Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Νίκη Γκίζη γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη. Εργάστηκε ως καθηγήτρια Αγγλικών στην ιδιωτική εκπαίδευση. Σπούδασε παράλληλα Πολιτισμολόγος στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών, στο Τμήμα Ευρωπαϊκού Πολιτισμού του ΕΑΠ Είναι απόφοιτος Μεταπτυχιακών Σπουδών στο Διιδρυματικό Πρόγραμμα «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ.

Διδάσκουσα Δημιουργικής Γραφής Πεζογραφίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Μέλος Επιτροπής Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Ταυτόχρονα με τη διδασκαλία έχει ασχοληθεί με εργαστήρια γραφής σε μαθητές, φοιτητές και ενηλίκους. Η αγάπη της για την ιστορία και την έρευνα την οδήγησε στη συγγραφή και τη μετάφραση έργων στα Αγγλικά.

Μέλος της ΕΛΒΕ (Εταιρεία Λογοτεχνών Βορείου Ελλάδος). Έργα της όπως «Ο Πρόσφυγας» (2017), “Tabula rasa”(2018), «…για να επιβιώσω» (2022), «Ο χρόνος περνά και χάνεται» (2023, συλλογικό, εκδ. Παρέμβαση), «Για έναν πλάνη σαλό» (2023 ΈΝΩΣΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ), Σοκολάτα Φλόκα, (2023, ΦΟΘ), Ο μικρός κιθαριστής (2024 ΤΡΙΕ.ΝΑ), Ο μύθος και ο Λόγος (2024, δοκίμιο, ΕΛΒΕ) έχουν δημοσιευθεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.

Το ιστορικό μυθιστόρημα, «Μόρια, Παμμήτωρ γη» (2020), Εκδόσεις Γκοβόστη, τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό που διοργανώθηκε από το «Πολιτιστικό Σωματείο Culture 4All – Πολιτισμός για όλους», και από την «Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών». Το μυθιστόρημα της «Η Καμπύλη της Καμπάνας» (2022), εκδόθηκε επίσης από τις Εκδόσεις Γκοβόστη, όπως και το «Οι εξόριστοι του Κιέβου», Εκδ. Γκοβόστη (2024).

Το βιβλίο σας «Οι εξόριστοι του Κιέβου», αν και μυθιστόρημα, μοιάζει περισσότερο με παραμύθι σε κάποια σημεία του, με πολλές αναλογίες, βέβαια, στη σύγχρονη επικαιρότητα. Αλληγορικό, συμβολικό ή μαγικός ρεαλισμός; Εσείς πού το κατατάσσετε;

«Οι εξόριστοι του Κιέβου» είναι μια ιστορία για την εξορία –αυτή που βιώνει κανείς όταν ξεριζώνεται από το σπίτι του, είτε λόγω πολέμου, είτε λόγω προσωπικών συγκρούσεων. Η εξορία, η απώλεια, η αναζήτηση ταυτότητας είναι ζητήματα διαχρονικά και επίκαιρα. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ένα αλληγορικό αφήγημα, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Έχει σίγουρα συμβολικό ύφος, που προκύπτει από την ανάγκη της ίδιας της αφήγησης μια και αναφέρεται σε μια μεγάλη ιστορική περίοδο από την εμφάνιση των Ρώσων και των Ουκρανών μέχρι σήμερα.Έτσι το πραγματικό και το φανταστικό μπλέκονται, δημιουργώντας έναν κόσμο όπου το συμβολικό και το χειροπιαστό συνυπάρχουν.

Να υποθέσω ότι πηγή έμπνευσης για το παρόν πόνημα υπήρξε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία;

