Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Την Ευαγγελία Μινάρδου-Αδάμου τη γνώρισα στην Τήνο. Είχα ακούσει για το πρώτο βιβλίο της από φίλους και θέλησα να τα πούμε από κοντά. Δυο Τηνιακές συγγραφείς, η μια εξ αίματος κι εγώ από επιλογή, είχαμε να κουβεντιάσουμε πολλά για τα βιβλία μας. Αφού και οι δυο έχουμε εμπνευστεί από το όμορφο νησί της Μεγαλόχαρης, της Τέχνης και της γαλήνης.

Η γράφουσα όμως «εκμεταλλεύτηκε» την ιδιότητα της ως ανταποκρίτρια του Bookia και στην Τήνο, και της πήρε μια μικρή συνέντευξη, για να τη γνωρίσουν καλύτερα οι αναγνώστες, στο όμορφο και μοναδικό καφέ-βιβλιοπωλείο της Χώρας, στον «Αντίλαλο». Για να γίνει πιο φιλική και ζεστή η κουβέντα….

Κυρία Ευαγγελία Μινάρδου-Αδάμου, ευχαριστώ που μου παραχωρείτε συνέντευξη για το Bookia. Είναι το πρωτόλειο βιβλίο σας, το «Γκρο πλάνο», από έναν μικρό εκδοτικό οίκο, το «Βακχικόν», που εκδίδει ξεχωριστά βιβλία. Ποια ήταν η ανάγκη να προχωρήσετε στην έκδοση των μύχιων σκέψεων και συναισθημάτων σας;

Η διαδικασία της γραφής με κάνει ευτυχισμένη. Όμως στην έκδοση του βιβλίου με οδήγησε η επιθυμία να επικοινωνήσω σκέψεις και προβληματισμούς, να φτάσουν οι ιστορίες μου στους αποδέκτες τους, στους συνανθρώπους μου. Επίσης, η πίστη ότι κάτι έχουν να τους πουν, κάτι να τους δώσουν αυτές οι ιστορίες. Ότι τους αφορούν, κατά μία έννοια, αφού αφορούν τον άνθρωπο, τη ζωή, την ψυχή του. Η συγγραφή είναι μοναχική πράξη ως διαδικασία, συντροφική όμως ως αποτέλεσμα. Είναι σύζευξη. Και είναι υπέροχο να μοιράζεσαι τον κόσμο σου με όσους θελήσουν να τον γνωρίσουν!

Οι τριάντα επτά ιστορίες που υπάρχουν μέσα στο βιβλίο δεν είναι μόνο ένα γκρο πλάνο επιφανειακό, όπως θα το αποτύπωνε ο σκηνοθέτης, αλλά διαπίστωσα πως τους βασανίζετε τους ήρωες σας. Σκαλίζετε μέσα στην ψυχή τους τόσο βαθιά, ώσπου να ξεγυμνωθούν και να βγουν φωτεινοί στον εξωτερικό κόσμο. Είναι μια απαραίτητη διαδικασία στη λογοτεχνία; Πιστεύετε ότι ο καθένας μας θέλει τον «μάστορα» του, για να απελευθερωθεί;

Εύστοχη η παρατήρησή σας. Φαίνεται, τελικά, πως αποδίδει ένα γνώρισμα των ιστοριών μου που το εντόπισαν πολλοί αναγνώστες. Παραθέτω μια άποψη, όπως ακριβώς μου την έστειλαν: «Θα ορκιζόμουν ότι όσα γράφεις είναι εμπειρίες που τις έχεις βιώσει, αλλά δε γίνεται να τα έχεις ζήσει και όλα αυτά… Τρομερό το πόσο βαθιά στην ψυχή μπήκες!». Και η καλή μου η Σοφία, στην Τήνο, μου είπε πως αν δεν ήξερε ότι μεγάλωσα έχοντας τους γονείς μου, διαβάζοντας το διήγημά μου «Ανήκεστο τραύμα» θα ήταν σίγουρη ότι έχω βιώσει προσωπικά την ορφάνια σε μικρή ηλικία. Πράγματι, «σκαλίζω» βαθιά την ψυχή του ήρωα, για να βγει η αλήθεια του. Η αλήθεια της ίδιας της ζωής. Γιατί και όσα δεν είναι δικά μου βιώματα, είναι βιώματα ανθρώπων. Και μια ιστορία ζωής μπορεί να γίνει δρόμος για να ξεκλειδωθούν βαθιά κρυμμένα συναισθήματα και αλήθειες, του ήρωα, αλλά και του αναγνώστη. Γιατί η λογοτεχνία λειτουργεί και λυτρωτικά.

