Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε Facebook άλμπουμ.
Το βιβλίο «Το νερό να γίνεις».
O συγγραφέας Οδυσσέας Ιωάννου.
Οι εκδόσεις Πατάκη.

Βίντεο: ΙΑΝΟΣ

Οι Εκδόσεις Πατάκη και ο IANOS παρουσίασαν το βιβλίο του Οδυσσέα Ιωάννου, «Το νερό να γίνεις, Λόγια επί προσωπικού...».

Αποσπάσματα διάβασε η ηθοποιός Δάφνη Λαμπρόγιαννη ενώ για το βιβλίο μίλησαν:

• Φοίβος Δεληβοριάς, τραγουδοποιός
• Ευθύμης Φιλίππου, σεναριογράφος
• Δημοσθένης Παπαμάρκος, συγγραφέας

Δεν ήμουν προετοιμασμένος γι' αυτό που έζησα, το ομολογώ! Σαν εκείνα τα όνειρα στα οποία βλέπεις ασύνδετα και με σουρεαλιστικό τρόπο πολλά αγαπημένα πρόσωπα, πρόσωπα που έχεις να συναντήσεις καιρό, ίσως και ποτέ!

Μιλάμε όμως για τον Οδυσσέα Ιωάννου και έπρεπε να το φανταστώ! Παρουσίασε στον ΙΑΝΟ το βιβλίο του και ήρθαν πολλοί, πάρα πολλοί, άνθρωποι των τεχνών και ειδικά της μουσικής, άνθρωποι για τους οποίους δεν χρειάζεται να αναφερθεί παρά μόνον το όνομά τους.

Αν λέμε ότι οι παρευρισκόμενοι σε μία παρουσίαση βιβλίου τιμούν το συγγραφέα, ο Οδυσσέας Ιωάννου πρέπει να νιώθει ο πιο τιμημένος όλων, με το Δημοσθένη Παπαμάρκο, τη Δάφνη Λαμπρόγιαννη, τον Ευθύμη Φιλίππου και το Φοίβο Δεληβοριά στο πάνελ, να τους παρακολουθούν ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο Χρήστος Θηβαίος, ο Κώστας Θωμαΐδης, η Νατάσσα Μποφίλιου, ο Θέμης Καραμουρατίδης, ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος, η Γιώτα Νέγκα...

Και δεν τους παρακολούθησαν απλώς, η παρουσίαση εξελίχθηκε σε μία μίνι συναυλία με ότι καλύτερο έχει να επιδείξει σήμερα η ελληνική μουσική σκηνή.

Η Κατερίνα Δημάκη του ΙΑΝΟΥ, καλωσόρισε το κοινό στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα και έδωσε το λόγο στην εκδότρια Έλενα Πατάκη για να προλογίσει το βιβλίο.

Η Έλενα Πατάκη καλωσόρισε με τη σειρά της τους παρευρισκόμενους και ευχαρίστησε ιδιαίτερα το Θάνο Μικρούτσικο και για τον ενθουσιασμό του αλλά και για το ότι «έφερε τον Οδυσσέα Ιωάννου στον εκδοτικό οίκο», όπως είπε.

Η Δάφνη Λαμπρόγιαννη διάβασε ένα απόσπασμα από το βιβλίο, χαρακτηριστικό του ύφους του συγγραφέα για όσους τον ακούμε και τον διαβάζουμε, με εύστοχες παρατηρήσεις για την κοινή μας πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που μας προσπερνάει τόσο γρήγορα και δεν τις παρατηρούμε, παρατηρήσεις δοσμένες με ποιητικότητα και με «σοφία» θα διακινδύνευα να πω, ξέροντας ότι θα προκαλέσω τη δυσφορία του συγγραφέα.

Αυτή είναι άλλωστε η αποστολή της τέχνης, να μας δείχνει αυτά που δεν βλέπουμε μόνοι μας, να επιβεβαιώνει ή να αποδοκιμάζει τις επιλογές μας, να μας ειδοποιεί όταν παρεκλίνουμε, αρκεί να μπορούμε να ανταποκριθούμε.

