Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Τον Φάνη Παπαγεωργίου τον γνώρισα ποιητικά από το 2016 που είχε εκδώσει στις εκδόσεις Κουκούτσι «Η θάλασσα με τα 150 επίπεδα». Από τότε τον παρακολουθώ σε κάθε ποιητικό του βήμα. Από ένα Ποιητή που γεννήθηκε το 1986, που ανήκει σε μια γενιά που ένιωσε πολλούς κλυδωνισμούς και αβεβαιότητες για το μέλλον της, δε θα περίμενα μια διαφορετική ποίηση. Στηλιτεύει την κάθε του λέξη, τη ματώνει, τη φέρνει ενώπιον μας για να μας αφυπνίσει, να μας ταρακουνήσει. Προτίμησα να συζητήσω μαζί του για να μας μιλήσει ο ίδιος για το πώς βλέπει σήμερα την Ποίηση στη χώρα μας, αλλά και πολλά άλλα για τη νέα του ποιητική συλλογή.

Φάνη Παπαγεωργίου ευχαριστώ για τον πολύτιμο χρόνο σου. Μοιράζεσαι τον χρόνο σου στο Πανεπιστήμιο, διδάσκοντας Διοίκηση Επιχειρήσεων, σπούδασες Πολιτική Οικονομία αλλά έχεις εκδώσει μαζί με το νέο σου πνευματικό παιδί, τέσσερις ποιητικές συλλογές. Πώς συνυπάρχει μέσα σου το χρήμα με την Ποίηση;

Μάγδα σε ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη! Χαίρομαι πολύ που σε γνωρίζω προσωπικά εδώ και κάποιο καιρό και σε παρακολουθώ κι εγώ! Η αλήθεια είναι ότι διδάσκω μεν στο τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, ωστόσο διδάσκω μαθήματα που εμπίπτουν στο γνωστικό αντικείμενο της «Πολιτικής Οικονομίας» και της «Οικονομικής Ανάλυσης», επομένως θα έλεγα ότι γνωρίζω και διδάσκω «κριτικά» το χρήμα. Έχοντας ως αποσκευή μια κριτική στάση απέναντι στα κυρίαρχα Οικονομικά, προσπαθώ να φτιάχνω μια ενότητα θεωρίας και πράξης η οποία να εμφορείται από αξίες εκτός ή στον αντίποδα του χρήματος. Σε αυτό το έδαφος της αναζήτησης των αξιών της ζωής σε επίπεδα και έννοιες εκτός του χρήματος φύεται η ποίηση.

Έχεις μπει στη βραχεία λίστα για το «Βραβείο «Γιάννης Βαρβέρης» ενώ ποιήματά σου, έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, κροατικά και ισπανικά. Ποια είναι η ευθύνη σου ως Ποιητής απέναντι στην Ποίηση αλλά και τους αναγνώστες; Ανάπαυση ή διαρκής αγώνας για την αυτοβελτίωση σου;

Είναι πολύ ωραία αυτή η ερώτηση, γιατί από τη μια, πιστεύω ότι η αγωνία για την «αυτοβελτίωση» ή για να το πούμε διαφορετικά, η αγωνία για μια καλλιτεχνική ωρίμανση είναι ένα διαρκές ερώτημα που εμφανίζεται στον καλλιτέχνη – εγώ προσωπικά το νιώθω διαρκώς – και από την άλλη, δεν υπάρχει κάποιο κριτήριο μέσα από το οποίο ο ίδιος ο καλλιτέχνης να διαβάζει την ωρίμανση του, επομένως αυτός ο αγώνας μεσολαβείται μοιραία στα μάτια των αναγνωστών και των φίλων. Στο γενικό επίπεδο, πιστεύω ακράδαντα ότι ο Ποιητής έχει διαρκώς ευθύνη και υποχρέωση απέναντι τόσο στην Ποίηση και στους αναγνώστες όσο και στην ίδια την κοινωνία.