Χαίρομαι που το νιώσατε έτσι. Αυτός ήταν ο στόχος μου. Να μιλήσω για την εξορία, την απώλεια και την αναζήτηση με έναν τρόπο που να ξεπερνά το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός και να αγγίζει το διαχρονικό ανθρώπινο βίωμα.Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν, αναμφίβολα, ένα γεγονός που δε θα μπορούσε να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Ωστόσο, το βιβλίο δε γράφτηκε ως αντίδραση σε αυτήν. Ήταν περισσότερο η αφορμή παρά η κύρια πηγή έμπνευσης.«Οι εξόριστοι του Κιέβου» δεν είναι μόνο οι συγκεκριμένοι που φεύγουν από τις πόλεις τους λόγω πολέμου. Είναι και όσοι χάνουν ένα σπίτι, μια αγάπη, μια βεβαιότητα. Ο ξεριζωμός δεν είναι πάντα φυσικός· συχνά είναι ψυχικός και υπαρξιακός. Και γι' αυτό η ιστορία αυτή μοιάζει να απηχεί διαφορετικές εποχές και συνθήκες και να αγγίζει όλους τους ανθρώπους.

Παρομοιάζετε στο βιβλίο σας τον Πούτιν με τον μυθικό βασιλιά Κοσέι. Θεωρείτε ότι ο Πούτιν δρα περισσότερο σαν βασιλιάς, παρά σαν νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος;

Ο μυθικός βασιλιάς, γνωστός και ως "Κοσέι ο Αθάνατος", είναι μια ελκυστική φιγούρα της σλαβικής μυθολογίας που ενσαρκώνει την αθανασία της εξουσίας και την άρνηση της αλλαγής. Είναι ένας ηγεμόνας που δεν μπορεί να πεθάνει με φυσικό τρόπο, γιατί η ζωή του είναι κρυμμένη μακριά, προστατευμένη μέσα σε στρώματα μυστηρίου και μαγείας.Ο συμβολισμός είναι προφανής. Ο βασιλιάς Κοσέι δεν κυβερνά απλώς –ελέγχει τη μοίρα των άλλων. Υπό αυτήν την έννοια υπάρχει μια ταύτιση.Όμως, η Ιστορία μάς διδάσκει ότι καμία εξουσία όπως κι αν ονομάζεται δεν είναι πραγματικά αθάνατη, όσο κι αν το πιστεύουν οι ίδιοι οι ηγέτες της.

Στο βιβλίο σας αναφέρετε την κοινή καταγωγή Ρώσων και Ουκρανών. Αρκεί αυτό, πιστεύετε,  για να δικαιολογήσει τις προσπάθειες του Προέδρου Πούτιν να διατηρήσει την εξουσία του στην Ουκρανία και να την κρατήσει μακριά από τη Δύση;

Στο βιβλίο μου η ιστορική μνήμη και η πολιτική χειραγώγηση είναι κεντρικό θέμα.Η κοινή καταγωγή Ρώσων και Ουκρανών είναι μια ιστορική πραγματικότητα. Η καταγωγή όμως δε σημαίνει ιδιοκτησία. Οι λαοί εξελίσσονται, διαμορφώνουν τις δικές τους ταυτότητες και επιλέγουν τις δικές τους πορείες.Το ζήτημα, δεν είναι το παρελθόν, αλλά το παρόν και το μέλλον. Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του ταυτότητα και ορίζει ο ίδιος την πορεία του. Η άποψή μου είναι ότι, το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των ανθρώπων είναι θεμελιώδες και αναμφισβήτητο.

Νομίζετε ότι οι Ρώσοι είναι ένας λαός ο οποίος αναζητά ακόμη την ταυτότητά του και ότι ο ίδιος θεωρεί ότι ανήκει περισσότερο στην Ανατολή, παρά στη Δύση;

Ο ρωσικός λαός έχει μια τεράστια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά, γεμάτη αντιφάσεις, βάθος και πάθος. Η λογοτεχνία, η μουσική, η φιλοσοφία, ακόμα και η καθημερινή ζωή των Ρώσων φανερώνουν μια μοναδική ψυχή – γεμάτη μελαγχολία, αλλά και δύναμη, με έντονη αίσθηση της μοίρας, αλλά και μια ανεξάντλητη δίψα για ζωή.

