Σύνδεση Τώρα Σύνδεση στη Βιβλιοθήκη μου   ·   Όλες οι Βιβλιοθήκες στο Bookia
Τι είναι το Bookia;   ·   Blog   ·                     ·   Επικοινωνία  
Πως γράφω κριτική; Είμαι Συγγραφέας Είμαι Εκδότης Είμαι Βιβλιοπώλης Live streaming / Video
 

Το Bookia αναζητά μόνιμους συνεργάτες σε κάθε πόλη τής χώρας για την ανάδειξη τής τοπικής δραστηριότητας σχετικά με το βιβλίο.

Γίνε συνεργάτης τού Bookia στη δημοσίευση...

- Ρεπορτάζ.
- Ειδήσεις.
- Αρθρογραφία.
- Κριτικές.
- Προτάσεις.

Επικοινωνήστε με το Bookia για τις λεπτομέρειες.
Νίκος Σιδέρης, μιλάει «Εκ βαθέων» στον Διονύση Λεϊμονή
Διαφ.

Γράφει: Διονύσης Λεϊμονής

Μια ακόμα «Εκ βαθέων» συνέντευξη με τον ψυχίατρο, ψυχαναλυτή και συγγραφέα Νίκο Σιδέρη….

Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές. Είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και διδάσκων ψυχαναλυτής, μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Στρασβούργου (E.P.S.) και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ψυχανάλυσης (FEDEPSY).

Εργάζεται στην Αθήνα ως ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής. Έχει διδάξει, μεταξύ άλλων, στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Κολλέγιο Αθηνών και στο Deree College. Από το 2003 διδάσκει στη Σχολή αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. το μάθημα «Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση». Το βιβλίο του «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν», έγινε μπεστ-σέλερ στην κατηγορία των μη μυθοπλαστικών έργων…

Τον ευχαριστώ θερμά…

Κύριε Σιδέρη, καλημέρα σας

Καλημέρα και σε εσάς και σε όλο τον κόσμο, κύριε Λεϊμονή.

Σπουδάσατε Ιατρική και ακολούθησαν οι σπουδές σας στην Ψυχιατρική, την Ιστορία και τη Νευροψυχολογία-Νευρογλωσσολογία. Ποια η κοινή βάση αυτών των επιστημών για τον Νίκο Σιδέρη.

Η απάντηση σε κάθε ερώτημα  ̶ ο άνθρωπος. Και ειδικότερα, τρεις πτυχές του ανθρώπινου φαινομένου: Η καθολική ενότητα του πνεύματος, η σχέση του σημείου με τον κόσμο και η σχέση του υποκειμένου με τις αντικειμενικές διαδικασίες.

Ποιος ήταν ο Νίκος Σιδέρης ως παιδί, έφηβος και ενήλικας και ποιους θα αναφέρατε ως τους σημαντικότερους επηρεασμούς σας που καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία σας;

Παιδί, έζησα με μεγάλη ένταση κάποιες εμπειρίες: Την αγάπη και τη σκληρότητα των ανθρώπων. Την ανοησία και τα μεγάλα έργα του πνεύματος. Τη συντροφιά του υψηλού λόγου, με προεξάρχοντες τον Σολωμό και τον Πλάτωνα. Τη μέγιστη απορία του παιδικού μου μυαλού: Πώς συνδέονται οι λέξεις με τα πράγματα. Τη λατρεία για την αλήθεια και τη  γνώση. Τη βαθιά εμπειρία της γόνιμης μοναχικότητας. Ιδιαίτερη επίδραση είχε η μακρά διαμονή μου στη Λευκάδα, η οποία μου κληροδότησε δύο κατ' εμένα αρετές: Τη μουσική αίσθηση της λαλιάς και το σκωπτικό πνεύμα των Επτανησίων.

Έφηβος, αισθάνθηκα και στοχάστηκα πολύ, καταλήγοντας σε δύο υπαρξιακές πλέον για μένα θέσεις: Αγώνας για την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη, και δημιουργικότητα για το κοινό καλό. Επίσης, τότε γνώρισα και τη γυναίκα της ζωής μου, με την οποία είμαστε πάντα μαζί, κάτι που θεωρώ μεγάλη τύχη. Στην τρίτη λυκείου πήγα και έδειξα τα ποιήματά μου στον Γιώργο Σεφέρη. Εκείνη η συνάντηση σφράγισε πολλά.