Πώς εμπνεύστηκες τον τίτλο «Με λάθος σκιά»;

Θα ήθελα να συνομιλεί με την προβληματική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε ως γενιά και ως κοινωνία εδώ και πάνω από 15 χρόνια και η οποία αναγιγνώσκεται ως σωστή, κανονική ή αναγκαία από τον κυρίαρχο λόγο. Φωτίζοντας επομένως τα ερωτήματα μας και τις ανάγκες μας ως γενιά και ως κοινωνία «με λάθος σκιά» σκέφτομαι ότι ίσως θα μπορούσαμε να ξανασκεφτούμε τη ζωή και το κόσμο στην κατεύθυνση της ριζοσπαστικής υπέρβασης του.

Ποιοι είναι οι ποιητές, Έλληνες και ξένοι που σου έδωσαν τη φλόγα για να ακολουθήσεις την Ποίηση;

Αγαπώ τους Έλληνες και ξένους υπερρεαλιστές όπως τον Κακναβάτο, το Σαχτούρη, τον Εμπειρίκο και τον Εγγονόπουλο από την Ελλάδα, τον Μπρετόν, τον Ελυάρ, τον Σάρ, τον Τράνστρεμερ. Τον Ευρωπαϊκό Μοντερνισμό, αλλά και ποιητές και ποιήτριες της γενιάς μας όπως την Άννα Γρίβα, τη Μαρία Κουλούρη, τον Αλέξιο Μάινα και άλλους.

Ανήκεις στη γενιά που επωμίζεται την ευθύνη των παλαιότερων για τις πολιτικές τους επιλογές, που αρνούνται οι περισσότεροι ότι την έχουν, και φαίνεται από τους στίχους σου. Είναι επανάσταση η ποίηση; Μπορεί να δώσει λύσεις στα μέχρι τώρα κακώς κείμενα;

Η γενιά μας επωμίζεται ευθύνη παλαιότερων, αλλά έχει και δική της ευθύνη, πρωτοστάτησε μεν σε κινήματα και αγώνες της τελευταίας εικοσαετίας όπως η μάχη για τη μη αναθεώρηση του άρθρου 16, τα κινήματα των πλατειών και πράγματι βρέθηκε στην προμετωπίδα των διεκδικήσεων, ωστόσο την τελευταία πενταετία βρίσκεται χαμένη στις προσωπικές και συλλογικές ήττες και αδιέξοδα της, και μιλάω έχοντας στο μυαλό μου τον εαυτό μου και τους φίλους και συντρόφους με τους οποίους και τις οποίες βρεθήκαμε στους αγώνες για τον μετασχηματισμό του κόσμου. Αν τώρα η ποίηση μπορεί να είναι επανάσταση και μπορεί να δώσει λύσεις στα ως τώρα κακώς κείμενα, θεωρώ ότι ναι μεν η ποίηση διαμορφώνει εκείνον τον χώρο στοχασμού και μετασχηματισμού τελικά του υποκειμένου που τη διαβάζει. Ακόμα, μπορεί η ποίηση – ανάγνωση και γραφή – ατομικά να μας ανακουφίζει και να μας απαλύνει τις πληγές της δυστοπικής καθημερινότητας, αλλά προκειμένου να δώσει λύσεις θα χρειαστεί από μεριάς μας αναβαθμισμένη προσπάθεια στην καθημερινότητα, στους χώρους εργασίας, στο δημόσιο λόγο προκειμένου να πυροδοτούμε εστίες ριζοσπαστικής διεκδίκησης για τις ανάγκες μας, συμμετοχή στις διεργασίες και στα κινήματα προκειμένου να γίνεται πράξη ο μετασχηματισμός της κοινωνίας τον οποίο η ποίηση μπορεί να οραματίζεται.