Το θέμα δεν είναι ο ηρωισμός. Είναι όλος ο δρόμος, ο συνειδητός...

«...Κάποτε θα τα ξεπεράσουμε όλα αυτά και τότε ο καθένας πρέπει να είναι τίμιος με τον εαυτό του. Από που πήγες; Από ποιο δρόμο σώθηκες; Αισθάνεσαι περήφανος ή θέλεις να ξεχάσεις; ... Το θέμα δεν είναι ο ηρωισμός, αυτός είναι μάλλον μία υπερτιμημένη στιγμιαία απόφαση. Είναι όλος ο δρόμος, ο συνειδητός...», λέει ο συγγραφέας στο βιβλίο του και στο απόσπασμα που διάβασε η ηθοποιός.

Η Δημοσθένης Παπαμάρκος ευχαρίστησε το συγγραφέα για την πρόσκληση την οποία αποδέχτηκε με μεγάλη χαρά, «χαρά ανάλογη με αυτήν με την οποία διάβασε το βιβλίο», όπως είπε και εξέφρασε την εκτίμησή του για τον Οδυσσέα Ιωάννου και το έργο του. Ομολόγησε την αμηχανία του όχι τόσο για τη δημόσια έκθεση όσο για το ότι πρέπει να μιλήσει για κάτι για το οποίο δεν νιώθει ειδικός, «Το ακροατήριο θεωρεί ότι αυτός που του απευθύνεται είναι περισσότερο καταρτισμένος», συμπλήρωσε.

Το ακροατήριο θεωρεί ότι αυτός που του απευθύνεται είναι περισσότερο καταρτισμένος.

«Μόνο ως απλός αναγνώστης μπορώ να μιλήσω και για να δικαιολογήσω το θράσος μου να βρίσκομαι στο πάνελ, θα καταφύγω στον υπότιτλο του βιβλίου, "Λόγια επί προσωπικού"», είπε ο συγγραφέας του «Γκιακ» και διασκευαστής του «Erotocritos», αποδεικνύοντας ότι επιτυχία και έπαρση δεν πάνε πάντα μαζί.

Την αρχή της γνωριμίας του με τον Οδυσσέα Ιωάννου την εντοπίζει στο λόγο, «στο λόγο των στίχων του ειπωμένο από φωνές τρίτων», παρότι η αυθεντικότητα αυτής της γνωριμίας δεν πλήττεται από την πολλαπλή διαμεσολάβηση, την καθιστά κατά ένα μέρος ατελή, «Εξυπηρετεί μία ανάγκη για επικοινωνία, για διάλογο με ένα νου που στοχάζεται, με ένα νου που θέτει συνεχώς ερωτήματα και βάλει τον καθημερινό βίο από πολλαπλές γωνίες με σκοπό να διαρρήξει το μανδύα της κοινοτυπίας που τον περιβάλλει και να συνομιλήσει με το ουσιώδες», είπε ο κος Παπαμάρκος.

Για διάλογο με ένα νου που στοχάζεται, με ένα νου που θέτει συνεχώς ερωτήματα και βάλει τον καθημερινό βίο από πολλαπλές γωνίες...

Την επιλογή του συγγραφέα να μην χαρακτηρίζει τα κείμενά του δεν την εκλαμβάνει ως υπεκφυγή αλλά «ως ανάγκη να μας αφήσει την ελευθερία να επιλέξουμε εμείς το αναγνωστικό τους πλαίσιο».

Παρατήρησε στα κείμενα του Ιωάννου την έντονη επανάληψη του «Δεν ξέρω», «Δεν έχω απάντηση», τα οποία δεν μεταφράζει ως προσπάθεια του συγγραφέα να αποφύγει να πάρει θέση, «Δεν επιχειρεί να αποδράσει στην ιδιώτευση», σχολίασε και συνέχισε, «αλλά αντίθετα, δε διστάζει να αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούν, να μιλήσει για τις μάχες που έχει επιλέξει ο ίδιος να δώσει, δεν επιθυμεί να καπηλευτεί τις ευθύνες για τους αγώνες που δεν του αναλογούν, ούτε και τις αντίστοιχες δάφνες».

