Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Φωτογραφίες Παναγιώτης Φτάρας

Αλλά τὰ βράδια τί άμορφα
ποῦ μυρίζει ἡ γῆ

Κάποτε θὰ αποδίδουμε δικαιοσύνη
μ᾿ ἕνα ἄστρο ἢ μ᾿ ἕνα γιασεμὶ
σὰν ἕνα τραγοῦδι ποὺ καθὼς βρέχει
παίρνει τὸ μέρος τῶν φτωχῶν

- Τάσος Λειβαδίτης

Το φωτορεπροτάζ.

Το βροχερό βράδυ της Παρασκευής 16ης Νοεμβρίου, στις 7 το απόγευμα, ζέστανε το πατάρι του βιβλιοπωλείου Μάτι από την παρουσία πολλών φίλων του Πολιτισμού που έσπευσαν να γιορτάσουν το κλείσιμο των εκδηλώσεων του 47ου Φεστιβάλ Ολύμπου 2018. Με τιμώμενη χώρα φέτος, την Τσέχικη Δημοκρατία, ολοκλήρωσε τον κύκλο της πολιτιστικής συνεργασίας με μια εκδήλωση-αφιέρωμα στον κορυφαίο Γερμανόφωνο Εβραϊκής καταγωγής, Τσέχο λογοτέχνη, Φραντς Κάφκα. Συνδιοργανωτής της καθόλα ενδιαφέρουσας εκδήλωσης ήταν η Πρεσβεία στην Ελλάδα της Τσεχικής Δημοκρατίας και υποστηρικτές τα Υπουργεία Πολιτισμού και Εξωτερικών.

Το αφιέρωμα είχε τον τίτλο: «Όταν η Μεταμόρφωση φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου-από τον Φραντς Κάφκα στον Τάσο Λειβαδίτη» και η είσοδος ήταν ελεύθερη για το κοινό. Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου του Φεστιβάλ Ολύμπου, που 47 χρόνια έχει προσφέρει ανεπανάληπτες στιγμές στον τόπο αλλά και στο Πανελλήνιο, με σημαντικές εκδηλώσεις Λόγου, Θεάτρου και Μουσικής, η ιδέα της «Μεταμόρφωσης» είναι παλιότερη κι από τη λογοτεχνία. Στην αρχαία Ελλάδα, η μεταμόρφωση επιβάλλεται συχνά ως τιμωρία ή ως εκδίκηση από τους θεούς. Στον Μεσαίωνα, οι μεταμφιέσεις δανείζουν τη φαντασία τους στο περίτεχνο λογοτεχνικό ύφος της εποχής. Έτσι κι αλλιώς, η προσωπικότητα του ανθρώπου είναι μεταμφιεσμένη και για πολλούς μασκαρεμένη.

Όσο για το εκφραστικό συνταίριασμα του Τσέχου λογοτέχνη με τον Τάσο Λειβαδίτη, αυτό αναδεικνύεται μέσα από την κοινή ευαισθησία του Έλληνα ποιητή και συγγραφέα με τον Κάφκα, στοιχείο που τα αποτυπώνει στο έργο του Λειβαδίτη «Τα Λυρικά», ένα δημιούργημα που τον χαρακτηρίζει ως τον ιδανικότερο εκπρόσωπο του υπαρξιακού λυρισμού.

Στο αφιέρωμα για τις «Μεταμορφώσεις» του Φραντς Κάφκα, μίλησε η εξαίρετη φιλόλογος Γιώτα Καρατζίδου, που η αναλυτική εισήγηση της συγκίνησε τους ακροατές, ενώ κείμενα διάβασαν οι ηθοποιοί Θωμάς Βελισσάρης και Γιώργος Χ. Χανδόλιας που καταχειροκροτήθηκαν για την συγκλονιστική θεατρική ανάγνωση τους. Ο Γιώργος Χ. Χανδόλιας, ηθοποιός, σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Ολύμπου, κερδίζει το πολυπληθές κοινό, σε όσες εκδηλώσεις συμμετέχει με τις συγκλονιστικές αναγνώσεις του που με το πάθος που τον χαρακτηρίζει ριγεί κάθε ανυποψίαστο ακροατή. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο αφού αποφοίτησε από το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Αυτό σημαίνει πολλά σε όσους γνωρίζουν. Τα τραγούδια από τα «Λυρικά του Τάσου Λειβαδίτη» απέδωσαν πολύ όμορφα και ζεστά οι Γιώργος Ανδρικόπουλος-τραγούδι, Ευτυχία Καβαλίκα-πιάνο και Φιλιώ Σέρβου-πιάνο και τραγούδι.

