Γράφει: Μαίρη Ζαχαράκη

Ο Μίνως Ευσταθιάδης σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Ανόβερο. Εργάστηκε ως δικηγόρος πριν ασχοληθεί κυρίως με το windsurfing.

Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Έξοδος (Ανατολικός, 2001), Χωρίς γλώσσα (Καστανιώτης, 2004), Το δεύτερο μέρος της νύχτας (Ωκεανίδα, 2014) που εκδόθηκε στη Γερμανία (Acabus, 2014) και Ο Δύτης (Ίκαρος, 2018) που ήταν στη βραχεία λίστα του Athens Prize for Literature και εκδόθηκε στα γαλλικά (Actes Sud, 2020).

Το θεατρικό του έργο Το Γεύμα (Ευρασία, 2012) πήρε το βραβείο Πρωτότυπου Θεατρικού της Ε.Θ.Ε, ήταν στη βραχεία λίστα του διεθνούς διαγωνισμού Eurodram της Γερμανίας και μεταφράστηκε στα αγγλικά, στα γερμανικά, στα γαλλικά και στα ουγγρικά.

Ζει κοντά στη θάλασσα.

Μερικά βιβλία είναι εισιτήρια aller retour που γράφουν το όνομά μας. Κανείς δεν μπορεί να μας δώσει οδηγίες και να σημειώσει στον χάρτη μας την ιδανική διαδρομή. Στις σελίδες τους ανταλλάσεις απορημένα βλέμματα με τον ραγισμένο σου καθρέφτη και ξεφλουδίζεις από τον καμβά του κόσμου, τις πρόχειρα και βιαστικά περασμένες, εντυπώσεις σου. Μου συμβαίνει κάθε φορά με του Μίνου Ευσταθιάδη, όπως και σε άλλους αναγνώστες φαντάζομαι.

Ο Κρις Πάπας που μας συστήθηκε στο “Δεύτερο μέρος της νύχτας” και μας τράβηξε σε σκαιώδεις βυθούς με τον “Δύτη”, χωρίς να το επιδιώκει ιδιαίτερα, βρίσκεται πάντα στο μάτι ενός κυκλώνα ατιμώρητων εγκλημάτων που μας χλευάζουν πίσω από τυχαίους φαινομενικά φόνους.

Το “Κβάντι”, το νέο του πόνημα, κυκλοφορεί εδώ και λίγους μήνες από τις Εκδόσεις Ίκαρος. Πίσω από τον τίτλο κρύβονται ένα ή πολλά πρόσωπα που έχουν χαθεί διασχίζοντας άνυδρους τόπους, έργα τέχνης και ποτάμια αθώου αίματος. Ξεκινώντας από μια μικρή πόλη της Πελοποννήσου, το Αίγιο, βρίσκεται στριμωγμένος στα λιγοστά τετραγωνικά, μιας τρύπας που αυτοαποκαλείται διαμέρισμα, στο Παρίσι.

Την προσοχή του τραβούν η αστραφτερή λάμα του μαχαιριού της ερήμου και μια φλεγόμενη τίγρης που μοιάζει να ξεπήδησε από ένα παράλληλο σύμπαν των στίχων του William Blake. Οι τόποι πάντα σκιαγραφούν ένα ερμηνευτικό πλαίσιο, μια άλλη ανάγνωση όσων θέλει να μας πει ο συγγραφέας. Για αυτό δεν εκπλησσόμαστε που από την Μονμάρτη βρισκόμαστε να ιχνηλατούμε στην έρημο Καλαχάρι χαμένες αφρικάνικες διαλέκτους και φυλές, την συνείδηση, το συναίσθημα και τη φρίκη μας.

Ο Μίνως Ευσταθιάδης απαντά για το Bookia σε μερικούς προβληματισμούς της Μαίρης Ζαχαράκη υπό τύπον συνέντευξης:

Πως επιδρά ο τρόπος που έχεις επιλέξει να ζεις στη γραφή σου;

Αυτός ο τρόπος είναι ένας από τους καθαρότερους καθρέφτες -όχι μόνο δικός μου μα όλων μας. Δε χρειάζεται καμία μεμψιμοιρία ή ωραιοποίηση. Ο καθένας μας ακολουθεί ένα μονοπάτι που τελικά καθορίζει την πορεία του. Νομίζω πως η ζωή δεν έχει καμία σχέση με κάποιο αφηρημένο σύνολο από ιδέες και κατασκευασμένες εικόνες. Εξαιρετικά σημαντικός αποδεικνύεται ο τρόπος που επιλέγουμε να περάσουμε τον χρόνο μας. Είναι δυνατόν, για παράδειγμα, να γίνεις δάσκαλος μουσικής ή στρατιωτικός ή αεροσυνοδός κι αυτό να μην επηρεάσει την ταυτότητά σου; Το ίδιο, και ίσως μάλιστα ακόμα εντονότερα, συμβαίνει στην περίπτωση της συγγραφής. Μάλλον, γράφω γι' αυτό που είμαι. Και φυσικά το αντίστροφο.

