Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Ο Άγγελος Καλαμούτσος, γεννήθηκε το 1979 σε ένα όμορφο ορεινό χωριό της Αρκαδίας όπου πέρασε τα πρώτα του παιδικά χρόνια. Έζησε ένα μικρό χρονικό διάστημα στην Τρίπολη και από τα δεκαπέντε του χρόνια κατοικεί μόνιμα στην Αθήνα.

Σπούδασε στο τμήμα Ηλεκτρονικής του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Αθηνών, ενώ πραγματοποιεί σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό, στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Πατρών.

Σήμερα εργάζεται στο τμήμα πληροφορικής πολυεθνικής εταιρίας. Τα πρώτα του λογοτεχνικά βήματα έγιναν το 2013, με την έκδοση του μυθιστορήματος "Μη φοβάσαι Μαρία" και της ποιητικής συλλογής "Απόσταγμα ψυχής". Το μυθιστόρημά του "Ρόδα είναι" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή.

Πότε και πως θεωρείτε πως έγινε η διαμόρφωση σας ως συγγραφέα; Τι προσδοκάτε από την ενασχόληση με τη γραφή;

Ξεκίνησα να γράφω νωρίς, σε μικρή σχετικά ηλικία. Στα 23 μου, έγραφα στίχους και τους έστελνα με SMS στον τότε μεγάλο μου έρωτα. Αργότερα, άρχισα να έχω μια κάποια αυτοεκτίμηση και κρατούσα αυτά που έγραφα. Γρήγορα όμως, κάπου εκεί στα 30 σκέφτηκα πως πρέπει να κάνω κάτι πιο ενδιαφέρον, επηρεασμένος από ένα βιβλίο μιας βρετανίδας συγγραφέα που είχε αποσπάσει καλές κριτικές χωρίς να είναι κάτι το ιδιαίτερο, είπα μέσα μου «θα το κάνω, μπορώ». Και το έκανα.

Η ανάγκη μου να γράφω είναι μια προσδοκία η οποία έχει ήδη ολοκληρωθεί. Σήμερα, η μόνη μου ίσως προσδοκία, είναι να γράφω χωρίς να προσδοκώ τίποτα.

Πως γράφεται ένα μυθιστόρημα; Μια ιδέα είναι αρκετή; Διδάσκεται η συγγραφή;

Η συγγραφή ασφαλώς διδάσκεται αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Καθένας μας μπορεί να μάθει να οδηγεί αλλά ελάχιστοι μπορούν να γίνουν οδηγοί σε αγώνες ράλλυ. Δεν δηλώνω ειδικός, ωστόσο δεν μπορώ να φανταστώ πως μπορεί να γράψει κάποιος ένα βιβλίο χωρίς να υπάρχει κεντρική ιδέα.

Το «Ρόδα είναι» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή είναι το δεύτερο μυθιστόρημα σας, έχουν επίσης εκδοθεί ένα ακόμη μυθιστόρημα και μια ποιητική συλλογή. Ο ήρωας σας ο Παυλος μετά από όλες τις δυσάρεστες καταστάσεις, πολλές ανατροπές, βγαίνει δυνατός δείχνει ότι μπορεί με λίγη βοήθεια να προσαρμοστεί σ ένα καινούργιο περιβάλλον, έχει τη δύναμη της ψυχής που χρειάζεται για να βρει τα δυνατά του, να κάνει αναδρομή στο παρελθόν και να μπει απέναντι από τον εαυτό του. Εσείς  πόσο προσαρμοστικός είστε σαν άτομο; Ο τίτλος είναι κεφαλαιώδους σημασίας για εσάς;

Ο τίτλος του βιβλίου «Ρόδα είναι» προέκυψε ύστερα από πολλή σκέψη και σε συνεργασία με τους εκδότες μου, την κα Κάκια Ξύδη και τον κ Δημήτρη Καραναστάση. Όποιος έχει διαβάσει το βιβλίο καταλαβαίνει πως δύσκολα θα του ταίριαζε κάποιος άλλος τίτλος.

Προσαρμόζομαι εύκολα σε νέες καταστάσεις, αρκεί να έχω τον χρόνο να κάνω ένα βήμα πίσω. Θέλω πάντα ένα πλάνο στη ζωή μου, πρόχειρο έστω, για να αντιμετωπίσω τις αλλαγές. Θα ήταν πιο ενδιαφέρουσα μια κλισέ απάντηση, πως τάχα λατρεύω το άγνωστο και ζω το σήμερα, αλλά δεν θα ήμουν εγώ.

