Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Η Φιλιώ Πασσαλή γεννήθηκε στη Χαλκίδα και σπούδασε Πολιτικές και Κοινωνικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Κατοικεί σ' ένα σπίτι δίπλα στη θάλασσα που είναι η κύρια πηγή έμπνευσής της για την πρώτη της μεγάλη αγάπη, την ποίηση. Αργότερα σαν μητέρα αλλά και πρόσφατα ως γιαγιά, άρχισε να γράφει παραμύθια και παιδικές ιστορίες για όλα τα παιδιά, τα μικρά, τα μεγάλα και τα “μεγαλύτερα”… Η μεγαλύτερη ευχαρίστησή της είναι τα παιδικά χαμόγελα, όταν διαβάζοντας κάποια ιστορία της, ταξιδεύουν στον υπέροχο κόσμο των ονείρων και της φαντασίας. Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή «10+1 χρωματιστά δεκάστιχα» και το παιδικό βιβλίο «Ο νικητής», ενώ έχει συμμετάσχει και σε διάφορα συλλογικά λογοτεχνικά έργα. Έχει επίσης λάβει αρκετές σημαντικές διακρίσεις σε πανελλήνιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς.

«Το καπέλο της φιλίας» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αποστακτήριο», δεν είναι η πρώτη σας συγγραφική προσπάθεια, πώς ξεκίνησε το ταξίδι της γραφής;

Το όμορφο αυτό ταξίδι ξεκίνησε από τα εφηβικά μου χρόνια. Κρατούσα πάντα ημερολόγιο. Ακόμη κι εκεί ήθελα να γράφω τις σκέψεις μου «λογοτεχνικά» κι ας ήταν μόνο για μένα. Αργότερα  άρχισα να γράφω στίχους που τους έκρυβα στο βάθος του συρταριού. Μεγαλώνοντας αρκετά συμμετείχα σε πανελλήνιους ποιητικούς  διαγωνισμούς και αρκετά συχνά έπαιρνα βραβεία. Κι όταν έγινα μητέρα άρχισα να γράφω παιδική λογοτεχνία είτε παραμύθια είτε μικρές ιστορίες, κυρίως για παιδιά δημοτικού. Στέλνοντας το 2012 σε κάποιο διαγωνισμό και, αφού πήρα διάκριση, ο εκδοτικός οίκος σαν έπαθλο στο νικητή έκανε και την έκδοση του βιβλίου. Και τι σύμπτωση ! Ο τίτλος του παιδικού έργου ήταν «ο νικητής»!  Αργότερα έλαβα μέρος σε πολλές ποιητικές συλλογές, εκδόθηκε και μια δική μου και φέτος το 2021 από τις εκδόσεις «Αποστακτήριο» κυκλοφόρησε το 2ο παιδικό μου βιβλίο με τίτλο «Το καπέλο της φιλίας».

Τι ήταν το πρώτο που γράψατε και ποια η τύχη του;

Έχω ακόμη εκείνο το τετράδιο όπου έγραφα τα πρώτα μου ποιήματα όντας  μαθήτρια των πρώτων τάξεων του γυμνασίου. Μάλιστα το είχα φτιάξει σαν λεύκωμα κόβοντας από περιοδικά διάφορες φωτογραφίες, πάντα σχετικές με το θέμα κι έφτιαχνα κάτι σαν κολάζ δικής μου έμπνευσης! Αυτό το τετράδιο το φυλάω σαν κόρη οφθαλμού. Τα πρώτα μου 4 ποιήματα ήταν για καθεμιά από τις 4 εποχές του χρόνου, με ομοιοκαταληξία όπως συνηθιζόταν τότε. Επίσης, θυμάμαι ότι στα εφηβικά μου χρόνια, είχα στείλει ένα ποίημα σε διαγωνισμό σε κάποιο πολιτιστικό φορέα της Θεσσαλονίκης. Πήρα και κάποιο έπαινο μα, δυστυχώς, δε θυμάμαι ούτε τον τίτλο του ποιήματος ούτε τίποτε άλλο παρά μόνο τη χαρά που ένιωσα όταν μέσα σε έναν ταχυδρομικό φάκελο μού ήρθαν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού και ήμουν ανάμεσά στους βραβευθέντες.

Γιατί επιλέξατε να γράψετε για παιδιά; Γιατί παραμύθι;

Επέλεξα το παραμύθι που απευθύνεται στην ηλικιακή  ομάδα 4-11 δηλαδή από  το νηπιαγωγείο έως την Πέμπτη δημοτικού περίπου. Ως μητέρα στην ηλικία αυτή είχα εισπράξει πολλές απορίες από τα δικά μου παιδιά και μάλιστα σε θέματα συμπεριφοράς στο σχολείο, στις σχέσεις με τους φίλους, ακόμη και για θέματα σχετικά με το πώς ονειρεύονταν το μέλλον, τι ήθελαν πραγματικά να κάνουν. Έτσι λοιπόν πλάθοντας τις ιστορίες μου, τις κατέγραφα στο χαρτί, τότε βλέπετε δεν είχαμε υπολογιστές και μετά μαζί τους και με το διάλογο που είχαμε σιγά σιγά έδινα την τελική τους μορφή.