Στα φοιτητικά μου χρόνια, οι πνευματικές μου αναζητήσεις συνδυάστηκαν οργανικά με τον έμπρακτο αγώνα για την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και τη δημοκρατία, στο πλαίσιο του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Έτσι έφτασα να συμμετέχω αποφασιστικά στην κατάληψη και να εκπροσωπώ την Ιατρική Σχολή στη Συντονιστική Επιτροπή  Κατάληψης του Πολυτεχνείου το 1973. Το τι είμαι είναι αδιανόητο δίχως αυτή την εμπειρία. Μικρή σημείωση: μάλλον ήμουν πάντοτε λιγάκι έκκεντρος σε σχέση με το κυρίαρχο πνεύμα των καιρών.

Μετά τη μεταπολίτευση, γρήγορα έκρινα ότι οι νέοι όροι του πολιτικού παιχνιδιού δεν μου ταίριαζαν: Αντί για την αλήθεια κυριαρχούσαν οι εντυπώσεις, αντί για την προσφορά η ιδιοτέλεια. Τότε επέλεξα να αποσυρθώ από την ενεργό πολιτική δραστηριότητα. Όμως ποτέ δεν απεκδύθηκα την ιδιότητα του πολίτη, και συνεχίζω ακόμη να παρεμβαίνω, με τα μέσα που διαθέτω, στον ευρύτερο δημόσιο διάλογο και βίο.

Στο πλαίσιο της αναζήτησης της αλήθειας έφυγα και έζησα πολλά χρόνια στο Παρίσι. Εκεί, πέρα από τις άλλες  προσωπικές μου αναζητήσεις και δημιουργικές δραστηριότητες, έκανα και ευρύτατες σπουδές με εξαιρετικούς δασκάλους. Ταυτόχρονα, ωστόσο, κρατούσα και μια απόσταση ασφαλείας από τον περιρρέοντα βερμπαλισμό, που συχνά αποδιοργάνωνε τους ανθρώπους, κρατώντας σταθερή επαφή με την αγγλοσαξονική σκέψη, με τη ματιά της Ανατολής και με τον Ελληνικό λαϊκό πολιτισμό. Έτσι συνδύαζα το ανατρεπτικό πνεύμα και τα γλωσσικά παίγνια με τη διαρκή αναφορά στην εμπειρία, κάτι που θεωρώ αναγκαίο και σωτήριο αντίδοτο απέναντι και στην ψυχική εκπτώχευση και στις φρεναπάτες.

Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα, ήρθε στον κόσμο ο γιος μου. Η συγκίνηση ήταν και παραμένει άφατη.

Έκτοτε, εργάστηκα, μίλησα, σώπασα, διαπέρασα τη βαλκανική αναξιοκρατία και μικρότητα χωρίς να σκύψω ποτέ το κεφάλι, πάντοτε δημιουργώντας, με ποικίλους τρόπους. Μια σημαντική συγκεφαλαίωση της διαδρομής μου είναι η δημιουργία του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας και Προσωπικής Ανάπτυξης "Γαληνός", στο πλαίσιο του οποίου φιλοδοξώ να μεταδώσω ό,τι μπορώ από τα αγαθά που μου χάρισε η ζωή μέχρι τώρα.

Ήδη έχω φτάσει, εδώ και πολύν καιρό, να αισθανθώ και να αναφωνήσω εις εαυτόν "Δεν θέλω τίποτε άλλο".  