Οι δημιουργοί εύχονται πως αν αλλάξουν τη σκέψη έστω ενός αναγνώστη, είναι ευτυχισμένοι. Την υιοθετείς αυτή την ευχή ή πιστεύεις πώς η Ποίηση δεν έχει διδακτικό ρόλο για ν’ αλλάξει τον καθένα, αν φυσικά δε φορά παρωπίδες;

Η ποίηση έχει ευθύνη να συνομιλεί με τον αναγνώστη/τρια, έτσι που να τον/την κινητοποιεί συναισθηματικά. Θα έλεγα πως πρέπει να είναι μέρος μια παιδευτικής διαδικασίας μέσα στην οποία δίνει το χώρο στον αναγνώστη για στοχασμό και μετασχηματισμό, επομένως θα πρέπει να μπορεί να συγκινήσει τον καθένα και την καθεμία, μετασχηματίζοντας τον τρόπο που το αναγνωστικό υποκείμενο καταλαβαίνει τον κόσμο και υπάρχει μέσα σε αυτόν.

Έχεις εκδώσει την Ποίησή σου, σε μικρούς εκδοτικούς οίκους, Λογότεχνον, Θράκα, Κουκούτσι και η τελευταία σου στην Κουκίδα. Εκδοτικοί οίκοι που αγωνίζονται για την ποιότητα, που αγαπούν τον Πολιτισμό και παρ’ όλα αυτά προσπαθούν και επιμένουν να επιβιώσουν. Το θετικό είναι ότι τα βραβεία δίνονται μόνο σε τέτοιες εκδόσεις κι όχι στις γνωστές, στο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Τελικά, κατά τη γνώμη σου η Ποίηση θ’ ανθεί, θα βρίσκει αγκαλιά πάντα σε μικρούς εκδοτικούς οίκους;

Αγαπώ τους μικρούς εκδοτικούς οίκους και κυρίως τους ανθρώπους πίσω από αυτούς, τις διαπροσωπικές σχέσεις που δομούνται, το μεράκι τους, την καθημερινή τους αγωνία για τον βιοπορισμό. Νομίζω δικαίως τα βραβεία πηγαίνουν σε αυτούς. Ωστόσο, θεωρώ ότι το γεγονός ότι οι εκδοτικοί οίκοι της ποίησης είναι μικροί και πιθανότατα θα παραμείνουν μικροί έχει να κάνει με το γεγονός πως και το αναγνωστικό κοινό είναι μικρό. Επομένως, εύχομαι οι μικροί εκδοτικοί οίκοι να μεγαλώνουν μαζί με το αναγνωστικό κοινό, χωρίς οι πρώτοι να χάσουν το μεράκι τους και την αυθεντικότητα τους.

Για να κάνω τον συνήγορο του απλού αναγνώστη: Με τα τόσα προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί στις πλάτες του λαού, πόσο κατανοητή πιστεύεις πως είναι σήμερα η Ποίηση στο πλατύ αναγνωστικό κοινό; Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν οι νέοι ποιητές αλλά και οι συμβολισμοί ή κάποιες φορές οι «χύμα» λέξεις χωρίς λυρισμό, βοηθούν στην ανάγνωσή τους; Καταληκτικά, τι θέλει να πει ο Ποιητής;

Όπως είπα και πριν, είναι ευθύνη της ποίησης να κινητοποιεί συναισθηματικά και να διανοίγει χώρους στοχασμού στο αναγνωστικό υποκείμενο. Και όπως σωστά είπες, για να γίνει αυτό το αναγνωστικό υποκείμενο δεν πρέπει να φορά παρωπίδες. Έτσι θα έλεγα πως είναι ευθύνη του πλατιού αναγνωστικού κοινού να διαπαιδαγωγείται και να διαβάζει κατά τον ίδιο τρόπο που έχει υποχρέωση να σκέπτεται, να ψηφίζει και να φέρεται ως πολίτης με δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Πιστεύεις πως ο ποιητής είναι μέρος της κοινωνίας που θα βγει στους δρόμους για να παλέψει γι αυτή, ή μέρος του εαυτού του που θα μείνει στη γυάλα του να γράφει στιχάκια για την ανατροπή ώστε να κερδίσει τους αναγνώστες του χωρίς να κινδυνεύει, να ματώνει;

Ο ποιητής πρέπει να είναι στην καρδιά των αγώνων για να εμπνέει και να εμπνέεται, να κάνει σάρκα και οστά τον μετασχηματισμό του κόσμου που οραματίζεται με μια ενότητα λόγου και πράξης.