Άρα μέσα από τη μορφή μιας παιδικής ιστορίας ή ενός παραμυθιού μπορούσα να διηγηθώ διάφορα θέματα που απασχολούσαν τα παιδιά γενικότερα.

Τι είναι αυτό που θα μπορούσε ενδεχομένως να σας περιορίσει γράφοντας για παιδιά; Πόσο εύκολο θεωρείτε πως είναι να γράφεις για παιδιά;

Το να γράφεις για παιδιά είναι ταυτόχρονα εύκολο όσο και δύσκολο. Εύκολο γιατί το ύφος δε χρειάζεται να είναι επιτηδευμένο. Αρκεί να είναι απλό και κατανοητό. Όμως είναι και δύσκολο γιατί τα παιδιά είναι αυστηρά και με την αφοπλιστική τους ειλικρίνεια και την αθωότητα, είναι οι καλύτεροι κριτές και ίσως σου πουν ότι δεν τους αρέσει κάτι που έχεις γράψει. Τα δικά μου παιδιά ως πρώτοι αναγνώστες των παραμυθιών μου με διόρθωναν πολλές φορές για πράγματα που εγώ  δεν είχα προσέξει και πάντα είχαν δίκιο, πάντα λάμβανα πολύ σοβαρά υπόψιν μου τη δική τους φρέσκια ματιά και γνώμη.

«Το καπέλο της φιλίας» είναι ένα παραμύθι που μας δείχνει το φως πίσω από το σκοτάδι, μιλά για την πίστη στις δυνάμεις  που κρύβουμε μέσα μας ώστε να αλλάξουμε τα πράγματα, μιλά για τη δύναμη της φιλίας. Πολλοί γονείς συνεχίζουν παρ' όλ' αυτά να  υποτιμούν τα παραμύθια, αγνοώντας, πως  εκτός των άλλων είναι επίσης μια αστείρευτη πηγή ευφυΐας για τα παιδιά. Τι είδους “εργαλείο” είναι τα παραμύθια για τους μικρούς αναγνώστες;

Συμφωνώ στο ότι είναι πηγή ευφυίας. Εμπεριέχουν τη φαντασία που, χωρίς αυτή, άραγε τι θα ήταν αυτό που θα διαφοροποιούσε τα ξένοιαστα παιδικά χρόνια από εκείνα των ενήλικων με τη σοβαρότητα ή τη σοβαροφάνεια; Αφήστε λοιπόν τα παιδιά να ταξιδεύουν με τη φαντασία. Θα τα βοηθήσει όσο τίποτε άλλο και στην πρόοδο τους στο σχολείο και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις που είναι ακόμη πιο σημαντικές ειδικά στην εποχή μας που είμαστε όλοι κλεισμένοι στους εαυτούς μας και κουμπωμένοι απέναντι στους άλλους. Οι γονείς, λοιπόν, όχι μόνο δεν πρέπει να υποτιμούν τα παραμύθια, αλλά αντιθέτως να επιλέγουν με προσοχή τα καλά παραμύθια, εκείνα που θα αρέσουν στα παιδιά τους και θα κάνουν και τους ίδιους έστω για λίγο και πάλι «παιδιά».

Θεωρείτε πως είναι εξίσου  σημαντικό όχι μόνο να διαβάζουν τα παιδιά παραμύθια αλλά και να  αφηγούνται;

Πάντα ο γραπτός λόγος είναι σημαντικός αλλά και το να μπορεί ένα παιδί να αφηγείται είναι εξίσου σπουδαίο. Εξάλλου όταν αφήνουμε το παιδί ελεύθερο να διηγείται, χωρίς να αναγκάζεται να παπαγαλίζει, όταν βάζει στην αφήγηση και το δικό του ύφος, όταν αυτοσχεδιάζει, αυτό συντελεί στην ωριμότητά του, νοητική και συναισθηματική. Επίσης, αναπτύσσεται το λεξιλόγιό του και οι γνωστικές του ικανότητες.

Πόσο εύκολο είναι να μιλήσουμε στα παιδιά σοβαρά θέματα όπως ο πόλεμος, η βία; Είναι το παραμύθι ένα μέσο για αυτό;

Αναλόγως την ηλικία μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά  για σοβαρά και κάπως «δύσκολα» θέματα. Εξάλλου τα σημερινά παιδιά μέσω των ΜΜΕ ακούνε και μαθαίνουν τα πάντα. Το παραμύθι και με την κυριολεκτική σημασία του, την παραμυθία, δηλαδή την παρηγοριά, μπορεί να γίνει ένα μέσο με σκοπό να μιλήσει στα παιδιά γι’ αυτά τα θέματα. Π.χ. μιας και αναφέραμε τον πόλεμο, ένα παραμύθι όμορφα δομημένο, για  τον πόλεμο και τις οδυνηρές του συνέπειες, θα καταφέρει αυτό ακριβώς, να αποκτήσει δηλαδή το παιδί συνείδηση, να καταλάβει την αξία της ειρήνης. Ή εάν πρόκειται για τη βία να καταλάβει την αξία του ότι τα προβλήματα δε λύνονται με περισσότερη βία αλλά με ηρεμία και συζήτηση.