Ολιγοσέλιδες ιστορίες που κρύβουν μέσα τους αλήθειες. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να μην ξεφύγετε από τη μικρή φόρμα των διηγημάτων;

Αγαπώ τη μικρή φόρμα, αλλά και τη μεγαλύτερη. Γι’ αυτό και τα διηγήματά μου διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την έκταση και την τεχνική. Ανάλογα με το θέμα, αλλού επιλέγω την πυκνότητα του μικροδιηγήματος και σε άλλα προτιμώ να εκταθώ εκφραστικά. Η διαφοροποίηση αυτή είναι μια συγγραφική πρόκληση για μένα και, νομίζω, αποτελεί χαρακτηριστικό της γραφής μου.

Ιστορίες όπως το Παράπονο, το Τόλμημα, η Θαλασσινή, το Ανήκεστο Τραύμα, Μια συνηθισμένη ιστορία, η Χαραμοή, είναι από τις ιστορίες που με συγκίνησαν και τσάκισα κατά την ανάγνωση. Ποια είναι τα μηνύματα του βιβλίου που θέλετε να δώσετε στους αναγνώστες σας;

Αναφέρατε κάποιες από τις πιο αγαπημένες μου ιστορίες. Πίσω από την καθεμία τους υπάρχει ένα έναυσμα, που πυροδότησε τη φαντασία. Θέματα όπως οι ανθρώπινες σχέσεις, ο έρωτας, ο θάνατος, το διαζύγιο, η οικονομική και κοινωνική κρίση, η προσφυγιά, η αναζήτηση προσωπικής ταυτότητας, η οδύνη της απώλειας και της απουσίας, ο ανθρώπινος πόνος και η διαχείρισή του, τα ψυχικά αδιέξοδα και οι δύσκολες επιλογές, η ανάγκη να σε αποδέχονται και να σε αγαπούν γι’ αυτό που πραγματικά είσαι, μετατρέπονται σε ιστορίες ζωής. Μα τα μηνύματα είναι προσωπική υπόθεση του κάθε αναγνώστη-μπορεί και να σκεφτεί κάτι που δεν το σκέφτηκε ποτέ ο συγγραφέας. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι τι ακριβώς θέλω να πω εγώ, αλλά πού φθάνει ο νους και η ψυχή του κάθε αναγνώστη. Πολύ θα ήθελα να μάθω τα μηνύματα που εισέπραξαν οι αναγνώστες μου!

Και φυσικά, η Τήνος έχει το μερίδιο της. Δε θα μπορούσε να απουσιάζει. Είναι πηγή έμπνευσης. Γράφετε όταν βρίσκεστε στο νησί ή όταν τη νοσταλγείτε,αφού φύγετε από κοντά της;

Γράφω όποτε νιώσω την ανάγκη, ανεξάρτητα από το πού βρίσκομαι. Έτσι κι αλλιώς, η Τήνος κατοικεί μόνιμα εντός μου!

Το διήγημα για την απώλεια του πατέρα σας ήταν το πιο συγκινητικό. Το Επιμύθιο. Και το πιο δύσκολο ήταν που δεν ήσασταν κοντά του, όταν έφυγε από τη ζωή. Αγγίζει τον καθένα μας που έχασε έναν από τους γονείς του. Τελικά, ο σκηνοθέτης έκανε το γκρο πλάνο του κυριολεκτικά στη δική σας ψυχή κι όχι μόνο των ηρώων σας.