Δεν επιχειρεί να αποδράσει στην ιδιώτευση.

«Έχε επίγνωση της λειτουργίας του ως διανοούμενου από τον οποίο πολλοί περιμένουν μία ρήση αυθεντίας και παρόλο που δεν αρνείται το ρόλο του, καταφέρνει να τον υποτάξει στη δική του θέση, αυτό που ζητάει από το καθένα μας είναι να αναμετρηθούμε με το προσωπικό μας ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε κάτι το γνήσιο στα σύνολα στα οποία ανήκουμε», είπε ο κος Παπαμάρκου και συνέχισε με την προσπάθεια του συγγραφέα να μας παρακινήσει να στοχαστούμε άνω στον εαυτό μας, όχι για να αναιρέσουμε τις συλλογικότητες αλλά για να συμβάλουμε όλοι σε μία πιο αντιπροσωπευτική σύνθεσή τους.

«Γιατί πρέπει να διαβαστεί;», θεωρεί την πιο σημαντική ερώτηση για ένα βιβλίο την οποία και απάντησε ο ίδιος για το βιβλίο του Οδυσσέα Ιωάννου, «Διότι είναι ένα βιβλίο που θέτει ερωτήματα τα οποία πολλές φορές φτάνουν α αμφισβητήσουν ακόμα και το λόγο της ύπαρξής του. Διότι είναι ένα βιβλίο το οποίο αψηφά τον κίνδυνο τού να μην αφορά το κοινό επειδή μιλάει για το πολύ προσωπικό του συγγραφέα του. Διότι υπενθυμίζει διαρκώς ότι το αληθινό έχει τόσες πραγματικότητες, όλες τους ισότιμες, όσες και αυτοί που τις βιώνουν», είπε και έκλεισε με μία φράση από το βιβλίο, «Δεν διαβάζεται ο κόσμος "by the book"».

Είναι ένα βιβλίο που θέτει ερωτήματα τα οποία πολλές φορές φτάνουν α αμφισβητήσουν ακόμα και το λόγο της ύπαρξής του.

Ο Ευθύμης Φιλίππου έκανε μία συνοπτική αναδρομή στο παρελθόν του συγγραφέα, από το 1986 όταν άρχισε να γράφει σε εφημερίδες και περιοδικά, στις ραδιοφωνικές του εκπομπές αλλά και τις προηγούμενες συγγραφικές του δουλειές, τη στιχουργική του δημιουργία και τη συνεργασία του με πλήθος καλλιτεχνών και μουσικών.

Με έντονη διάθεση να «πειράξει» το συγγραφέα, μίλησε με παρομοιώσεις που προδίδουν τη λεπτή αίσθηση χιούμορ που διαθέτει και αξίζει να ακούσετε στο βίντεο που συνοδεύει το ρεπορτάζ. Μίλησε με αυτόν τον τρόπο για την παιδική του ηλικία, την ενηλικίωση, το στρατό, τον τρόπο που γράφει, την οικογένειά του, τις λέξεις που χρησιμοποιεί περισσότερο, την επιλογή από τον ίδιο του ονόματός του «συνδυάζοντας ένα βαρυσήμαντο και ταλαιπωρημένο όνομα με ένα ήσυχο και απλό επίθετο», μίλησε για το βιβλίο του με όρους διαστάσεων και βάρους, «Ξεκίνησε να γράφει λίγο πριν γεννηθεί», είπε ολοκληρώνοντας την ομολογουμένως διασκεδαστική ομιλία του.