Μέσα από τη ζωή του Παύλου και τη μάχη με το εαυτό του, την εσωτερική του αναζήτηση βλέπουμε παράλληλα τη δυσκολία όλων αυτών των ανθρώπων με κινητικά προβλήματα, θεωρείτε πως είμαστε μια προσβάσιμη χώρα η απέχουμε πολύ για να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο; Έχουμε κατανοήσει ότι όλοι είμαστε εν δυνάμει, η θεωρούμε ότι τα κακά είναι για να συμβαίνουν πάντα στους άλλους;

Θα σας πω μια σκέψη που έκανα πρόσφατα καθώς οδηγούσα στους δρόμους της Αθήνας. Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε ανθρώπους με κινητικά προβλήματα είναι μπερδεμένος όπως και η ταυτότητά μας. Με το ‘να πόδι στην Ανατολή και τα’ άλλο στη Δύση έχουμε χτίσει τον χαρακτήρα του ανθρώπου που είναι ικανός για το καλύτερο και το χειρότερο συνάμα.

Αν ένας άνθρωπος με κινητικά προβλήματα, για παράδειγμα, δυσκολεύεται να ανέβει μια σκάλα, ικανός είναι ο Έλληνας να τον πάρει στην πλάτη του για να τον βοηθήσει και αυτό είναι υπέροχο! Σε καμία άλλη χώρα στην Ευρώπη δεν θα συνέβαινε αυτό. Ωστόσο την ίδια εκείνη στιγμή θα μπορούσε να αποφευκτεί όλο αυτό αν ο ίδιος άνθρωπος δεν είχε παρκάρει το αυτοκίνητό του στην ράμπα για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα. Καταλήγω λοιπόν στο συμπέρασμα και το κλείνω εδώ, πως όλοι αναγνωρίζουμε τις ανάγκες αυτών των ανθρώπων, αλλά μονάχα όταν βλέπουμε το πρόβλημα μπροστά μας. Δεν έχουμε την ωριμότητα να προνοήσουμε για αυτούς και αυτό είναι πρόβλημα.

Χρειάζεται μεγάλη δύναμη και δυνατή ψυχολογία για να μπορέσεις να μείνεις και να παλέψεις, βάλατε τον εαυτό σας στη θέση του Παύλου κατά τη διαδικασία της γραφής; Τον ρωτήσατε πως θα αντιδρούσε αν βρισκόταν στη θέση του;Tι σας απάντησε;

Ο Παύλος ασφαλώς είναι φανταστικό πρόσωπο, ωστόσο ακόμα και αν ήταν υπαρκτό, πάλι θα έμπαινα στη θέση του για να γράψω γι’ αυτόν. Ωστόσο δεν ξέρω αν έχω την ίδια δύναμη με εκείνον. Από την άλλη για να μάθει κανείς τα όριά του θα πρέπει να τα συναντήσει.

Τι είναι κατά τη γνώμη σας μυθοπλασία; Είναι η λογοτεχνία καθαρά μυθοπλασία; Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης του μυθιστορήματος σας «Ρόδα είναι»;

Καθαρή μυθοπλασία δεν μπορεί να υπάρξει, ακόμα και αν γράφεις για κάτι που δεν υπήρξε ποτέ, ακόμα και τότε, είναι κάτι πραγματικό που γεννήθηκε στο μυαλό σου.

Το «Ρόδα είναι» χτίστηκε γύρω από τον Παύλο, έναν άνθρωπο που είχα «φτιάξει» πολλά χρόνια πριν και είχα γράψει δυο ή τρεις παραγράφους γι’ αυτόν. Εκείνος λοιπόν ήρθε και με βρήκε ένα βράδυ, μ’ έπιασε απ’ το χέρι και με οδήγησε.

Ένα ερώτημα στοίχειωνε το μυαλό του όπως χαρακτηριστικά λέει σε κάποιο σημείο του βιβλίου «Αξίζει να θυσιασθεί κανείς για την αγάπη, η μήπως η αγάπη για τη ζωή είναι ο μόνος δρόμος», επίσης θέτει το βιβλίο πολλά αλλά μεγάλα και μικρά ερωτήματα που απασχολούν όμως όλους εμάς ως θνητούς, ο χρόνος ,οι ανθρώπινες σχέσεις, η ύπαρξη του θεού, η ανθρώπινη απώλεια, το νόημα της ζωής, αναζήτηση του ερώτα, απαντά η λογοτεχνία σε αυτά τα ερωτήματα;

Η λογοτεχνία έχει χτιστεί επάνω στα θεμέλια όλων αυτών των αναζητήσεων. Ποτέ δεν θα σταματήσει να αναζητά απαντήσεις και αυτό είναι το σημαντικό. Άλλωστε και οι απαντήσεις ακόμα διαφέρουν από αποχή σε εποχή, ίσως γιατί δεν υπάρχουν τελικά.

