Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Το φωτορεπορτάζ.
Το βιβλίο «Ήττα, θρίαμβος, καταστροφή».
Ο συγγραφέας Δημήτρης Μαλέσης.
Οι Εκδόσεις Επίκεντρο.

Οι Εκδόσεις Επίκεντρο παρουσίασαν στο Polis Art Cafe, το ιστορικό δοκίμιο του Δημήτρη Μαλέση,

«Ήττα, θρίαμβος, καταστροφή»
Ο Στρατός στο Ελληνικό Κράτος από το 1898 έως το 1922

Συνέντευξη του συγγραφέα στον Γιάννη Ρουσσιά, για το βιβλίο και τα ιστορικά γεγονότα που πραγματεύεται.

Για το βιβλίο και τον συγγραφέα μίλησαν:

• Χαράλαμπος Λαλούσης, υποστράτηγος, διοικητής της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων
• Νικόλαος Δάρας, καθηγητής, Κοσμήτωρ της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων

Τη συζήτηση συντόνισε ο εκδότης του Επίκεντρου, κος Πέτρος Παπασαραντόπουλος.

Το τίτλος του ιστορικού δοκιμίου περικλείει τρεις φάσεις μίας πυκνής από ιστορικά γεγονότα χρονικής περιόδου, 1987-1922, με την «Ήττα» να δείχνει την ήττα από τον τουρκικό στρατό το 1897, το «Θρίαμβο» να δείχνει του βαλκανικούς πολέμους και την «Καταστροφή» να δείχνει τη μικρασιατική εκστρατεία και τις συνέπειές της.

Στην εισήγησή του ο κο Πέτρος Παπασαραντόπουλος μίλησε για την όσμωση μεταξύ της κοινωνίας και του στρατεύματος, το πως ο κοινωνικός διχασμός αντανακλάται στο στράτευμα και επιστρέφοντας, ενισχύει τον κοινωνικό διχασμό. Μία αυτοτροφοδοτούμενη σχέση ενίσχυσης του εθνικού διχασμού.

Εξέφρασε την ελπίδα ότι ανάλογες καταστάσεις ανήκουν στην αρμοδιότητα πλέον των ιστορικών και δεν θα χρειαστεί να γίνουν αντικείμενο της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης. Έμεινε ιδιαίτερα στο '22 χαρακτηρίζοντάς ως περίοδο «τομή» στην νεότερη ιστορία μας, με την οποία τέθηκε η ταφόπλακα της «Μεγάλης ιδέας».

«Από το 1830 έως το '22, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος έζησε αλλεπάλληλες εδαφικές διευρύνσεις αλλά και μειώσεις», είπε ο κος Παπασαραντόπουλος και ευχαρίστησε το συγγραφέα για την εμπιστοσύνη του στον εκδοτικό οίκο με την έκδοση αυτού του άκρως ενδιαφέροντος ιστορικού δοκιμίου.

Ο στρατηγός κος Χαράλαμπος Λαλούσης, αναφέρθηκε στο ακαδημαϊκό έργο του συγγραφέα και στη συμβολή του στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και τον ευχαρίστησε για τη βοήθεια που προσφέρει διδάσκοντας ιστορία στους Ευέλπιδες. Συνέχισε μιλώντας για την ιστορία της Σχολής από το 1838 και τις φάσεις εξέλιξης του ελληνικού στρατού, τα πρόσωπα και τα γεγονότα που τον καθόρισαν.

«Ο στρατός δεν ήταν έτοιμος», είπε για την ήττα του πολέμου του 1897 ο οποίος λειτουργούσε ως άτακτος με δόγμα κατά βάση αμυντικό και σε κατάσταση αναζήτησης της φυσιογνωμίας του. Τα γεγονότα στου Γουδή και η ανάθεση του στρατεύματος στον διάδοχο Κωνσταντίνο, ήταν καθοριστικά για την αναδιοργάνωση του στρατεύματος και στους Βαλκανικούς πολέμους φάνηκε η αποτελεσματικότητά του όταν συνεργάζεται με άλλες δυνάμεις.