Ο Φοίβος Δεληβοριάς θυμήθηκε ένα ξενύχτι με το συγγραφέα και το Βασίλη Παπακωνσταντίνου όπου διαπίστωσαν τη διαφορά που κάνει η ημερομηνία γέννησης του καθενός στη σχέση του με την πραγματικότητα. Παρότι δεν έχει μεγάλη ηλικιακή διαφορά με τον Οδυσσέα Ιωάννου, «Ο Οδυσσέας», είπε, «θυμάται ως παιδάκι την ατμόσφαιρα της χούντας, το Πολυτεχνείο, τους μικρούς Κυπρίους που κατέφευγαν στην Αθήνα μετά τον Αττίλα, τις πρώτες αγνές συγκεντρώσεις της μεταπολίτευσης, τα πρώτα αισιόδοξα δημοκρατικά φεστιβάλ, την έκρηξη των τραγουδιών του '74 και '75, τις προβολές του «Θιάσου» και του «Happy day», και ξέρει να σου πει ακριβώς πως όλο αυτό διαλύθηκε, πότε διασπάστηκε σε χιλιάδες κομμάτια, πότε επιδοτήθηκε, πότε ναρκώθηκε, πότε αριστοκρατικά απομονώθηκε, πότε διασύρθηκε από τις επιτροπές των καλλιστείων στις οποίες είχε καταφύγει η χούντα μετά την πτώση της».

Αντίθετα, ο ίδιος έζησε τη νίκη των καλλιστείων, το πρώτο πολιτικό γεγονός που θυμάται είναι η βραδιά της Αλλαγής, οι ουρές έξω από τα σινεμά ήταν για τον Ε.Τ. και για τα «Τσακάλια» του Δαλιαννίδη, «Θυμάμαι οικογένειες καθηλωμένες στην απαγγελία του τηλεοπτικού προγράμματος από την Νάκυ Αγάθου, θείους να στοχεύουν σε κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα για να χτίσουν σπίτια ολόιδια με του Μπλέικ Κάριγκτον στη Δυναστεία, και ξέρω να σου πω πότε η Ελλάδα πήρε προαγωγή σε διαρκές σαββατιάτικο σόου».

Στην «Καρυωτακική εφηβεία» του Φοίβου Δεληβοριά, ο λυρισμός του ραδιοφωνικού Οδυσσέα Ιωάννου λειτουργούσε σαν βάλσαμο, σαν ιστορία από το μεγάλο αδελφό κι ας μην έκρυβε τη μελαγχολία ή την επιθετικότητά του, είχε μία σταθερά, μία πίστη, έστω μισή.

Αυτή η μικρή έστω διαφορά ηλικίας με το συγγραφέα μηδενίστηκε με την ανάγνωση του βιβλίου, «Αισθάνομαι συνομήλικος» είπε και συνέχισε, «αισθάνομαι ότι κάτι μεσολάβησε και βρεθήκαμε στο ίδιο σημείο εκκίνησης, στο σημείο μηδενισμού του χρόνου. Τελικά αυτό που μεσολάβησε είναι η κρίση, αυτή που με σπάνια ευαισθησία και οξυδέρκεια ανατέμνεται σχεδόν μυθιστορηματικά στο βιβλίο και δεν έχω παρά να την ευχαριστήσω».

Αισθάνομαι ότι κάτι μεσολάβησε και βρεθήκαμε στο ίδιο σημείο εκκίνησης.

«Κάτι αρχίζει εδώ, ένα παιδί δικό μας περπατάει την ώρα που ότι συνέβη της τελευταία 30ετία συντρίβεται, το παιδί τού καλά κρυμμένου λυρισμού μας, μοιάζει τόσο σε εμάς όσο και στους μπαμπάδες μας με έναν τρόπο ανέλπιστο», σχολίασε ο τραγουδοποιός και έκλεισε αισιόδοξα, «Όλοι εμείς σε αυτή την αίθουσα θα κάνουμε αυτό που υπόσχεται και ο συγγραφέας στο τέλος του βιβλίου, θα πάρουμε το μέρος του παιδιού αυτού, οριστικά».

Ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου, Οδυσσέας Ιωάννου, ευχαρίστησε όλους όσοι ήταν στην αίθουσα, «φίλοι της στενής και ευρείας περιμέτρου της ζωής μου», όπως είπε.

Ευχαρίστησε τις εκδότριές του, Άννα και Έλενα Πατάκη.