Στέκομαι στο ποίημα σου «Κάθε εποχή θέλει να είναι». Πιστεύεις πώς οι νέοι σήμερα στην Ελλάδα θέλουν να πρωτοπορήσουν, να μην είναι η ζωή τους στη ναφθαλίνη; Ή έχουν μεγαλώσει έτσι που να γίνονται κομμάτι του συστήματος, όπως οι γονείς τους; Διαφθορά, εύκολο γρήγορο χρήμα χωρίς κόπο ή μετανάστευση.

Η γενιά αυτή, όπως είπα και πριν, έχει δώσει μάχες και έχει πρωτοστατήσει σε αγώνες και διεκδικήσεις μετά από μια σχετικά μακρά περίοδο όπου απείχε από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Με αυτήν την έννοια, η γενιά αυτή όντως πρωτοτύπησε σε σχέση με τις αμέσως προηγούμενες της. Τώρα βρίσκεται σε μια άμπωτη όπου, κατά βάση, μετράει τις πληγές της μετά από μια δεκαετία και πλέον σκληρών μνημονίων και λιτότητας και μάλιστα στα πιο παραγωγικά της χρόνια. Μεγαλωμένη σε μια περίοδο του ακμάζοντος ελληνικού καπιταλισμού είδε τις προοπτικές να συντρίβονται και προσπάθησε να υψώσει το ανάστημα της. Αυτή η πορεία φαίνεται να έχει αφήσει το στίγμα της καθότι δείχνει να έχει απαξιώσει τις «αξίες» που αναφέρεις και κινείται με μια συγκατάβαση απέναντι στη ζωή. Ενδεχομένως βέβαια αυτή η εικόνα να μεσολαβείται στον κοινωνικό μου περίγυρο.

Τελικά, τι είναι η χώρα μου; Δυο σταγόνες καφέ; Εσύ που έρχεσαι επαφή με τους νέους ανθρώπους, πιστεύεις πως υπάρχει ελπίδα για την ανατροπή;

Η χώρα μου είναι το πεδίο μέσα στο οποίο διεξάγεται η πάλη μεταξύ των τάξεων, επομένως είναι το πρώτο πεδίο μέσα στο οποίο δίνουμε τη μάχη για την ανατροπή και τον μετασχηματισμό της κοινωνίας. Με αυτήν την έννοια, πιστεύω ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει προπύργιο αγώνα και διεκδίκησης για τον μετασχηματισμό του κόσμου εμπνέοντας τις εργαζόμενες τάξεις των άλλων χωρών στην Ευρώπη και τον κόσμο, για την υπέρβαση του καπιταλισμού και το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό.

Κόκκινη είναι η άγκυρα; Είναι συμβολισμός ή παιχνίδι με τις λέξεις;

Τον νέο κόσμο που οραματίζομαι πως θα αγκυρωθεί τον βλέπω κόκκινο, αλλά και οι αγώνες ενάντια στον καπιταλισμό και τον φασισμό έχουν βαφτεί με αίμα αγωνιστών και αγωνιστριών τόσο που η άγκυρα δε θα μπορούσε παρά να είναι κόκκινη.

Στο ποίημα σου «Το πρόβλημα του ελεύθερου αναβάτη», γράφεις πώς δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι και συμφωνώ απόλυτα. Όπως έχει επικρατήσει όμως η έννοια και την αναμασούν όλοι για τους πρόσφυγες, μήπως έμμεσα είμαστε όλοι λαθρό…, σε τούτη τη γη που τη βρομίσαμε, αλλά δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει;

Με λάθος σκιά είπαμε! Επομένως, πρέπει να δίνουμε όλες τις μάχες στο πεδίο των ιδεών. Κανείς άνθρωπος δεν είναι λαθραίος.