Ο Πρόεδρος του Φεστιβάλ Ολύμπου, Γρηγόρης Παπαχρήστος, που εκλέγεται συνεχώς, όχι τυχαία, με έντονο το συναίσθημα της ομαδικότητας, εκτιμώντας τον ρόλο των συνεργατών του, που έχει ανεβάσει το Φεστιβάλ από τα πρώτα στον Ελλαδικό χώρο, καλωσόρισε την κ. Μαργαρίτα Ιγνατίδου, Πρόξενο της Τσέχικης Δημοκρατίας και της Τσέχικης κοινότητας της Β. Ελλάδας, τους παριστάμενους και ευχαρίστησε το βιβλιοπωλείο Μάτι για την φιλοξενία. Η ευχάριστη έκπληξη, για μας τους ανθρώπους του Πολιτισμού, ήταν η ανακοίνωση των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Ολύμπου και στη χειμερινή περίοδο, το ίδιο ποιοτικές και υψηλών προδιαγραφών όπως συνεχίζει τόσα χρόνια.

Ο Κάφκα, όσο δύσκολος κι αν είναι για τους περισσότερους αναγνώστες για τα υψηλά του νοήματα, κατάφερε να γίνει προσιτός από τον ηθοποιό Θωμά Βελισσάρη και την Ευτυχία Καβαλίκα στο πιάνο που απέδωσαν τόσο όμορφα θεατρικά τη «Μεταμόρφωση» καθώς και το «Γράμμα στον πατέρα». Πάντα η θεατρική απόδοση με συνοδεία της υπέροχης μουσικής βοηθά για την ευκολότερη κατανόηση του κειμένου κι αυτό το γνωρίζει πολύ καλά ο Γιώργος Χανδόλιας που επέλεξε αυτή την προσέγγιση του μεγάλου συγγραφέα.

Το λόγο πήρε η φιλόλογος Γιώτα Καρατζίδου που όχι μόνο συγκίνησε τους ακροατές αλλά και με τον εκλαϊκευμένο λόγο της, κατάφερε να γίνει ο Κάφκα τόσο κατανοητός ακόμη και στους αναγνώστες που δεν έχουν διαβάσει ούτε ένα βιβλίο του. Από το λόγο της συγκράτησα πώς είναι αλήθεια ότι τον Κάφκα δεν μπορείς να τον νιώσεις με μια απλή ανάγνωση. Χρειάζεται κάποιος να είναι απαιτητικός αναγνώστης στα δύσκολα αναγνώσματα ώστε να εμβαθύνει στους συμβολισμούς του.

Αλλά και πάλι, πρέπει να σκύψεις πολλές φορές στις λύσεις που σε οδηγεί. Να ερευνήσεις τη κάθε του λέξη, τη κάθε εικόνα και θα διαπιστώσεις πώς κάθε φορά που θα το διαβάζεις από άλλη οπτική. Το έργο του, είναι γεμάτο συμβολισμούς θα σου δείξει το μονοπάτι αλλά όχι το τέλος του δρόμου που θα δεις το φως. Πώς η γραφή του διαθέτει τη μοναδική δύναμη που ναι μεν απλώνει παντού το σκοτάδι αλλά κάπου θα δεις τις ηλιαχτίδες και τότε θα νιώσεις ότι έχεις πάρει το μήνυμα της δικής του αλήθειας.