Η θάλασσα δε λείπει ποτέ από τα βιβλία σου, λειτουργεί σαν αποστακτήριο της σκέψης σου;

Από εκεί δεν ξεπήδησε η ζωή; Μέσα σε μια (μικρή) θάλασσα δεν αρχίζουμε την ύπαρξή μας; Ως συστατικό σκέψης, έχει τις δικές της ιδιότητες: Βρίσκεται σε συνεχή κίνηση, χαρίζει μια μοναδική ενέργεια, σηματοδοτεί την κάθαρση και φυσικά μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη.Μερικές φορές σκέφτομαι θα σβήσω κάθε άλλη αναφορά από το βιογραφικό μου και να αφήσω μόνο μια πρόταση: Ζει δίπλα στη θάλασσα.

Οι τόποι δε μοιάζουν να είναι τυχαία επιλογή, θα έλεγα πως είναι οι δευτεραγωνιστές του βιβλίου σου. Τους χρησιμοποιείς για επινόηση ή αναζήτηση άλλων πιο εσωτερικών τοπίων;

Μάλλον δεν υπάρχουν τυχαίες επιλογές στα βιβλία. Ίσως μάλιστα να μην υπάρχουν πουθενά. Ο τόπος και ο χρόνος καθορίζουν -περισσότερο από οτιδήποτε άλλο- το περιεχόμενο και την εξέλιξη της κάθε ιστορίας. Πόσες φορές τα εσωτερικά τοπία μοιάζουν να είναι απλές αντανακλάσεις των εξωτερικών;

Η αφαίμαξη της Αφρικής ως ηπείρου ξεκινά από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του πάνω της ο πρώτος λευκός. Η απουσία ενοχής κι η ανοχή του “πολιτισμένου” κόσμου ήταν που σε ώθησε να μιλήσεις στο “Κβάντι” για χαμένες διαλέκτους, φυλές και ίχνη που ο χρόνος δε σβήνει;

Έχουμε συνηθίσει στις ευκολίες της επιλεκτικής μνήμης και της υποκρισίας. Η ιστορία είναι όμως ξεκάθαρη: ο δυτικός κόσμος έχει στηρίξει την άνθησή του στη συστηματική εκμετάλλευση άλλων τόπων και άλλων ανθρώπων. Φυσικά, δε μιλάμε για κάτι καινούργιο αλλά για μια πορεία αιώνων. Αντί, επιτέλους, να αναγνωρίσουμε τα γεγονότα και να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε μια κυριολεκτικά ανεκδιήγητη κατάσταση, πολλοί από εμάς συνεχίζουν να κοιτούν προς την αντίθετη πλευρά. Business as usual. Στην Αφρική συντελείται ένα διαρκές και ανελέητο έγκλημα. Κατά πάσα πιθανότητα το μεγαλύτερο που έχει διαπραχθεί -σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η μοναδική τίγρης του βιβλίου θηρεύει τα θύματα της στη γηραιά ήπειρο κι αναπόφευκτα οι δύο κόσμοι μυρίζουν το αίμα στην ανάσα ο ένας του άλλου. Πώς οι στίχοι του William Blake βρήκαν τη θέση τους στο βιβλίο;

Οι τίγρεις έχουν σταματήσει να ενδιαφέρονται για τη φιλοσοφία, τις κοινωνικές αναλύσεις και τις πολιτικές θεωρίες. Μοιάζει μυστήρια η πορεία τους, κυρίως την ώρα που μυρίζουν το αίμα και το ακολουθούν. Θυμίζει αρχέγονο χορό. Ίσως, βέβαια, να μην είναι τίποτα περισσότερο (ή λιγότερο) από την αναζήτση της ρίζας μας, της ρίζας του Κακού. Αυτή τη φορά ο William Blake ήρθε και με βρήκε με τον δικό του τρόπο: πλαγίως. Χρησιμοποίησε το (εκπληκτικό) μυθιστορημα του Antal Szerb "Journey by moonlight". 