Συμμετείχες στο 4^οΔιεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας που ιδρυτές του είναι οι Ποιητές Αντώνης Σκιαθάς και ο Τριαντάφυλλος Κωστόπουλος με τη βοήθεια πολλών ανθρώπων που τους αξίζουν συγχαρητήρια. Οι φίλοι αναγνώστες και ακροατές του θεσμού αυτού που έχει γίνει γνωστό σχεδόν σ’ όλο τον πλανήτη, σε ακούσαμε ποιητικά αλλά και στο στρογγυλό τραπέζι με άλλους νέους ποιητές. Πιστεύεις πως η Ποίηση έχει ανάγκη μόνο αυτούς τους θεσμούς για να στηριχτεί και ν’ αγαπηθεί ή η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στο Υπουργείο Πολιτισμού;

Πιστεύω ότι πρέπει να φτιαχτούν λέσχες ανάγνωσης σε κάθε γειτονιά και φεστιβάλ σε κάθε πόλη. Η προσπάθεια του 4^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας ήταν πράγματι πολύ αξιέπαινη, κυρίως γιατί έδωσε χώρο για την έκφραση νέων ανθρώπων χωρίς αποκλεισμούς και με πολύ ποιοτικό περιεχόμενο.

Ποια είναι η γνώμη σου για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Η προσπάθεια του Bookia είναι πολύ ενδιαφέρουσα και ελπιδοφόρα καθότι δίνει βήμα σε εκατοντάδες νέους και νέες συγγραφείς προβάλλοντας τη δουλειά τους και προωθώντας το βιβλίο συνολικά. Ακόμα με τα οπτικοακουστικά του μέσα αυξάνει την διείσδυση του βιβλίου σε πλατιά στρώματα της κοινωνίας.

Πόσο και αν σε βοήθησαν ποιητικά τα δυο χρόνια της πανδημίας να γράψεις;

Η τελευταία διετία της πανδημίας ήταν μια καλή αφορμή να ξανασκεφτούμε τις ανάγκες μας ως ανθρώπινα υποκείμενα. Ξάφνου ο ελεύθερος δημόσιος χώρος έγινε εξαιρετικά πολύτιμος για τη βόλτα και την καθημερινότητα μας, η φιλία και η κοινωνική διεπαφή ξαναφωτίστηκε, η φροντίδα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας υπογράμμισε τη σημασία της γυναικείας απλήρωτης εργασίας στο σπίτι και η ανάγκη υπεράσπισης και προστασίας της φύσης μπήκε σε πρώτο πλάνο. Ακόμα, η σχέση των κοινωνιών με την επιστήμη  κατέδειξε ότι από τη μια, οι άνθρωποι πρέπει να φέρονται ως πολίτες και ότι στη ζωή τις υποχρεώσεις τα δικαιώματα συνοδεύονται από υποχρεώσεις και από την άλλη, πως η επιστήμη πρέπει να φτιάχνει χώρους συνομιλίας και διαπαιδαγώγησης της κοινωνίας. Ήταν μια διετία που αν σκεφτήκαμε τα λάθη και τις ανεπάρκειες μας ως ανθρωπότητα το μέλλον θα είναι πιο αισιόδοξο. Σε αυτό το πλαίσιο αναστοχασμού πάνω στη ζωή και τις προτεραιότητές της, η περίοδος αναδείχθηκε εξαιρετικά γόνιμη στο να γράψω τόσο ποιητικά όσο και επιστημονικά, παρότι η καθημερινότητα της τηλεκπαίδευσης ήταν κατά βάση δυστοπική.

Σ’ ευχαριστώ Φάνη Παπαγεωργίου για την κουβέντα και σου εύχομαι να είναι καλοτάξιδη η ποιητική σου συλλογή «Με λάθος σκιά».

Σε ευχαριστώ πολύ Μάγδα!