Πολλές φορές, ο αναγνώστης θα νιώσει διαβάζοντας το πως ασφυκτιά στο σκοτεινό ψυχικό κόσμο, μπορεί να τρομάξει διαβάζοντας τον, βλέποντας ένα σύμπαν σκοτεινό χωρίς χαρά και ελπίδα. Στη «Μεταμόρφωση», το μεγαλειώδες αυτό έργο του, ο αναγνώστης θα βρει το κακό πεπρωμένο όπου οι ήρωες του υποφέρουν, που δεν τους ακούει κανείς, που είναι ανύπαρκτοι στον μικρόκοσμο τους. Οι ήρωες του παλεύουν με τη μοναξιά, με τη σκληρότητα και την εχθρότητα των συνανθρώπων τους, με την αδικία και την ταπείνωση. Υπάρχει άραγε λύτρωση διαβάζοντας τον; Ναι. Το άτομο ενώ συνεχίζει να είναι παγιδευμένο σε μια αδιάκοπη ενοχή που φαίνεται πιο τραγική επειδή δεν καταλαβαίνει την αιτία της, αιωρείται ανάμεσα σε δύο εναλλακτικές λύσεις: την ελευθερία και την αιχμαλωσία. Ως τη στιγμή που αντιλαμβάνεται πως οι δύο παραπάνω έννοιες συγκλίνουν. Η αγωνία της ελευθερίας περικλείει μια αφόρητη δουλεία. Νέες αλυσίδες τον σφίγγουν Υπάρχει διέξοδος; Η «Μεταμόρφωση» ως λογοτεχνικό έργο δίνει τη τελευταία ελπίδα διαφυγής από τη φυλακή στην οποία ο ίδιος ο άνθρωπος έχει καταδικάσει τον εαυτό του. Η μόνη λύση διαφυγής από τον άξενο και σκληρό κόσμο που ορθώνει τοίχους παντού ,είναι η κατανόηση το εαυτού του, ο επαναπροσδιορισμός των αξιών του και η συνάντηση με τον Άλλο, τον Άνθρωπο.

Ποια είναι όμως τα κοινά σημεία του Φραντς Κάφκα με τον Τάσο Λειβαδίτη; Τι ήταν αυτό που ενέπνευσε και οδήγησε τον Γιώργο Χανδόλια να ενώσει τις γραφές τους σε μια εκδήλωση που άφησε σε όλους μας μια όμορφη αίσθηση; Ο ίδιος είπε πώς είναι η Ποίηση, ότι βρέθηκαν δυο μεγάλοι δημιουργοί από διαφορετικές εποχές να μιλήσουν για τη Μεταμόρφωση του Ανθρώπου. Με το δικό του ξεχωριστό και μοναδικό τρόπο ο καθένας.

Ο Γιώργος Χανδόλιας συνέχισε με την συγκλονιστική ανάγνωση των ποιημάτων του Τάσου Λειβαδίτη ενώ ο Γιώργος Ανδρικόπουλος τον συνόδευε με τη κιθάρα του με μελοποιημένα ποιήματα του μεγάλου Ποιητή. Η Φιλιώ Σέρβου στο πιάνο και το τραγούδι ξεσήκωσε τους ακροατές που σιγοτραγουδούσαν τα αγαπημένα τραγούδια. Στο τέλος, η πρόξενος της Τσέχικης Δημοκρατίας, πήρε το λόγο συγκινημένη, ευχαριστώντας τους συντελεστές για την πετυχημένη αυτή εκδήλωση……

Οι παρέες έγραφαν και συνεχίζουν να γράφουν ιστορία. Άλλοτε σε μπουάτ και πατάρια, σε θέατρα και καμπαρέ, σε βιβλιοπωλεία, υπόγεια και σε ταβέρνες. Ο κόσμος διψά για ποιοτικές εκδηλώσεις, θέλει, έχει την ανάγκη αυτά τα ανταμώματα με τον συνάνθρωπο και να γίνει ένα μαζί του. Να ελαφρύνει τη ψυχή του, να γεμίσει η καρδιά του με ποίηση και μουσική. Φτάνει πια το Εγώ, φτάνει η εσωστρέφεια. Το Φεστιβάλ Ολύμπου το πέτυχε ακόμη μια φορά. Οφείλουμε να είμαστε δίπλα του σε όλες του τις πολιτιστικές πρωτοβουλίες…