Εργάζεστε ως ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής. Πόσο ερμητικά κλειστό ντουλάπι είναι η ανθρώπινη ψυχή και πού έγκειται το κλειδί ξεκλειδώματός της;

Για όποιον χάνεται στην ελώδη απόλαυση της αυταπάτης και της παραίσθησης, αυτό το κλειδί έχει χαθεί. Ίσως μόνο μια κρίσιμη εμπειρία οδύνης θα μπορούσε να κάνει αισθητή την απουσία του. Και ίσως πάλι να εκλύσει μία διαδικασία αναζήτησης της αλήθειας που συγκροτεί μια ψυχή. Αντίθετα, για όποιον δεν αποφεύγει συστηματικά τη συνάντηση με την οδύνη και με την αγωνία της επαφής με το άφατο και ανείκαστο  που τον αφορά, αυτό το κλειδί είναι πάντα δίπλα του. Το όνομά του είναι ελεύθερη φαντασία και λόγος αληθείας.

Έχετε διδάξει, μεταξύ άλλων, στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Κολλέγιο Αθηνών και στο Deree College… Η διδαχή είναι μια μετακένωση γνώσεων και εμπειριών σε νέους ανθρώπους. Πόσο «βαρύ» είναι αυτό για τον δάσκαλο-καθηγητή Νίκο Σιδέρη;

Αν αγαπάς εκείνο που κάνεις, αυτό σε τρέφει. Η λαχτάρα για γνώση και η αντίσταση στη γνώση, που χαρακτηρίζει αυτά τα νέα πνεύματα, είναι πολύτιμη ανατροφοδότηση κάθε δασκάλου.

Θεωρείτε πως η ισορροπία επέρχεται μετά από μετεωρισμό ή από την εναρμόνιση αντιθέτων, καθώς εσείς μετεωρίζεστε μεταξύ των θετικών και των θεωρητικών επιστημών (αρχιτεκτονική-ιατρική-ψυχολογία);

Όσα μοιάζουν αντίθετα στον άκριτο νου και στο πνεύμα που κερματίζει τον κόσμο και τον εαυτό του, είναι εκφάνσεις μιας βαθύτερης, κρυφής αρμονίας των αντιθέτων, η οποία είναι η καλλίστη, κατά τον Ηράκλειτο. Αυτή την καθολική ενότητα του πνεύματος την έχω συναντήσει και την καλλιεργώ χωρίς κόπο, με απόλαυση, σαν ένα αμάραντο παιδί που δημιουργεί παίζοντας με τα πάντα. Ήρθα σε βαθιά επαφή με την ψυχή μου και με τον κόσμο από δρόμους τόσο διαφορετικούς ως προς τη μορφή τους: Ψυχανάλυση, λογοτεχνία, διαλογισμός, πολιτικός αγώνας, ποίηση, χάζεμα, αγάπη, λάθος... Όλοι οι δρόμοι αυτοί, αυτό έζησα, τέμνονται, συναρθρώνονται, συντίθενται και αφήνουν χώρο και για μύριους άλλους. Η ιστορία γράφεται από εκείνους που κάνουν συνθέσεις.

Κι έρχομαι στο συγγραφικό σας έργο. Εδώ έρχεστε να μεταδώσετε γνώσεις και εμπειρίες μέσα από τη διαδικασία επικοινωνίας συγγραφέα-αναγνώστη. Πώς οδηγηθήκατε σ’ αυτήν την … ατραπό; Και ποια η επίγευση;