Χαρακτηριστικό λοιπόν η αναζήτηση στο ερώτημα που προανέφερα, «Αξίζει να θυσιασθεί κανείς για την αγάπη, η μήπως η αγάπη για τη ζωή είναι ο μόνος δρόμος». Η αγάπη λοιπόν, τι είναι η αγάπη; Είναι κάτι συγκεκριμένο ,απροσδιόριστο, μεταβάλλεται, αλλάζει, προσαρμόζεται; Η μήπως εμείς δημιουργούμε τις καταστάσεις ώστε  να την μεταβάλουμε, να την αλλάξουμε, να την προσαρμόσουμε στα δικά μας μέτρα; Τι είναι αγάπη λοιπόν. Διαχρονικό το ερώτημα και δύσκολη η απάντηση. Δεν ξέρω αν είμαι εκείνος που θα πει τι είναι αγάπη, από πού αρχίζει και που τελειώνει, για κείνο μονάχα που είμαι σίγουρος είναι πως για να στρέψουμε την αναζήτηση μας προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει πρώτα να εξαγνίσουμε τον όρο, να τον καθαρίσουμε από όλα εκείνα που βαφτίζουμε αγάπη καθημερινά κι έπειτα βλέπουμε. Ρωτήστε καλύτερα μια μάνα τι θα πει αγάπη, εκείνη θα έχει περισσότερα να σας πει. Εμείς μονάχα «ωραία» λόγια ξέρουμε να γράφουμε.

Σε κάποιο άλλο σημείο του βιβλίου διαβάζω: «όσο κι αν ο σκοπός σου είναι να γράψεις τα πράγματα όπως ακριβώς έγιναν,  αυτό παραμένει αδύνατο». Πόσο μάλλον να τα πεις, συμπληρώνω. Πολλές φορές αρνούμαστε να δούμε, να πούμε στον ίδιο μας τον εαυτό την αλήθεια, γιατί πιστεύετε ότι δεν μπορούμε να το καταφέρουμε, ενώ ξέρουμε ότι λέγοντας την η αλήθεια θα μας λυτρώσει; Είναι τελικά η αλήθεια τόσο δύσκολη υπόθεση;

Ο κόσμος, η πραγματικότητα και επομένως η αλήθεια, ξεκινά από μέσα, πολύ βαθιά σε κάθε άνθρωπο. Εκείνο που για μένα είναι αλήθεια, για κάποιον άλλο μπορεί να είναι ψέμα. Αν υποθέσουμε πως μια αλήθεια θα πρέπει να είναι οικουμενική, τότε ασφαλώς δεν θα καταλήξουμε ποτέ στο αποτέλεσμα που προσδοκούμε.

Περιγράφετε την Ελλάδα στην εντατική τις πρώτες ημέρες της εισαγωγής της. Μετά από εννιά χρόνια σχεδόν τρέχοντας από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, αλλαγές ιατρών και χορήγηση όλων των ειδών των φαρμακευτικών παρασκευασμάτων είστε αισιόδοξος για την πορεία της υγείας της; Το ενδεχόμενο της φυγής στο εξωτερικό ήταν ποτέ στις επιλογές σας;

Δεν νομίζω πως η υγεία του ασθενούς είναι καλύτερη, εκείνο που μοιάζει πιο πιθανό να συμβαίνει είναι πως ο ασθενής συμβιβάστηκε με την ασθένειά του και ζει μ’ αυτή. Κάπως έτσι βλέπω την Ελλάδα του σήμερα. Δεν ανακτήσαμε τον χαμένο «πλούτο» μας, απλά μάθαμε να ζούμε με λιγότερα, συνειδητοποιήσαμε πως η ζωή που χάνουμε είναι σημαντικότερη από την αλλαγή που αργεί να έρθει.

Η μετακίνηση σε κάποια άλλη χώρα είναι πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Ωστόσο η σχετική σταθερότητα της δουλειάς μου όλα αυτά τα χρόνια με κράτησε εδώ. Αύριο κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει.