Ναι θα συμφωνήσω…Ήταν πρακτικά ανέφικτο το να παρευρεθώ. Δεν ήταν εύκολο καθόλου όλο αυτό για μένα… Δεν ήμουν σίγουρη αν ήθελα να βάλω στο βιβλίο κάτι τόσο προσωπικό, που το έγραψα μόνο για μένα. Αποφάσισα να το δημοσιεύσω ως έναν δικό μουαποχαιρετισμόστον αγαπημένο μου πατέρα, αλλά και ως επίλογοτου βιβλίου και προσωπικό επιμύθιο-τέλος και «δίδαγμα» του μύθου. Σε ένα βιβλίο που πραγματεύεται την απώλεια,θέλησα να καταθέσω την προσωπική μου πίστη στην αθανασία. Ένα μήνυμα ελπίδας, και πίστης στην αιωνιότητα. Πιστεύω βαθύτατα πως ούτε ο θάνατος δεν μπορεί να μας απογυμνώσει απόό,τι βαθιά αγαπήσαμε. Οι αγαπημένοι μας κατοικούν διά βίου εντός μας. Και συμπορεύονται στη ζήση μας.

Όμορφο το εξώφυλλο και πιστεύω ότι εικονίζει ακριβώς τον τίτλο του βιβλίου. Θα ήθελα να σας ρωτήσω αν ο δημιουργός της φωτογραφίας σάς εκμυστηρεύτηκε τη σκέψη του όταν το φωτογράφιζε. Τι σημαίνουν π.χ. τα σίδερα μπροστά από τη σκιά;

Η όμορφη φωτογραφία της Μαρίας Κοντοβουνησίου, που θυμίζει πίνακα ζωγραφικής, σε θαυμάσια μακέτα από το «Βακχικόν», βρίσκεται σε απόλυτη συνάφεια με το βασικό πνεύμα των ιστοριών μου, μολονότι τραβήχτηκε σε περίοδο παλαιότερη της έκδοσης του βιβλίου και χωρίς να συνδέεται εκ των προτέρων με αυτό. Παραπέμπει στο παιχνίδι της ζωής ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, στην ανάγκη του ανθρώπου να συναντηθεί με το φως, στα εμπόδια που συναντά, και στην τελική δύναμη του φωτός να συντρίβει το σκοτάδι. Το φως λυτρώνει, απελευθερώνει, οδηγεί στην κάθαρση.Ο αναγνώστης, βέβαια, είναι ο πλέον αρμόδιος για περαιτέρω σκέψεις και ερμηνείες!

Πώς βιώσατε την καραντίνα ως δημιουργός και πως νιώσατε αυτό το άνυδρο πολιτισμικό καλοκαίρι στο νησί; Έχουμε ήδη τέσσερα νέα βιβλία Τηνιακών συγγραφέων, μαζί με το δικό σας, που εκδόθηκαν τούτον τον χρόνο και περίμεναν αναγνώστες και συγγραφείς να τα γνωρίσουν και να συστηθούν. Τελικά το βιβλίο, ο πολιτισμός ήταν το μεγάλο θύμα του καλοκαιριού; Πιστεύετε ότι θα υπήρχε τόσο μεγάλος συνωστισμός σε μια βιβλιοπαρουσίαση, ώστε να κινδυνεύουμε;

Είναι μια δύσκολη κατάσταση, δυσάρεστη και πιεστική από πολλές απόψεις. Ήταν ένα ανοίκειο καλοκαίρι, και σαφώς οι πολιτιστικές εκδηλώσεις μάς έλειψαν πολύ.
Ωστόσο, ο πολιτισμός είναι αξία, δύναμη, και μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι δοκιμάζεται, πλήττεται, αλλά ξέρει να αναλαμβάνει! Ας είμαστε υγιείς, και όλα θα γίνουν, σε πιο πρόσφορες συνθήκες, ίσως και με μεγαλύτερη χαρά, συμμετοχή, ψυχοπνευματική και αισθητική απόλαυση. Μερικές φορές, εκτιμούμε και αξιολογούμε περισσότερο και ουσιαστικότερα εκείνο που το στερηθήκαμε.

Είστε φιλόλογος σε γυμνάσιο των Τρικάλων. Ποια είναι η σχέση με τους μαθητές σας μιλώντας για λογοτεχνία; Υπάρχει γόνιμος χώρος δημιουργίας μέσα στη τάξη;

Η Λογοτεχνία είναι ένα από τα πιο αγαπημένα μου μαθήματα. Είναι αληθινή πρόκληση η μύηση των παιδιών- με το φρέσκο, δημιουργικό μυαλό και την πλούσια φαντασία- στον υπέροχο κόσμο του λογοτεχνικού κειμένου, στη μαγεία της ανάγνωσης. Και μπορεί το στοίχημα να μην είναι πάντα εύκολο, πάντα όμως αξίζει τον κόπο. Δεν είναι λίγες οι φορές που η ανταπόκριση των παιδιών αποτελεί πραγματική έκπληξη. Μεράκι χρειάζεται, και πολλά μπορούν να γίνουν!