Από παιδί μεγάλωσα σ' ένα σπίτι γεμάτο βιβλία, με λατρεία για την ποίηση, και σ' ένα περιβάλλον όπου η ποιητικότητα της λαϊκής λαλιάς και ευαισθησίας εμπλούτιζε τα πάντα. Το πρώτο μου ποίημα το έγραψα 6 χρονών, καταλαβαίνουμε όλοι τι θα δημιούργησε εκείνος ο στιχοπλόκος... Όμως, η φλόγα υπήρχε, καθώς και τα καύσιμα και το φύσημα που την ευνοούσε. Στην πορεία, η σχέση μου με τον λόγο φάνηκε ότι είναι μείζων ατραπός επαφής μου με τους άλλους και με τον κόσμο. Το ένα έφερε το άλλο: Στο λύκειο, έγραφα παράλληλα επιστημονικο-φιλοσοφικούς στοχασμούς, πολιτικά δοκίμια και ποιήματα... Και αυτό συνεχίστηκε. Ο αυστηρότερος κριτής του έργου μου ήταν ο εαυτός μου. Όταν έφυγα στο Παρίσι, για πάνω από μια πενταετία ουσιαστικά έγραφα μόνο για το συρτάρι μου και ελάχιστους φίλους μου. Όταν αποφάσισα να ξαναδημοσιεύσω, επιστημονικές μελέτες ή δοκίμια ή λογοτεχνία, είχα τη βεβαιότητα ότι ο ποιοτικός λόγος βρίσκει πάντοτε τελικά τον δρόμο του προς τον αναγνώστη του. Οι πικρές εμπειρίες, ιδίως από τον βαλκανικό φατριασμό και στο πεδίο της σκέψης και του λόγου, σχετικοποίησαν αυτή τη βεβαιότητα. Μετά από πολύ στοχασμό, επέλεξα τη στρατηγική που ακολουθώ μέχρι σήμερα: Δεν απευθύνομαι μόνο στους ειδικούς, αλλά και στους απλούς ανθρώπους, των οποίων ο βίος είναι το σώμα του πνεύματος. Το διάβημά μου αυτό βρήκε την ανταπόκριση που όλοι γνωρίζουμε.

Η επίγευση συνοψίζεται έτσι: Είμαι πηγή, όποιος διψά μπορεί να πιεί. Χαίρομαι που προσφέρω ως πηγή, χαίρομαι διπλά όταν κάποιος ξεδιψάει.  

Το βιβλίο σας «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν» έγινε μπεστ-σέλερ στην κατηγορία των μη μυθοπλαστικών έργων. Τι είναι αυτό, πιστεύετε, που εκτόξευσε αυτό το βιβλίο σας μιλώντας στις ψυχές των αναγνωστών σας;

Ο εκδότης αυτού του απόλυτου μπεστ-σέλερ για γονείς, Νώντας Παπαγεωργίου, συνόψισε την απήχησή του σε μια φράση που μου είπε: "Νίκο, αυτό δεν είναι βιβλίο, είναι κοινωνική παρέμβαση". Μάλλον ακριβολογούσε: Η τέχνη του γονιού είχε υποστεί βαριά πλήγματα από τη λαίλαπα του καταναλωτικού ναρκισσισμού που κατέτρωγε τα σπλάχνα της Ελληνικής κοινωνίας από τη δεκαετία του 1980. Όμως, η Ελληνική οικογένεια παρέμενε ο θεσμός αναφοράς, οι γονείς αισθάνονταν επώδυνα τον αντίλαλο της αστοχίας τους, και τα παιδιά παράδερναν. Την ίδια στιγμή, οι πιο πολλοί από όσους μιλούσαν στους γονείς για το θέμα, ή τους μιλούσαν αμερικάνικα ή τους ενοχοποιούσαν. Ο δικός μου λόγος είναι ο λόγος των απλών ανθρώπων και αποδίδει στην απλή γλώσσα της πραγματικής ζωής τις πιο περίπλοκες θεωρίες και κατευθυντήριες γραμμές, χωρίς να προδίδει την επιστημονική αυστηρότητα, απενοχοποιώντας και γαληνεύοντας τους γονείς. Οι άνθρωποι άκουσαν αυτά που τους λέγονταν με αυτό τον τρόπο, τα αφομοίωσαν, τα αγάπησαν και συζήτησαν γι' αυτά, τόσο μεταξύ τους όσο και με εμένα σε δεκάδες ομιλίες και παρεμβάσεις μου. "Καλός γονιός, όχι τέλειος, στη σημερινή Ελλάδα: Και είναι εφικτό και αξίζει! " Ιδού η Απλή Διαθήκη που πρότεινα, και η οποία αγκαλιάστηκε από τους πραγματικούς ανθρώπους.