Ο κάθε ήρωας μεταφέρει ένα μήνυμα στον αναγνώστη, ποιο είναι το μήνυμα του Παύλου;

Το μήνυμα του Παύλου δεν είναι ένα. Είναι πολλά. Έχει να κάνει με την πίστη σε μια ιδέα και το ρίσκο να αποδειχτεί ουτοπία. Την αγάπη για κάποιον άλλο που μπορεί να σε κάνει να αγαπήσεις τον εαυτό σου. Το αύριο που όσο καλά και να το σχεδιάσεις, δεν μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος γι’ αυτό, ρόδα είναι άλλωστε η ζωή.

Αναφέρεστε σε κάποιο σημείο στον Καζαντζάκη, από ποιους συγγραφείς έχετε επηρεασθεί; Ποια ήταν τα αναγνώσματα σας ως παιδί και ποια τώρα; Πως επιλέγετε ένα καλό βιβλίο ποια είναι τα κριτήρια σας;

Ο Καζαντζάκης ήταν από τα πρώτα μου αναγνώσματα. Με έκανε να αγαπήσω το διάβασμα και να αποκτήσω κριτήριο επιλογής. Ο Ντοστογιέφσκι επίσης με έχει επηρεάσει αρκετά, μαζί με τους Νίτσε, Τζορτζ Όουελ και άλλους.

Για να πάρω ένα βιβλίο στα χέρια μου θέλω να βεβαιωθώ πως έχει κάτι να μου δώσει, τελειώνοντάς το, να ξέρω πως με έκανε καλύτερο άνθρωπο, δεν είναι υπερβολή.

Έχει εκδοθεί και μια ποιητική σας συλλογή; Τι σας ώθησε να γράψετε ποίηση; Από ποιους ποιητές έχετε επηρεασθεί; Πείτε μου δυο λόγια για τη συλλογή αυτή.

Πρόκειται για το «Απόσταγμα Ψυχής» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Bookstars από το 2013. Μια ποιητική συλλογή που κουβαλά μέσα της την όψιμη ηλικία και τους προβληματισμούς μου στα φοιτητικά και στα πρώτα μετά φοιτητικά μου χρόνια. Παράλληλα ήταν και η πρώτη μου εκδοτική προσπάθεια και αυτό έχει ξεχωριστή αξία για μένα. Την ίδια περίοδο βρήκε εκδοτικό χώρο και το πρώτο μου μυθιστόρημα με τίτλο «Μη φοβάσαι Μαρία» από τον ίδιο εκδότη.

Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Κωνσταντίνος Καβάφης είναι για μένα οι πιο κοντινοί σε μένα ποιητές. Συχνά ακούω στίχους τους πριν κοιμηθώ. Ωστόσο η επαφή μου με αυτούς ξεκίνησε αρκετά αργότερα από την εποχή που έγραφα στίχους.

Ένας ποιητής ερωτεύεται τις λέξεις; Πρέπει; Είναι η ποίηση ερωτάς; Η μήπως ο έρωτας είναι ποίηση;

Η ποίηση είναι μια κατηγορία μόνη της. Είναι ο τρόπος για να μπεις στις πιο κλειδωμένες καρδιές. Ωστόσο δεν ο έρωτας το μόνο που πραγματεύεται ένας ποιητής. Υπάρχουν πολλά πράγματα στη ζωή που μπορούν να σε κάνουν να πιάσεις την πένα και να «ζωγραφίσεις».

Όταν αφηγούμαστε η γράφουμε μια ιστορία, είμαστε σε θέση να παραμορφώσουμε την πραγματικότητα ή να την παρουσιάσουμε με σχετική ακρίβεια, να πούμε εξίσου «ψέματα» αλλά και αλήθεια, να κάνουμε εξίσου ηθικές όσο και ανήθικες προτροπές, να επιβεβαιώσουμε, η να υπονομεύσουμε. Τελικά τι είναι η λογοτεχνία αλήθεια η «ψέμα»;

Βασιζόμενος σε προηγούμενη απάντησή μου, θα πω πως πάντα γράφουμε την αλήθεια, απλά εκείνη δεν είναι απαραίτητα και η αλήθεια των άλλων.