Ένας από τους Ιανούς του βιβλίου είναι η τέχνη σε κάθε της μορφή κι εκδοχή. Το σκοτεινό της πρόσωπο είναι «η δίψα για συγκέντρωση» ή η χρήση της ως παραπέτασμα άλλων δραστηριοτήτων;

Η τέχνη φυτρώνει στις ομορφότερες πλάκες της ανθρώπινης πυραμίδας. Αν εξαιρέσουμε τον δικό της ίλιγγο, καθώς και την περιπέτεια του έρωτα, ποιο άλλο νόημα έχει το πέρασμά μας απ' αυτόν τον πλανήτη; Την ίδια ώρα, βρισκόμαστε μπροστά σε μια συνεχή αποκάλυψη: Πίσω από τους ανθρώπους που δημιούργησαν αριστουργήματα, πολλές φορές κρύβονται τέρατα. Φαίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αυτή η αντίφαση. Μήπως όμως δεν είναι καν αντίφαση;

Η συμπάθεια του Κρις για κάποιον θαυματοποιό που περπάτησε πάνω στο νερό με τη σκοτεινή μορφή στον πίνακα με τον εσταυρωμένο παρέχουν ένα άλλο ερμηνευτικό πλαίσιο, στην αγάπη που διδάσκει αλλά δεν εφαρμόζει η χριστιανική θρησκεία;

Τρέφω μια ιδιαίτερη αδυναμία σε όσους προσπαθούν να περπατήσουν στο νερό. Δεν αναφέρομαι στο κλασσικό χριστιανικό θέμα. Η δυνατότητα του θαύματος με ενδιαφέρει, όλο και περισσότερο, έξω από κάθε θρησκευτικό πλαίσιο. Σαν απόπειρα υπέρβασης. Ή έστω σαν ψευδαίσθησή της. Αν αποκλείσουμε την μεταφυσική, αυτόματα χάνεται και όλη η μαγεία. 

Κι ενώ τα κοινωνικά δίκτυα πήραν φωτιά στις μέρες μας για τη διασαφήνιση του όρου “γυναικοκτονία”, το Κβάντι μας συστήνει έναν κόσμο που στην επικράτεια του τέτοιες λέξεις μοιάζουν αστείες. Μία από τις αιτίες θα μπορούσε να είναι και μία απλή πράξη, όπως το πέταγμα ενός ανυπεράσπιστου μικρού ζώου σε κάδο σκουπιδιών;

Ορισμένα θέματα πρέπει να έρχονται στην επικαιρότητα και να παραμένουν εκεί -αν φυσικά είναι δυνατόν κάτι τέτοιο. Ουσιαστικά καμία, μα καμία λέξη που καταλήγει σε "-κτονία" δεν ακούγεται αστεία. Για μένα, το θέμα της γυναικοκτονίας είναι μια εικόνα στον μεγάλο πίνακα: στην εκμετάλλευση της αδυναμίας.

Επανέρχομαι σε όσα προσπάθησα να πω και πιο πριν. Τι κάνουμε για τους εκείνους τόπους όπου ο βιασμός, ο εξευτελισμός, η εκπόρνευση, τα βασανιστήρια και η γυναικοκτονία βρίσκονται στο καθημερινό πρόγραμμα; Περισσότερες από δέκα εκατομμύρια νεαρές Αφρικανές (και Αφρικανοί) πουλιούνται κάθε χρόνο στα μοντέρνα σκλαβοπάζαρα. Δε χωράνε λογοτεχνικότητες εδώ. Η πορεία τους είναι εκνευριστικά απλή: τους αγοράζει ο δυτικός κόσμος για σεξουαλική εκμετάλλευση. Δε φτάνει ότι πετάμε ανθρώπους συνεχώς στα σκουπίδια, αλλά βγάζουμε κι ένα καλό κέρδος από πάνω. Η αστυνομική λογοτεχνία είναι ένα από τα λίγα είδη που στρέφει το βλέμμα της σ' αυτή την πλευρά: στην "Καρδιά του σκότους", όπως έγραφε προφητικά κι ο Κόνραντ πριν από έναν αιώνα.

Πρόσφατα έζησες στον παλμό του Quais Du Polar, του σημαντικότερου φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας που φιλοξενήθηκε στη Λυών, σημάδι πως οι Γάλλοι έχουν πολύ ψηλά το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος. Τι θέμα είχε η ομιλία σου και τι σου έδωσε αυτή η εμπειρία;

Η Λυών είναι μια πανέμορφη πόλη που για 3 μέρες κάθε χρόνο κινείται στους ρυθμούς του πολάρ. Στη Γαλλία δεν υφίσταται διαχωρισμός μεταξύ αστυνομικής λογοτεχνίας και "άλλης/σοβαρής" λογοτεχνίας. Είναι μεγάλη η εκτίμηση και η αγάπη που δείχνουν στο συγκεκριμένο είδος. Έλαβα μέρος σε δύο ομιλίες με άλλους συγγραφείς και δημοσιογράφους. Η πρώτη με θέμα την εξέλιξη του πολάρ με βάση τα κοινωνικά, πολιτικά αλλά και ακτιβιστικά χαραστηριστικά του. Στη δεύτερη ασχοληθήκαμε με το παρελθόν ως πυροδοτικό μηχανισμό της μυθοπλασίας και του μέλλοντος γενικότερα. Όσα έγιναν καθορίζουν τα όσα πρόκειται για γραφτούν; Και σε ποιο βαθμό; Ήταν μια αξέχαστη εμπειρία.