Το παιδί είναι μια «δύσκολη υπόθεση», μια «εύκολη υπόθεση» ή μια «ενδιαφέρουσα υπόθεση», για εσάς κι όσους επικεντρώνονται σ’ αυτήν την ηλικιακή φάση του ανθρώπου;

Είναι η καθαυτό ανθρώπινη υπόθεση, αναπόφευκτη όσο κι ευλογημένη. Αν υπάρχει η επιθυμία πατρότητας και μητρότητας και η επίγνωση των κανόνων του παιχνιδιού, τότε η "υπόθεση παιδί" είναι πέραν του εύκολου ή του δύσκολου ή του ενδιαφέροντος: Είναι η ίδια η ζωή!

Θεωρείτε πως είναι ώριμοι και έτοιμοι οι ΄Ελληνες να συμβουλευτούν ψυχολόγο, να ανατρέξουν σ’ αυτόν, να τον εμπιστευτούν συγκριτικά και με την αντίστοιχη εικόνες σε άλλα κράτη;

Είναι και έτοιμοι και ανέτοιμοι, άνισα και ασύμμετρα, συχνά μαζί και τα δύο. Η ευθύνη για να είναι ανοιχτή και επισκέψιμη από τους πραγματικούς ανθρώπους η εν λόγω οδός ζωής ανήκει κυρίως σε όσους εκπροσωπούν αυτή την πρόταση αυτογνωσίας και εξέλιξης του εαυτού μας και της ύπαρξής μας στον κόσμο των πραγματικών ανθρώπων. Δίνω έμφαση στους πραγματικούς ανθρώπους, επειδή με λύπη διαπιστώνω ότι συχνά ο homo psychologicus που προβάλλουν διάφοροι ειδικοί είναι μια κακοποιημένη εικόνα των πραγματικών ανθρώπων, που ολισθαίνει προς την κατεύθυνση είτε της ενοχοποίησης, είτε του "Όλα παίζουν", είτε της οπαδοποίησης και της τυφλής εξάρτησης από ενίοτε γκουρού της κακιάς ώρας. Ο δρόμος της αυτογνωσίας είναι δρόμος ανάληψης της ευθύνης της ύπαρξης, όχι σωτηριολογικής παθητικοποίησης.

Και το προχωρώ… θα διάβαζαν ένα βιβλίο για να λάβουν μια «φώτιση» έναν προσανατολισμό αλλάζοντας ρότα στην καθημερινότητά του;

Όχι πάντοτε, αλλά πολύ συχνότερα από όσο αφήνουν να εννοηθεί όσοι κοιτάζουν αφ' υψηλού τους πραγματικούς ανθρώπους, αντί να πηγαίνουν κοντά τους "με αγάπη και με ταπεινοσύνη" (παραφράζοντας τον Διονύσιο Σολωμό).

Εκτός από βιβλία σχετικά με την ψυχολογία έχετε εκδώσει ποιητικές συλλογές, μυθιστορήματα κι έχετε κάνει και μεταφράσεις… Οι αναγνωστικές σας προτιμήσεις ποιες θα ήταν, αν σας ζητούσαν να τις συρρικνώσετε στην ανάρτηση ενός συντομότατου βιβλιογραφικό πίνακα.

Δύσκολη η επιλογή για κάποιον που από παιδάκι ζει τον κόσμο περιστοιχισμένος από βιβλία που αγαπά. Ωστόσο, αν θα αναγκαζόμουν να διαλέξω, θα ξεχώριζα σίγουρα, αν και όχι μόνο, τα εξής:

Οδύσσεια, Ορέστεια του Αισχύλου, Αντιγόνη του Σοφοκλή, Σαπφώ, Μάκμπεθ του Σέξπιρ, μια συλλογή δημοτικών τραγουδιών, Λάμπρο και Κρητικό του Δ. Σολωμού, Το θαλασσινό κοιμητήρι του Βαλερύ, Διηγήματα και Αφορισμούς του Κάφκα, 10 χαϊκού του Μπασό και 9 του Ίσσα, 20 ποιήματα του Καβάφη, άλλα 20 του Σεφέρη, Αρτούρο Ούι του Μπρεχτ, μερικά ποιήματα του Καρούζου, Η χώρα του χιονιού του Καουαμπάτα, Η ζωή εν τάφω του Μυριβήλη, αρκετά σύγχρονων Ελλήνων και ξένων ποιητών... Αν έπρεπε να κρατήσω μόνο πέντε, θα ήταν τα εξής: Αντιγόνη, Μάκμπεθ, Λάμπρος, Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον, Μυθιστόρημα. Αν ήταν λιγότερα, θα έλεγα ότι με βασανίζετε και θα πολεμούσα για περισσότερα.

