ανάγκες για την οργάνωση μιας «πετυχημένης» εξέλιξης για τη ζωή των παιδιών του.

Θέλω πάντα να επαναλαμβάνω πως δε γεννιόμαστε γονείς και δεν εκπαιδευόμαστε για να ξέρουμε τον καλύτερο τρόπο προσέγγισης. Προβάλουμε τα θέλω μας γιατί ίσως να τα θεωρούμε πιο βατά και πιο γνώριμα, έχοντας την εντύπωση πως θα είναι ότι καλύτερο για το μέλλον των παιδιών μας.

Πολλές φορές αδυνατούμε ή δε θέλουμε να παραδεχθούμε πως τα παιδιά μας είναι εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι από εμάς. Με διαφορετικά όνειρα, θέλω και ανάγκες. Πως κατά τη γνώμη σας μπορεί να αλλάξει αυτό;

Υπάρχει αυτό σαν λογική. Θεωρούμε πως τα παιδιά μας θα πρέπει να έχουν τις δικές μας ανησυχίες, και τις δικές μας προτιμήσεις. Αυτό είναι εγωιστική σκέψη.

Και αν υπάρχει μια συμβουλή θα έλεγα σε όλους μας καινούριους και παλιούς γονείς, πως κάνουμε δυό βήματα πίσω να κοιτάξουμε από μια κρυφή γωνιά τα παιδιά μας να είναι ευτυχισμένα, ανέμελα και να τους δίνουμε σαν ασπίδα ασφάλειας. Αυτή θα είναι η ομπρέλα που θα κρατήσουν περπατώντας στη ζωή. 

Πιστεύετε πως τα παιδιά της ηλικίας που απευθύνεται στο βιβλίο σας κατανοούν τα πάντα, οπότε ο χώρος του παραμυθιού είναι ένα εξαιρετικό βήμα να τους μιλήσουμε για τον κόσμο;

Πιστεύω στα παιδιά. Στο μυαλό τους που δέχεται από τις πρώτες ώρες της ζωής τους άπειρες πληροφορίες. Θεωρώ πως συλλέγουν από παντού ερεθίσματα και όλα τα χρειάζονται.

Το βιβλίο υπήρξε, είναι τώρα και θα είναι φαντάζομαι, ένα μέσον που θα χαρίζει στα παιδιά και στους μελλοντικούς ενήλικες πληροφορίες, φαντασία και συναισθήματα.

Θεωρείτε πως μεγαλώνουμε ευτυχισμένα παιδιά;

Θεωρώ πως μεγαλώνουμε παιδιά που είμαστε υπεύθυνοι ως ένα βαθμό, για την ευτυχία τους και για τις αξίες της ζωής που τους μεταφέρουμε.

Έχετε πολυετή πείρα ως εικονογράφος και έχετε βραβευτεί αρκετές φορές. Ποια έχετε διαπιστώσει πως είναι η δύναμη της εικόνας; Μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπευτικό μέσο; Με ποιο τρόπο;

Για εμένα η εικόνα έχει θεραπευτικό χαρακτήρα.

Με επηρεάζει και κουβαλάω το συναίσθημα που μου προσφέρει για καιρό στην ψυχή μου.

Νομίζω πως προσφέρει ταξίδι, ψυχική ανάταση, ένα αίσθημα ευφορίας, χρώμα και φως….. και τόσα άλλα πολλά. Έχουν όλα αυτά για την ψυχή μια θεραπευτική δύναμη.

Αν θα σας ζητούσαν να εικονογραφήσετε αυτό που σας οργίζει περισσότερο  στην κοινωνίας μας, ποιο και πως θα ήταν;

Είναι πολλά που με οργίζουν. Πολλές οι ανισότητες και οι αδικίες. Θα έκανα μια μακριά σειρά από ανθρώπους που θα είχαν να πουν μια ιστορία ο καθ’ ένας.  Και οι λέξεις θα σκέπαζαν όλη τη γη για όσα συμβαίνουν σε κάθε γωνιά αυτού του κόσμου.

Η εικονογράφηση  έχει τη θέση που της αξίζει ανάμεσα στις άλλες τέχνες στη χώρα μας;

Νομίζω πως οι τέχνες στη χώρα μας δεν έχουν κάποια θέση μια και είναι λίγο ξεχασμένη υπόθεση από την πολιτεία η καλλιτεχνία. Ο αγώνας γίνεται από τους ανθρώπους της τέχνης που αγαπούν ότι κάνουν και πασχίζουν γι’ αυτό. Έτσι συμβαίνει και στον χώρο του βιβλίου. 

Είναι κατά τη γνώμη σας σημαντικά  για την τύχη ενός βιβλίου, ο εκδότης, η ποιότητα του χαρτιού, η βιβλιοδεσία, όλα εκείνα που σε πρώτο χρόνο δε μας απασχολούν διότι η εικόνα στην αρχή και κατόπιν το κείμενο, είναι αρχικά τα αντικείμενα της προσοχής μας;

Η σημαντικότητα της ματιάς του εκδότη, του καλού κειμένου, της ποιότητας του χαρτιού, της βιβλιοδεσίας, …. όλα μα όλα είναι σημαντικά για την άψογη αισθητική ενός καλού βιβλίου.

Αυτό είναι το ζητούμενο από την αρχή που ξεκινάει η περιπέτεια της εικονογράφησης μέχρι να μπουν τα βιβλία στα ράφια των βιβλιοπωλείων.

Αν θα μπορούσατε να αλλάξετε την ερώτηση «Τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις» ώστε να λειτουργεί προς όφελος των παιδιών, πως θα τη διαμορφώνατε;

Τι θα σε κάνει ευτυχισμένο όταν μεγαλώσεις;

Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;

Μια ιστορία που βρίσκεται ακόμα στην ομίχλη.