Ευχαρίστησε τους ομιλητές, «το Δημοσθένη και τον Ευθύμη επειδή δεν γνωριζόμαστε», είπε και σχολίασε την επιλογή τους με την πρόθεσή του να αποφύγει την ασφάλεια των φίλων, προτιμώντας δύο ανθρώπους που εκτιμά πάρα πολύ, εκ του μακρόθεν. Η αρχική απάντηση και των δύο ήταν αρνητική, και έντονα μάλιστα, «Δεν μιλάμε δημόσια» είπαν και οι δύο, ενώ έκπληξη για τον συγγραφέα ήταν όταν έμαθε ότι είναι παιδικοί φίλοι που δεν μιλούν ούτε για τις δουλειές ο ένας του άλλου!

Για αυτό το λόγο δήλωσε τιμημένος που και οι δύο δέχτηκαν τελικά να μιλήσουν για το βιβλίο και «Η φιλία μας είναι πλέον μονόδρομος», όπως δήλωσε ο Οδυσσέας Ιωάννου.

«Ιδιοτελώς σκεπτόμενος», ζήτησε από το φίλο του Φοίβο Δεληβοριά να είναι ο τρίτος ώστε να εξασφαλίσει ότι ένας τουλάχιστον θα πει καλά λόγια! 

Ευχαρίστησε την ζωγράφο Έφη Βεργίδη για τον πίνακά της που στολίζει το εξώφυλλο του βιβλίου, «Πάντα ήθελα να βγάλω ένα μπλε βιβλίο και αυτό το μπλε το είδα στον πίνακα της Έφης στο σπίτι της, αυτό ήθελα, δεν έψαξα τίποτα άλλο», είπε.

Το τελευταίο ευχαριστώ το απηύθυνε στο Γεράσιμο Ευαγγελάτο ο οποίος τον έπεισε να εκδώσει το βιβλίο, «Με ψώνισε πραγματικά, το έκανε να φαίνεται τόσο σημαντικό».

"Τι κάνεις;" σκέφτηκα, "Ποιος είσαι εσύ που θα μιλήσεις για αυτό το θέμα;, Ποιον νοιάζει η γνώμη σου για την Ουκρανία;

«Με βάση το πως σκέφτομαι τώρα, αυτό είναι το τελευταίο μου βιβλίο με κείμενα αρθρογραφίας», δήλωσε ο συγγραφέας, περισσότερο διότι σταμάτησε να γράφει κείμενα επικαιρότητας και εξήγησε το λόγο, «Το '14 με τα γεγονότα στην Ουκρανία, μου ζητήθηκε να γράψω ένα κείμενο για το θέμα. "Τι κάνεις;" σκέφτηκα, "Ποιος είσαι εσύ που θα μιλήσεις για αυτό το θέμα;, Ποιον νοιάζει η γνώμη σου για την Ουκρανία; Πως είναι δυνατόν να μιλήσεις για ένα θέμα τόσο σύνθετο, σαν αναλυτής που τα προηγούμενα 10-15 χρόνια δεν έκανες τίποτα άλλο απ' το να αναλύεις την Ουκρανία;” Έτσι διαπίστωσα ότι έγραφα αυτόματα, μέσα σε μισή ώρα, έπρεπε να έχω άποψη μέσα σε μισή ώρα για πολύ σημαντικά ζητήματα, να έχω άποψη για ανθρώπους, συνειδητοποίησα ότι αδίκησα ανθρώπους, αδίκησα τον εαυτό μου με την άποψη που έβγαζα, και είπα, "Αυτό δεν μπορεί να είναι τόσο εύκολο". Το να γράφεις πρέπει να έχει ένα ισοζύγιο, με κάτι να πληρώνεται. Σκέφτηκα ότι υπάρχουν χώρες όπως το Ιράν ή η Ρωσία όπου άνθρωποι που έγραψαν κάτι, αγνοούνται. Αναρωτήθηκα τι άντερα θα είχα να γράψω ένα κείμενο εάν από αυτό εξαρτιόταν η ασφάλεια της οικογένειάς μου, αν από δύο παραγράφους εξαρτιόταν αν το πρωί κάποιος θα μου χτυπήσει την πόρτα. Θα μου πεις, αυτά τα πράγματα είναι κερδισμένα στο δυτικό κόσμο. Τίποτα δεν είναι κερδισμένο για πάντα. Αισθάνθηκα ότι έχω μία απίστευτα μεγάλη ευθύνη ως γραφιάς να μπορώ να ζυγίζω, όχι με τη ζωή μου αλλά να κινδυνεύω να χάσω κάτι, δεν μπορεί να είναι τόσο εύκολο πια να γράφει ο καθένας ότι γουστάρει. Αν θέλουμε να διατηρήσουμε την ελευθερία του λόγου, την ακριβή αυτή κατάκτηση του δυτικού πολιτισμού, πρέπει να αισθανόμαστε ότι έχουμε μία ευθύνη. Βαρέθηκα να γράφω εύκολα, θέλω να κινδυνεύω, και για αυτό αποφάσισα να προσθέσω βαθμούς δυσκολίας στα κείμενά μου, να μην τα κάνω εύκολα, να μην γράφω μόνον και μόνον γατί πρέπει να παραδώσω ένα κείμενο. Πολλοί γραφιάδες γίνονται όμηροι του κοινού τους, αυτού που θέλει ο άλλος να ακούσει από εσένα. Αυτό με ενοχλεί, θέλω να μπορώ να απογοητεύω του πάντες. Στην ερώτηση φίλων γιατί γράφω σε έντυπα που δεν εκφράζουν την ιδεολογία μου απαντώ ότι δεν θέλω να γράφω σε προστατευόμενο περιβάλλον».

