Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Η Χρύσα Μαστοροδήμου σπούδασε Παιδαγωγικά, ενώ οι μεταπτυχιακές της σπουδές αφορούν την Ειδική Αγωγή, τη γλώσσα και τη λογοτεχνία. Γράφει από τα εφηβικά της χρόνια και έχει διακριθεί με επαίνους και βραβεία για την ποίησή της από έγκριτους λογοτεχνικούς φορείς. Για το πρώτο της μυθιστόρημα Τα Τεμάχια έλαβε έπαινο από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών, καθώς και ενθαρρυντικές κριτικές. Άρθρα, διηγήματα, ποιήματα, συνεντεύξεις, κριτικές της δημοσιεύονται σε λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ ποιήματα και διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικές ανθολογίες ποίησης και διηγήματος, καθώς και σε ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά και ημερολόγια. Έχει εκδώσει τα βιβλία: Διερμηνείς, Ποιητικές επιλογές (εκδόσεις Σκάλα 2009), Κλειδιά στο τραπέζι (ποιήματα, εκδόσεις Οδός Πανός 2018), Τα Τεμάχια (μυθιστόρημα, εκδόσεις Βακχικόν 2021). Ζει και εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη Λάρισα. Ο βιβλιοπώλης είναι το δεύτερο μυθιστόρημά της.

Κυρία Μαστοροδήμου ευχαριστώ για τον χρόνο σας. Μετά το «Τα Τεμάχια», ένα βιβλίο μνήμης για τα δύσκολα χρόνια της μετανάστευσης στη Γερμανία, έρχεται «Ο βιβλιοπώλης». Ένα δυνατό ψυχογράφημα που ταρακουνά τον αναγνώστη για τις ανθρώπινες σχέσεις, θέτοντας ερωτήματα όπως τη μοναξιά, τη φιλία, την ανθρώπινη σκέψη αλλά και τον έρωτα. Γιατί επιλέξατε το επάγγελμα του βιβλιοπώλη και όχι κάποιο άλλο;

Ευχαριστώ και εγώ για την τιμή να με καλέσετε.  Ήθελα να δημιουργήσω έναν ήρωα που να έχει μια δυνατή σχέση με το βιβλίο και πολλές γνώσεις και ένα επάγγελμα που να είναι αγαπητό στον κόσμο.

Έχετε γράψει και ποιητικές συλλογές «Διερμηνείς, ποιητικές επιλογές» και «Κλειδιά στο τραπέζι» το 2009 και το 2018 αντίστοιχα. Πιστεύετε πως είναι ευκολότερο για ένα ποιητή/ποιήτρια να γράψει πεζό; Τον ακολουθεί πάντα η ποιητική γλώσσα ακόμη και μετά από δυο μυθιστορήματα;

Θεωρώ ότι όλοι οι ποιητές καταπιάνονται και με τον πεζό λόγο και είναι πιο εύκολο να μεταπηδήσει κανείς από την ποίηση στο μυθιστόρημα παρά το αντίστροφο. Νομίζω ότι η ποιητική γλώσσα ακολουθεί πάντα το δημιουργό έτσι και στη δική μου περίπτωση και τα δύο μου μυθιστορήματα έχουν ποιητική γλώσσα κάτι που βγαίνει αυθόρμητα.

Γιατί ο ήρωας σας ο Άγγελος ενώ πέρασαν πολλές γυναίκες από τη ζωή του, εμμένει στη Γιώτα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ως προσωπικότητα και ποιο μήνυμα θέλατε να περάσετε στους αναγνώστες σας;

Θεωρώ ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα όριο στα πόσα μπορούν να αντέξουν. Αυτό το όριο για τον Άγγελο είναι η Γιώτα και η αφορμή να βγουν όλες οι κρυφές του πληγές στην επιφάνεια. Ήθελα μια ιστορία με απρόβλεπτο τέλος που θα εκπλήξει τον αναγνώστη για να δείξω πόσο ελάχιστα γνωρίζουμε για την ανθρώπινη ύπαρξη ή πόσα δε θέλουμε να γνωρίζουμε για τους ανθρώπους που ζουν δίπλα μας.