Oι Ρώσοι έχουν υποφέρει, έχουν αγωνιστεί, έχουν δημιουργήσει. Η φιλοξενία τους, η πνευματική τους ανησυχία, η ικανότητά τους να βρίσκουν ποίηση ακόμα και μέσα στη σκληρότητα της ζωής, είναι στοιχεία που τους κάνουν ξεχωριστούς. Όπως κάθε λαός έτσι και ο ρωσικός λαός δεν είναι ομοιογενής στις απόψεις του. Υπάρχουν εκείνοι που βλέπουν τη Ρωσία ως μέρος του ευρωπαϊκού πολιτισμού και εκείνοι που θεωρούν ότι η Δύση είναι εχθρική και διαφθείρει τις ρωσικές αξίες. Το βιβλίο διερευνά αυτή τη  σύγκρουση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Μιλήσετε μας για το περίφημο Χρονικό του Νέστορα, που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας.

Το Χρονικό του Νέστορα, γνωστό και ως «Ιστορία των περασμένων χρόνων» (Повестьвременныхлет), είναι ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά κείμενα του σλαβικού κόσμου. Γράφτηκε στις αρχές του 12ου αιώνα από τον μοναχό Νέστορα στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου και αποτελεί την παλαιότερη σωζόμενη καταγραφή της ιστορίας της Ρως.

Μας αποκαλύπτει την ίδρυση της Ρως από τους Βαράγγους (Ρούρικ, Όλεγκ, Ιγκόρ), πως διαδόθηκε ο Χριστιανισμός από τον Βλαδίμηρο Α’, τις σχέσεις της Ρως με τους Βυζαντινούς και άλλους γείτονες.Δεν είναι απλώς μια ιστορική καταγραφή. Είναι γεμάτο μύθους, θρύλους και συμβολισμούς, κάτι που το φέρνει κοντά στη λογοτεχνία.

Αυτή η ένωση ιστορίας και μύθου με γοήτευσε. Ήθελα να αποτυπώσω στο βιβλίο μου αυτή τη μεσαιωνική αίσθηση, όπου το πραγματικό και το φανταστικό μπλέκονται.Το Χρονικό είναι μια αφήγηση για την ταυτότητα: πώς ένας λαός θυμάται και αφηγείται την ιστορία του, ποιος γράφει την Ιστορία και πώς τη χρησιμοποιεί;

Πιστεύετε ότι ο Πούτιν θα αρκεστεί στα ουκρανικά εδάφη-που θεωρεί ότι του ανήκουν δικαιωματικά- ή θα συνεχίσει να επεκτείνει την κυριαρχία του στην Ανατολική Ευρώπη, ως άλλος Στάλιν;

Η Ιστορία συχνά επαναλαμβάνεται – όχι με την ίδια μορφή, αλλά με παραλλαγές, σαν ένα μοτίβο που επιστρέφει με διαφορετικά χρώματα.Η Ιστορία έχει δείξει ότι οι αυτοκρατορίες δεν καταρρέουν από εξωτερική πίεση, αλλά από εσωτερική αποσύνθεση.Η επανάληψη της Ιστορίας δεν είναι ποτέ απόλυτα δεδομένη. Είναι στο χέρι των λαών – και των ηγετών – να μάθουν από το παρελθόν. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι τι θα κάνει ο κάθε ηγέτης, αλλά πως εμείς οι πολίτες θα αντιδρούμε στην αποσύνθεσή μας.

Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια; Θα ακολουθήσει κι άλλο μυθιστόρημα;

Η γραφή είναι ένας ελκυστικός, αδιάκοπος κύκλος – τελειώνει ένα έργο και ήδη έχει γεννηθεί ο σπόρος για το επόμενο.Είναι σαν έναν σπόρο που ριζώνει στο σκοτάδι του νου και περιμένει το σωστό φως, την κατάλληλη στιγμή, για να βλαστήσει. Κάποιες ιστορίες μεγαλώνουν γρήγορα, άλλες χρειάζονται χρόνια για να ανθίσουν.Η υπομονή είναι μέρος της διαδικασίας. Υπάρχουν περίοδοι όπου οι λέξεις σιωπούν, αλλά ακόμα κι αυτή η σιωπή είναι γόνιμη – μέσα της δουλεύει κάτι υπόγειο, κάτι που θα βγει όταν έρθει η ώρα. Ούτε εγώ δεν ξέρω το «πότε». Το σημαντικό είναι πως ο σπόρος υπάρχει. Και κάποια στιγμή, σχεδόν μαγικά, θα βλαστήσει.