Αν θέλουμε να διατηρήσουμε την ελευθερία του λόγου, την ακριβή αυτή κατάκτηση του δυτικού πολιτισμού, πρέπει να αισθανόμαστε ότι έχουμε μία ευθύνη. Βαρέθηκα να γράφω εύκολα, θέλω να κινδυνεύω, και για αυτό αποφάσισα να προσθέσω βαθμούς δυσκολίας στα κείμενά μου, να μην τα κάνω εύκολα, να μην γράφω μόνον και μόνον γατί πρέπει να παραδώσω ένα κείμενο.

Ήταν μία φορτισμένη εξομολόγηση του συγγραφέα της οποίας το σκεπτικό είναι απολύτως σωστό και σεβαστό. Χωρίς καμία διάθεση διδακτισμού, η μετριότητά μου δεν το δικαιολογεί άλλωστε, αναρωτιέμαι τι μένει έτσι πίσω, «το λιγότερο, νομίζω, ένα πεδίο περισσότερο ελεύθερο στη μετριότητα να εδραιώσει την κυριαρχία της». Οι διανοητές που έχουν κάτι χρήσιμο να προσφέρουν βάζουν ψηλά τον πήχη περισσότερο με προσωπικά κριτήρια παρά με κριτήρια αποτελέσματος της παρέμβασής τους.

Οδυσσέα, επίτρεψέ μου τον ενικό, δεν είναι αγένεια, για εμένα είσαι οικείο πρόσωπο. Προτιμώ το δικό σου «λέω ό,τι θέλω» παρά αυτού που λέει ό,τι θέλει.

Τελευταία προτροπή του συγγραφέα ήταν ο τρόπος ανάγνωσης του βιβλίου, «Διαβάστε το άναρχα» είπε, «Ανοίξτε το σε μία τυχαία σελίδα και διαβάστε», προειδοποιώντας ότι αν προσπαθήσουμε να το διαβάσουμε δομημένα θα απογοητευτούμε.

Ακολούθησε το «λαϊκό πρόγραμμα» όπως το αποκάλεσε ο συγγραφέας, με τους φίλους του τραγουδοποιούς και ερμηνευτές να χαρίζουν στο κοινό μία απρόσμενη εμπειρία.

Νιώθω ευλογημένος που ήμουν και εγώ εκεί!