Υπάρχουν επεξηγήσεις σε μερικές ιστορίες, σε μερικές λέξεις, όπως πελιδνός, ακκίζομαι, φραγκοράφτης, gps, αποφορά, υπέρθυρο, ανήκεστος, γαρμπίλι, που κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει να γίνονται, ώστε ο αναγνώστης να μπει στη διαδικασία να ερευνά και να μαθαίνει. Αυτή δεν είναι άλλωστε η χαρά της ανάγνωσης και της λογοτεχνίας; Όλη η διαδικασία δηλαδή προβληματισμού και έρευνας;

Ο αναγνώστης μπορεί να γνωρίζει ή να μη γνωρίζει, να επιθυμεί να ερευνήσει ενώ διαβάζει ένα βιβλίο ή αυτό να τον κουράζει και να τον αποτρέπει από την ανάγνωση. Του δίνουμε, λοιπόν, την ευκαιρία να απολαμβάνει την ανάγνωση όπου κι αν βρίσκεται, χωρίς λεξιλογικά ή νοηματικά προσκόμματα, που ίσως θα διασπούσαν την προσοχή του και την άμεση συμμετοχή του στα διαδραματιζόμενα στην ιστορία. Εξάλλου, η συνάντηση με τη λέξη έχει ενδιαφέρον, με οποιονδήποτε τρόπο κι αν συντελείται.

Έχετε εμπνευστεί από την ελληνική μυθολογία, τον Όμηρο, τον Παπαδιαμάντη, τον Βιζυηνό και τον Τσέχωφ, μέχρι το Νέο Κύμα, από στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου αλλά και ταινίες του ασπρόμαυρου ελληνικού κινηματογράφου. Πιστεύετε πως ο κάθε συγγραφέας μπορεί να γράψει αν δεν έχει ερεθίσματα από την Ελληνική και ξένη λογοτεχνία; Αν δεν ζει μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι;

Ο γράφων δεν μπορεί παρά να είναι πρώτιστα και αναγνώστης. Δε ξέρω αν είναι δυνατό να αγαπά κάποιος τη λογοτεχνία ως συγγραφή, αλλά όχι ως ανάγνωση. Οι μεγάλοι λογοτέχνες μάς εμπνέουν και μάς διδάσκουν. Γενικά οι μεγάλοι δημιουργοί. Χωρίς βέβαια αυτό να οδηγεί σε αντιγραφή ή προσπάθεια μίμησης. Κάθε έργο είναι μοναδικό, φέρει τη σφραγίδα του δημιουργού του και αξίζει σεβασμό. Πηγή έμπνευσης αποτελεί σαφώς και το κοινωνικό γίγνεσθαι, του οποίου ο συγγραφέας είναι ευαίσθητος δέκτης.Το αποκωδικοποιεί, το μετασχηματίζει, προβληματίζεται από αυτό και προβληματίζει με τη σειρά του τους αναγνώστες, μέσα από το έργο του. Η τέχνη είναι καθρέφτης της ζωής, της ανθρώπινης περιπέτειας.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσο αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Το Bookia είναι ένας εξαιρετικός χώρος, όπου μπορούν να ανταμώσουν και να αλληλεπιδράσουν όσοι αγαπούν τη λογοτεχνία, την τέχνη ευρύτερα, τον πολιτισμό. Είναι άψογα οργανωμένο. Το ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία και του εύχομαι μακροημέρευση! Ευχαριστώ από καρδιάς και εσάς, κυρία Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη, για αυτήν την τόσο ενδιαφέρουσα συζήτηση. Την απόλαυσα!

Ένα διαφορετικό Γκρο πλάνο που σας προτείνω να διαβάσετε και να ανακαλύψετε κάποιες αλήθειες της ζωής που ίσως σας διαφεύγουν. Καλοτάξιδο να είναι το πρωτόλειο βιβλίο σας, Ευαγγελία Μινάρδου-Αδάμου!