Πόσο αξιολύπητοι μπορούμε να γίνουμε ως άνθρωποι; Πιστεύετε πως τα παιδικά ψυχικά τραύματα όπως του Άγγελου, μπορούν να μας οδηγήσουν στην αυτοκαταστροφή;

Αναμφίβολα τα παιδικά βιώματα επηρεάζουν ένα άνθρωπο χωρίς να τον καθορίζουν αρνητικά πάντα. Σίγουρα παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, η προδιάθεση, οι ψυχικές διαταραχές, το περιβάλλον που βιώνει ο καθένας. Κανείς δε μπορεί να πει με σιγουριά τι βαραίνει περισσότερο σε έναν άνθρωπο. Κάτι σημαντικό για κάποιον για κάποιον άλλο μπορεί να είναι ασήμαντο.

Χρησιμοποιείτε αποφθέγματα του Καζαντζάκη όπως: «Ερχόμαστε από μία σκοτεινή άβυσσο και καταλήγουμε σε μία σκοτεινή άβυσσο» και «Το μεταξύ τους φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή”. Σας έχει εμπνεύσει ο Καζαντζάκης σ’ αυτό το βιβλίο;

Θεωρώ ότι οι συγγραφείς αναμφίβολα κουβαλάμε τα αναγνώσματά μας και ό,τι μας έχει επηρεάσει αναγνωστικά. Δε νομίζω ότι με έχει εμπνεύσει μόνο ο Καζαντζάκης αλλά όλα μου τα αναγνώσματα από την παιδική μου ηλικία και ίσως για αυτό να ήθελα να γράψω και κάτι που δεν έχει ξαναγραφτεί.

Ζούμε σε μια εποχή που πολλοί θεωρούν τη συμβατική ζωή ένα είδος περιορισμού. Πιστεύετε ότι η σύμβαση της καθημερινότητας μπορεί να είναι απελευθερωτική ή περιοριστική για τον άνθρωπο;

Τελικά μάλλον εδώ θα χρησιμοποιήσω πάλι Καζαντζάκη. Έχουμε τα πινέλα και τα χρώματα και βάφουμε μόνοι μας την καθημερινότητα πολύχρωμη η μουντή.

Προλαβαίνουμε με τα προβλήματα της καθημερινότητας που μας «τρέχουν», να ενδοσκοπήσουμε τον εαυτό μας και να «επαναστατήσουμε» αν χρειαστεί για να τον αυτοβελτιώσουμε;

Η αλήθεια είναι ότι οι σύγχρονοι ρυθμοί καθώς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η πληθώρα πληροφοριών δεν αφήνουν και ίσως σκόπιμα τον απαραίτητο χρόνο στον άνθρωπο για ενδοσκόπηση και ηρεμία χρειάζεται να καταβάλλει κανείς προσπάθεια για αυτό.

Ποιοι είναι οι προσωπικοί σας προβληματισμοί γύρω από την ιδέα του ‘πρέπει’ και του ‘θα πρέπει’; Του «θέλω» αλλά δεν «μ’ αφήνει η κοινωνία να το πράξω»; Εμείς δεν είμαστε η κοινωνία;

Όσο και να λέμε ότι κάνουμε αυτό που θέλουμε πιστεύω ότι όλοι ως ένα σημείο είμαστε δέσμιοι της κοινωνίας και φυσικά παίζει ρόλο και η οικογένεια πόσο ενισχύει την προσωπική ευτυχία και ολοκλήρωση ενός ατόμου. Θεωρώ ότι και εμείς οι ίδιοι ασκούμε εύκολα κριτική καμιά φορά με βάση αυτό που έχουμε μάθει να θεωρούμε συνετό οπότε και εμείς είμαστε η κοινωνία και ίσως και εμείς με τη σειρά μας να θεωρούμαστε συντηρητικοί για την οπτική κάποιου άλλου.

Έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου οι ήρωές σας έκαναν κάτι εντελώς απρόβλεπτο και αυτό άλλαξε την κατεύθυνση της ιστορίας; Τους αφήνετε ελεύθερους στο χαρτί ή τους καθοδηγείτε; Πως αντιδράτε αυτές τις στιγμές;

Νομίζω ότι αυτό έγινε με το βιβλιοπώλη. Ήξερα ότι το τέλος θα ήταν απρόβλεπτο αλλά σε αυτό το τέλος με τράβηξε ο ήρωας.

Είναι η διαδικασία της συγγραφής για εσάς ένα παιχνίδι με τη φαντασία ή μια συναισθηματική και ψυχολογική εξερεύνηση του εαυτού;

Νομίζω όλα μαζί. Παιχνίδι φαντασίας, ψυχολογική εξερεύνηση ή ίσως και να είδος διαστροφής; Όλα δεν είναι η συγγραφή;

Πιστεύετε ότι τα βιβλία έχουν την ικανότητα να «θεραπεύουν» ή να «ανακουφίζουν» κάποιον από τα συναισθηματικά ή ψυχικά του τραύματα;

Σίγουρα προσφέρουν ικανοποίηση και στον αναγνώστη και στο συγγραφέα αν μπορούν να ανακουφίσουν και κάποιον αυτό είναι σπουδαίο. Πολλές φορές και μόνο η ταύτιση με κάποια λεγόμενα του συγγραφέα μας κάνει να νιώθουμε ότι δεν είμαστε μόνοι.

Ποιες είναι οι βασικές διαφορές μεταξύ του "αγαπώ" και του "χρειάζομαι"; Πιστεύετε πως ο ήρωάς σας αγαπούσε ή χρειαζόταν τη Γιώτα;

Το αγαπώ έχει την ενσυναίσθηση. Αγαπώ κάποιον και του αφιερώνομαι όπως και αυτός αντίστοιχα. Το χρειάζομαι είναι εγωκεντρικό έχει να κάνει με την προσωπική μου ανάγκη. Ο Άγγελος και την αγάπησε και της αφιερώθηκε και τη χρειαζόταν. Ήταν το σημείο καμπής στη ζωή του.

Στη σελίδα 98 διαβάζουμε πως ενώ η θεία του πρωταγωνιστή είναι μορφωμένη έχει αυστηρούς αξιακούς κώδικες. Τελικά ο καθωσπρεπισμός που επιβάλλει η κοινωνία είναι πιο ισχυρός από τα δικά μας θέλω, το μορφωτικό μας επίπεδο;

Για κάποιους ανθρώπους ισχύει αυτό ακόμη και σήμερα. Συχνά πνίγουν τα δικά τους θέλω για να περάσουν μια άψογη εικόνα στην κοινωνία.

Στη σελίδα 197 γράφετε πως η βία είναι σαν να μαθαίνεται, σαν να τη θεωρείς αυτονόητη. Πως ότι βία δέχεται ο άνθρωπος κάποια στιγμή τη βγάζει. Σήμερα ακούμε καθημερινά στα δελτία ειδήσεων για τη βία σε όλες τις εκφάνσεις της: ενδοσχολική, γυναικοκτονίες, παιδική κακοποίηση κοκ. Πού βαδίζουμε ως κοινωνία;

Δυστυχώς σήμερα έχουμε εθιστεί στη βία πιο πολύ από ποτέ. Μου κάνει δυσάρεστη εντύπωση πόσο εύκολα αδειάζει ο καθένας οποιονδήποτε για ασήμαντη αφορμή. Η βία δεν είναι μόνο η κακοποίηση, οι δολοφονίες και όλα τα τραγικά που ακούμε καθημερινά αλλά και η λεκτική, η έλλειψη ευγένειας, ενσυναίσθησης κ.α. Θεωρώ ότι η πανδημία, η οικονομική κρίση, η ακρίβεια και όλα τα προβλήματα που υπάρχουν τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργήσει έναν άνθρωπο που υπολογίζει μόνο τον εαυτό του με ελάχιστες εξαιρέσεις. Μακάρι να κάνω λάθος.