Ο κος Λαλούσης συνέχισε αναφερόμενος στις πολιτικές αποφάσεις που επηρέασαν το στράτευμα και προκάλεσαν τις επιπτώσεις όπως η μικρασιατική καταστροφή οι οποίες ενίσχυσαν το «ζιζάνιο του εθνικού διχασμού», όπως χαρακτήρισε τον κοινό παρανομαστή της πολιτικής και στρατιωτικής ιστορίας της Ελλάδας.

Παρότρυνε όλους τους αξιωματικούς να διαβάσουν αυτό το βιβλίο για να κατανοήσουν καλύτερα τα γεγονότα και τις επιπτώσεις τους, στρατιωτικά και κοινωνικά, και συνεχάρη το συγγραφέα για την προσπάθειά του.

Ο κοσμήτορας κος Νικόλαος Δάρας, ευχαρίστησε τον συγγραφέα για την τιμή να προλογίσει το έργο του και τον χαρακτήρισε ως εξαιρετικό επιστήμονα και «ήρεμη δύναμη» ο οποίος εμπνέει όλους στη Σχολή.

Κρίσιμη χαρακτήρισε την επιλογή της χρονικής περιόδου, ξεκινώντας από το 1897 που φανέρωσε τα εθνικά αδιέξοδα και τις αδυναμίες μας και φτάνοντας ως το 1922 και το τέλος του οράματος της «Μεγάλης ιδέας». Όμως, ενδιάμεσα, ο θρίαμβος των βαλκανικών πολέμων έδειξε ότι με σωστή προετοιμασία και πνεύμα εθνικής ενότητας μπορούν να επιτευχθούν μεγάλοι στόχοι.

Τα θέματα του βιβλίου συνεχίζουν να απασχολούν όσους ασχολούνται με την ιστορία, αλλά χωρίς κραυγές και αγκυλώσεις, με όπλο την βιβλιογραφική τεκμηρίωση, επιχειρώντας να εξηγήσει την αυξομείωση των συνόρων, την έντονη πολιτική και κομματική πάλη και τον διπλωματικό ανταγωνισμό στη χώρα.

«Το έργο θέτει στον πυρήνα του το ελληνικό στράτευμα ως προσδιοριστικό παράγοντα της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής», είπε ο κος Δάρας και σημείωσε την προσπάθεια του συγγραφέα να αποδώσει αυτή τη χρονική περίοδο ως μία ενιαία ιστορική ενότητα, παραθέτοντας νέο και αδημοσίευτο υλικό από τον τύπο και το κοινοβούλιο της εποχής.

«Χρήσιμο να μελετηθεί το βιβλίο, όχι μόνον από τους αξιωματικούς αλλά και όσους θέλουν να εξάγουν συμπεράσματα για το αύριο», είπε ο κος Δάρας κλείνοντας την εισήγησή του.

Ο συγγραφέας κος Δημήτρης Μαλέσης, ευχαρίστησε τον εκδότη για την έκδοση του έργου του και τους ομιλητές για τις εισηγήσεις τους.

Αναφέρθηκε στα βασικά ερωτήματα που θέτει το βιβλίο και τις απαντήσεις που δίνει, όπως για το ποιος ευθύνεται για το 1897 και περιέγραψε την πολιτική κατάσταση της εποχής, τις πολιτικές και στρατιωτικές επιλογές, με σύσσωμο το πολιτικό και στρατιωτικό προσωπικό να είναι υπέρ του πολέμου.

«Οι πολιτικές ηγεσίες προσπαθούσαν να αρδεύσουν ψήφους από τα θολά νερά ενός στείρου λαϊκισμού, δείχνοντας με το ένα δάχτυλο την Αγιά Σοφιά, με το άλλο έδειχναν την κάλπη», είπε ο συγγραφέας και αναφέρθηκε στις τολμηρές αλλαγές των αρχών του 2ου αιώνα για να αποκοπεί το στράτευμα από την κομματοκρατία.