Κάθε κείμενο που γράφεται αναφέρεται έστω και σε ένα πολύ μικρό του μέρος η αποτελεί έμπνευση από προϋπάρχοντα κείμενα και συνδέεται μαζί τους. Η λογοτεχνία, δηλαδή, είναι αποτέλεσμα της αλληλεξάρτησης που υπάρχει μεταξύ των λογοτεχνικών  κειμένων. Θεωρείτε πως υπάρχει παρθενογέννεση στη λογοτεχνία; Μπορεί η λογοτεχνία να μας αλλάξει τη ζωή;

Να μας αλλάξει τη ζωή; Νομίζω πως μόλις αποκαλύψατε το αντικείμενο του νέου μου μυθιστορήματος. Κάντε λίγο υπομονή και θα πάρετε τις απαντήσεις που γυρεύετε.

Μέσα από τα βιβλία σας μιλάτε πρωτίστως στον εαυτό σας, μιλάτε με τον εαυτό σας, η καταφέρνετε να μην συμπεριλάβετε βιωματικά στοιχεία;

Πάντα χρησιμοποιώ προσωπικές εμπειρίες στα βιβλία μου. Δεν γίνεται αλλιώς. Μπορεί να είναι ένας χαρακτήρας, μία μικρή ιστορία, ένα συναίσθημα. Έχω ανάγκη να το κάνω αυτό.

Υπάρχει λογοκρισία στη γραφή; Παιδεύετε τη γραφή με σημειώσεις, υπομνήματα κτλ;

Θεωρητικά ναι, υπάρχει λογοκρισία αλλά τα όρια τα θέτει ο συγγραφέας.

Παλιότερα δεν κρατούσα σημειώσεις, πλέον το κάνω, καθώς πέρα από τον φόβο να χάσω μια όμορφη εικόνα που έφερα στο μυαλό μου κατά τη διάρκεια της καθημερινότητάς μου, δεν βοηθά και η μνήμη μου όσο δέκα χρόνια πριν.

Παλαιότερα, ολόκληρα λογοτεχνικά είδη θεωρούνταν συλλήβδην παραλογοτεχνία. Και το πιο τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί  το πιο διαδεδομένο πλέον λογοτεχνικό είδος: το μυθιστόρημα, το οποίο μάλιστα άργησε να γίνει αποδεκτό. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι η λογοτεχνικότητα της λογοτεχνίας δεν εξαρτάται από το είδος, αφού άλλα είδη αστυνομικό, λαϊκό μυθιστόρημα, τη φανταστική λογοτεχνία, έχουν ενταχθεί στο χώρο της λογοτεχνίας. Ποιος είναι ο ρυθμιστικός παράγοντας που καθορίζει εντέλει τι είναι λογοτεχνία η τι δεν είναι, το αναγνωστικό κοινό, οι πωλήσεις ενδεχομένως;

Δυστυχώς οι πωλήσεις, ιδικά στις μέρες μας, σκεπάζουν τα πάντα. Σε μια εποχή που τα πάντα ρευστοποιούνται είναι δυσδιάκριτες και οι γραμμές που χωρίζουν την λογοτεχνία με την παραλογοτεχνία όπως λέτε. Για μένα λογοτεχνία είναι το αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς για την παρουσίαση ενός έργου που έχει να πει κάτι. Μια πλασματική, ψεύτικη σε όλα ιστορία, μπορεί να περιγράψει με τον καλύτερο τρόπο μια πραγματικότητα.

Γραφώ σημαίνει διαβάζω, ποιες είναι οι επιλογές σας ως αναγνώστης;

Έχω δυο τρόπους για να επιλέξω βιβλία. Ο ένας είναι να πάω στα σίγουρα, σε ένα κλασικό μυθιστόρημα που χαρακτηρίζεται ως «must read». Ο δεύτερος έχει να κάνει με μία βόλτα σε ένα bazar ή ένα βιβλιοπωλείο που θα αφήσω το ένστικτό μου ελεύθερο να επιλέξει. Συχνά βρίσκεις θησαυρούς εκεί που δεν το περιμένεις.

Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;

Έχω ήδη ξεκινήσει ένα σύγχρονο, λίγο σκληρό ίσως για τα δεδομένα μου, μυθιστόρημα. Νομίζω πως ήρθε η ώρα να μιλήσουμε ή καλύτερα να γράψουμε για την Ελλάδα της κρίσης και εμείς οι αφελείς και να παραμερίσουν λίγο οι οικονομολόγοι. Περνάμε μια ιστορικά δύσκολη περίοδο και κάποτε ίσως έχουν αξία τα λόγια μας.