Μας ρωτάτε έμμεσα και θέτετε ένα προβληματισμό: Ζούμε; Υπάρχουμε; Ή απλώς προσποιούμαστε; Κι εγώ αντιστρέφω το ερώτημα προς εσάς. Τι πιστεύετε;

Θα απαντήσω και πάλι πως ο καθένας ορίζει το πως θα ζήσει και τι νόημα θα δώσει στη ζωή του. Τα προβλήματα είναι κοινά αλλά ο τρόπος που θα τα διαχειριστούμε κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και ύπαρξης.

Είστε εκπαιδευτικός εκτός από συγγραφέας. Τα παιδιά είναι το μέλλον και γνωρίζουμε πως αν ένα παιδί διαβάζει θα γίνει ένας ενήλικας που θα σκέφτεται. Πιστεύετε ότι αν επανέλθει ο νόμος να προσκαλούνται λογοτέχνες στα σχολεία, θα έχουμε αύξηση του αναγνωστικού κοινού στο μέλλον;

Νομίζω ότι ήδη πολλά σχολεία χάρη στο μεράκι κάποιων εκπαιδευτικών ήδη καλούν συγγραφείς στα σχολεία. Από την εμπειρία μου τα παιδιά ενθουσιάζονται όταν γνωρίζουν από κοντά ένα συγγραφέα και σίγουρα μπορεί να διαβάσουν κάτι δικό του αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό. Θέλει καθολική αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα για να υπάρξει αγάπη για τη λογοτεχνία.

Αν και είστε ανταποκρίτρια του bookia στη Λάρισα, πιστεύετε πως είναι σημαντικό βήμα για τους συγγραφείς της περιφέρειας στην προβολή τους;

Σίγουρα είναι ένα βήμα αλλά η εθελοντική προσφορά των ανταποκριτών του bookia  δεν αρκεί. Χρειάζονται οργανωμένα βήματα τόσο από την πολιτεία όσο και από τους τοπικούς δήμους για την προβολή του βιβλίου γενικότερα κάτι που δε βλέπουμε στην επαρχία.

Είστε αρχισυντάκτρια του περιοδικού «Λεξωτεχνίες» του Πολιτιστικού Κέντρο Εκπαιδευτικών Νομού Λάρισας. Ποια είναι η τύχη του λογοτεχνικού περιοδικού σήμερα στη χώρα μας και τι πιστεύετε πως πρέπει να γίνει για τη στήριξή του από το Υπουργείο Πολιτισμού αφού χιλιάδες βιβλία γεμίζουν τα ράφια των βιβλιοπωλείων; Είναι ένας χώρος που ανασάνει χάρη μερικών ρομαντικών όπως εσείς;

Δυστυχώς η ύπαρξη ενός λογοτεχνικού εντύπου είναι δαπανηρή και εμείς με πολύ προσπάθεια βγάλαμε τρία αξιόλογα τεύχη τα δύο μάλιστα έγχρωμα. Και η δική μας συνέχεια αν υπάρξει θα είναι το ηλεκτρονικό έντυπο. Δεν υπάρχει καμία στήριξη και κανένα ενδιαφέρον ούτε από τοπικούς φορείς ούτε από την επίσημη πολιτεία για το έντυπο περιοδικό. Χρειάζεται πολύ μεράκι, χρόνο και χρήμα και δεν υπάρχουν όλα πάντα. Σίγουρα όμως η χαρά που λάβαμε από τη δημιουργία των «Λεξωτεχνίων» ήταν σημαντική και μακάρι να ήταν εφικτό να συνεχίσουν.

Ευχαριστώ κυρία Μαστοροδήμου για τη κουβέντα μας και σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδος «Ο βιβλιοπώλης» σας.

Σας ευχαριστώ πολύ για τις πολύ ουσιαστικές ερωτήσεις!