Αν σας ζητούσα να κρατήσετε μόνο ένα βιβλίο σας στο χέρι συστήνοντάς το στους εν δυνάμει αναγνώστες σας ποιο θα ήταν αυτό και πως θα μας το παρουσιάζατε;

"Ένα τραγούδι για τον Ορφέα". Το μυθιστόρημα αυτό συνθέτει την πρότασή μου για ένα είδος ενδοψυχικού θρίλερ: Η ιστορία κάθε ψυχής εσωτερικεύεται ως δομή που συγκροτεί τον κόσμο και τον οδικό χάρτη  του υποκειμένου. Η εν λόγω ασυνείδητη δομή, η φαντασίωση του υποκειμένου, εκδιπλώνεται αινιγματικά ως λόγος και πράξη που καθιστά το παρόν σκηνικό μιας προσωπικής μυθολογίας με δραματικές επιπτώσεις, και όταν αυτή εκδηλώνεται και όταν δεν εκδηλώνεται. Η δε διαπάλη μεταξύ του Έρωτα και του Θανάτου, ακόμη και αν η έκβασή της είναι αβέβαιη, αντιπροσωπεύει τη στιγμή της αλήθειας για κάθε άνθρωπο - όπως συμβαίνει εδώ, όπου κάποιος βιώνει το ότι έχει έναν απειλητικό καρκίνο και, ταυτόχρονα, την αναβίωση ενός μοιραίου έρωτα.

Και το ποίημα που νομίζετε ότι σας εκφράζει ως άνθρωπο, ως προσωπικότητα; Μοιραστείτε το μαζί μας

Κόσμε της δροσιάς
Είσ' ένας κόσμος δροσιάς
-Κι όμως, κι ωστόσο

Είναι το πιο εμβληματικό χαϊκού του Κομπαγιάσι Ίσσα. Γράφτηκε το 1816, ένα μήνα μετά τον θάνατο της κόρης του (Η απόδοσή του στα Ελληνικά είναι δική μου).

Θα σας παρακαλούσα να μου δίνετε μία μονολεκτική απάντηση στις αντίστοιχες δικές μου μονολεκτικές «ερωτήσεις»… Ξεκινώ με τη λέξη:

ψυχή... Γαλήνη
παιδί... Πραγματικότητα
γονιός... Δωρεά
δάσκαλος... Δόσιμο
νόμος... Ψυχή
κρίση... Κενό
ψυχολόγος... Ευθύνη
γιατρός... Ιπποκράτης
φίλος... Αυθεντικότητα
οικογένεια... Τροφός
σχέση... Άσκηση
θυμός... Ματαιότητα
παιχνίδι... Σύμπαν
ζωή... Μοναδικότητα
θάνατος... Ύπαρξη
έρωτας... Φρεναπάτη
αγάπη... Καλοσύνη
μίσος... Εγκλωβισμός
πρόβλημα... Κόσμος
λύση...  Δοκιμή
επιτυχία... Ματαιοδοξία
αποτυχία... Ανατροφοδότηση
Άνθρωπος... Αίνιγμα
Νίκος Σιδέρης... Άνθρωπος

Και μια ευχή που ελπίζετε να μην μείνει μόνο ευχή στο άμεσο μέλλον…

Αλήθεια, χάρη και καλοσύνη μεταξύ των ανθρώπων.

Σας ευχαριστώ θερμά… Εύχομαι να είστε πάντα δοτικός, να ερευνάτε και να προσφέρετε δίνοντας τον αγώνα σας από το δικό σας μετερίζι…

Καλό δρόμο και σε εσάς και σε όλο τον κόσμο.

 
 
``

Θέλετε να λαμβάνετε ενημέρωση από το Bookia;

Πηγή δεδομένων βιβλίων



Χορηγοί επικοινωνίας






Κοινωνικά δίκτυα