Αν θα μπορούσατε να συνοψίσετε σε λίγες γραμμές το πολυτιμότερο που μας χαρίζουν, ποιο θα ήταν αυτό;

Την αλήθεια! Αντιθέτως με την υποτιμητική κάποιες φορές φράση «αυτά είναι παραμύθια» δηλαδή ψέματα, ας σκεφτούμε τους μύθους του Αισώπου και τις αλήθειες και τα διδάγματα που είναι επίκαιρα ακόμη και σήμερα. Το παραμύθι με τη μαγική φράση «μια φορά κι έναν καιρό»  ανοίγει την πόρτα για να μπούμε σε έναν καινούργιο κόσμο,  να ονειρευτούμε και μέσα από τις περιπέτειες  των ηρώων, να προβληματιστούμε για την καθημερινότητα αλλά και για τη ζωή γενικότερα. Λοιπόν, τα παραμύθια λένε την αλήθεια!!

Εκτός από δύο βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά, έχετε γράψει και μια ποιητική συλλογή. Ποιο από τα δύο θα θεωρούσατε μεγαλύτερη και πιο δυνατή εσωτερική ανάγκη, την ποίηση ή το παραμύθι;

Ξεκίνησα γράφοντας ποίηση.Τη θεωρώ κάτι σαν εξομολόγηση, σαν αυτοκάθαρση. Και δεν θα σταματήσει να υπάρχει γιατί είναι αξέχαστη και  παντοτινή όπως η πρώτη αγάπη. Η παιδική λογοτεχνία είναι έργο ωριμότητας. Ήρθε να με επισκεφτεί όταν έγινα μητέρα και άρχισα να διηγούμαι ιστορίες και παραμύθια στα δικά μου παιδιά. Σήμερα βέβαια διηγούμαι ιστορίες στα εγγονάκια μου και πραγματικά  αυτές οι στιγμές είναι μοναδικές και ανεκτίμητες. Αγαπώ εξίσου λοιπόν και τα δυο είδη. Ανάλογα με την έμπνευση κάθε φορά γράφω είτε ποίηση είτε παραμύθι.

Βρίσκετε κοινά μεταξύ των δύο ειδών -παραμύθι, ποίηση;

Βεβαίως. Και τα δυο απευθύνονται σε άτομα είτε ενήλικες είτε παιδιά που το χαρακτηριστικό τους είναι η ευαισθησία, η φαντασία και η συναισθηματική ωριμότητα.

Μπορεί ένας ενήλικος να αλλάξει ρότα με ένα παραμύθι;

Τελευταία γράφονται και παραμύθια για ενήλικες. Είναι αλληγορικές ιστορίες που διαβάζονται ευχάριστα και δίνουν μηνύματα ζωής. Με αυτή την έννοια ένας ενήλικος, άντρας ή γυναίκα, μπορεί μέσ’  από ένα τέτοιο παραμύθι να αλλάξει πλεύση, να δει τα πράγματα μέσα από άλλο, διαφορετικό πρίσμα και να αλλάξει τη ρότα της ζωής του.   

Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;

Είναι σχεδόν έτοιμη μια  παιδική ιστορία με θέμα την προσπάθεια του ανθρώπου να φτάσει τα όνειρά του. Βέβαια, κι εδώ δίνεται η ιστορία με αλληγορικό τρόπο και ο ήρωας  ένα αγόρι, ο Νικολός, καταφέρνει να φτάσει το στόχο του έχοντας ως εφόδιο την υπομονή, την επιμονή και την αγάπη των δικών του ανθρώπων. Στα απώτερα δικά μου όνειρα είναι μια ολοκληρωμένη ποιητική συλλογή αλλά και η έκδοση μιας συλλογής με παιδικά τραγούδια τα οποία  ήδη  έχουν υπέροχα μελοποιηθεί.

Οι τέχνες τρέφονται από τη ζωή, η συγγραφή το  ίδιο; Ποια είναι η «δουλειά» της συγγραφής, ποια της λογοτεχνίας, γιατί κατά τη γνώμη σας η λογοτεχνία μάς αλλάζει τη ζωή;

Η ζωή αντικατοπτρίζεται στις τέχνες και ιδιαίτερα στη λογοτεχνία. Δεν ξέρω αν η λογοτεχνία μάς αλλάζει τη ζωή, σίγουρα όμως όταν διαβάζουμε επηρεαζόμαστε, γινόμαστε λιγότερο εγωιστές και περισσότερο φιλοσοφημένοι άνθρωποι. Με αυτή την έννοια, ναι, ίσως μας αλλάζει τη ζωή.