Με τον ίδιο τρόπο συνέχισε δίνοντας βασικά στοιχεία για τα άλλα μεγάλα γεγονότα της εποχής, το Γουδή, τους Βαλκανικούς πολέμους, την μικρασιατική εκστρατεία, αναδεικνύοντας την ιστορική τους σημασία στην εξέλιξη του ελληνικού κράτους και του στρατεύματος.

Ποιος ευθύνεται για το "Μαύρο ’97";
Αποδόθηκαν ευθύνες;
Η πρώτη επέμβαση του στρατού στα πολιτικά πράγματα το 1909 συνιστά επανάσταση ή πραξικόπημα;
Συνέβαλε στην "Ανόρθωσιν των κακώς εχόντων" ή λειτούργησε "διαλυτικά" για το στράτευμα;
Αλλά και τι σήμαινε για την πολιτική ζωή της χώρας τις επόμενες δεκαετίες;
Ποιος ήταν ο κύριος συντελεστής στις νίκες των Βαλκανικών Πολέμων;
Αλλά και ποιος ευθύνεται για τον πρώτο μεγάλο διχασμό που συντάραξε τη χώρα τη δεκαετία του 1910 και άφησε ανοικτές πληγές για πολλά ακόμη χρόνια στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας;
Αποτελούσε κεραυνό εν αιθρία ή ήταν προδιαγεγραμμένη η σύγκρουση;
Ήταν "αντιβασιλικός" ο πρωθυπουργός και υπουργός Στρατιωτικών Βενιζέλος;
Πόσο παράτολμη ήταν η Μικρασιατική επιχείρηση;
Και, κυρίως, ποιος ευθύνεται για τη μεγάλη καταστροφή που ακολούθησε το ’22; Ένοχοι ή αθώοι οι "έξ" που εκτελέστηκαν στο Γουδί;

Είναι ορισμένα ερωτήματα που τίθενται στην παρούσα μελέτη και επιχειρείται η επανατοποθέτησή τους, χωρίς βέβαια να δίνονται οριστικές απαντήσεις, αφού η Ιστορία συνεχίζεται να γράφεται. Η περίοδος που ξεκινά την επομένη του τερματισμού του «ατυχούς» πολέμου του ’97 μέχρι τη στιγμή που η Μεγάλη Ιδέα γίνεται παρανάλωμα στα αποκαΐδια της πυρπολημένης Σμύρνης μπορεί να ιδωθεί ως μια ενότητα, με πυκνό ιστορικό χρόνο, στον οποίο πάντως ο στρατός αποτελούσε τον κομβικό άξονα των εξελίξεων.

Χωρίς να καταπιάνεται με τις λεπτομέρειες των στρατιωτικών επιχειρήσεων της 25ετίας, πρόθεση του πονήματος είναι να φωτίσει ορισμένες πλευρές των γεγονότων μέσα από τις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών, του Τύπου της εποχής και του αρχειακού υλικού.

Ο Δημήτρης Μαλέσης είναι πτυχιούχος του Παντείου Πανεπιστημίου (Tμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας). Μετά τον πενταετή κύκλο των Μεταπτυχιακών Σπουδών ανακηρύχθηκε παμψηφεί με βαθμό "Άριστα" σε διδάκτορα της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας από το ίδιο Πανεπιστήμιο.

Τα ερευνητικά και συγγραφικά του ενδιαφέροντα αφορούν κυρίως στη λειτουργία των κοινωνικών θεσμών του Νεοελληνικού Κράτους κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, όπως ο Στρατός και η Εκκλησία.

Έχει συγγράψει επτά μονογραφίες και πάνω από είκοσι άρθρα, δημοσιευμένα σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές, ενώ έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια με ανακοινώσεις.

Έχει εργασθεί στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και έχει διδάξει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Από το 2008 έχει εκλεγεί ως διδάσκων στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.