Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Βεατρίκη (Μπέττυ) Σαΐας - Μαγρίζου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Ζει στη Λάρισα. Είναι παντρεμένη και μητέρα μιας κόρης. Σπούδασε Οικονομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα "Στην Πολυξένη" (1996), "Ο Νέστορας που Τόρη τον φώναζε αυτή" (1997), "Μοιραία ταύτιση" (2002) τα θεατρικά έργα "Η προίκα" (2000) και "Το κοινό ταμείο" (2001), και το θεατρικό αναλόγιο "Λε χάιμ - Στη ζωή" (2000).

«Το βραχιόλι της φωτιάς» πρωτοεκδόθηκε το 2006 και ανατυπώθηκε φέτος. Σε αυτό βασίστηκε και η ομώνυμη σειρά της ΕΡΤ σε σενάριο του Νίκου Απειρανθίτη και Σοφίας Σωτηρίου και σκηνοθεσία Γιώργου Γκικαπέππα. Για το βιβλίο αυτό θα μιλήσουμε σήμερα.

Στο βιβλίο σας υπάρχει η υπόνοια ότι η ιστορία του βιβλίου σας είναι και οικογενειακή σας ιστορία. Ισχύει αυτό;

Ναι, πράγματι. Είναι η αληθινή ιστορία της οικογένειας του πατέρα μου, μιας πολυμελούς οικογένειας Σεφαραδιτών εβραίων της Θεσσαλονίκης (Εβραίων διωγμένων από την Ισπανία του Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας τον 15^ο αιώνα, που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα επί Οθωμανικής  κατοχής και καθώς υπερείχαν σε πληθυσμό των άλλων μειονοτήτων, αποτέλεσαν τον κυρίως κορμό της πόλης της Θεσσαλονίκης). Μιας οικογένειας σαν όλες τις άλλες, που ζει χαρές και λύπες, ενθουσιασμούς και δράματα μέσα στην  πορεία της στο χρόνο. Ακολουθώ τα βήματα της οικογένειας από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 όπου καταστρέφονται κυρίως οι εβραϊκές συνοικίες της Θεσσαλονίκης  και η οικογένεια βρίσκει καταφύγιο σε έναν καταυλισμό τσιγγάνων. Συνεχίζω να τους ακολουθώ  στην άνοδο του ναζισμού στον εμπρησμό της φτωχικής εβραϊκής περιοχής Κάμπελ από τη φασιστική οργάνωση ΕΕΕ, στον Αλβανικό πόλεμο, όπου χάνεται πολεμώντας ο ένας γιος της οικογένειας και τέλος στη Γερμανική κατοχή και στο Ολοκαύτωμα, όπου η μοίρα τους λόγω της θρησκείας τους είναι τραγική, καθώς οδηγούνται στα στρατόπεδα εξόντωσης του Άουσβιτς. Όσους επέζησαν τους ακολουθώ μέχρι τη δεκαετία του 60, όπου βρίσκομαι κι εγώ. Όσο για το βραχιόλι της φωτιάς είναι ένα κειμήλιο, που φορούσαν οι εβραιοπούλες  όταν ενηλικιώνονταν (μπατ μίτσβα λέγεται η τελετή ενηλικίωσης των κοριτσιών) και που άντεξε σε όλες τις παραπάνω φωτιές, πραγματικές και μεταφορικές.

Μιλήστε μας για τα αγαπημένα σας αναγνώσματα και τις λογοτεχνικές επιρροές σας.

Αγαπώ πολύ τη γραφή του Καζαντζάκη, του Παπαδιαμάντη, του Καραγάτση, της Λιλής Ζωγράφου, του Ταχτσή. Δεν το κρύβω πως ήθελα να γράψω σαν αυτούς. Χαίρομαι όταν μου λένε πως κατάφερα να δημιουργήσω δική μου, αναγνωρίσιμη γραφή.

Στο βραχιόλι της φωτιάς ομολογώ ότι διάβασα την πιο εναργή –και ανατριχιαστική συνάμα- λογοτεχνική και ιστορική περιγραφή για τον τρόπο εξόντωσης σε θαλάμους αερίων. Σε ποιες πηγές βασίστηκε η περιγραφή σας αυτή;

Στο βιβλίο μου υπάρχουν συγκλονιστικές σκηνές. Ήταν σκληρό όταν τις άκουσα από τον πατέρα μου, ακόμα πιο σκληρό ήταν να τις ζωντανέψω και να τις μεταφέρω στο χαρτί. Οπότε όπως  καταλαβαίνετε βασίζονται στις αλήθειες που μου αφηγήθηκε ο πατέρας μου, ζωντανός μάρτυρας των όσων φρικτών συνέβησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αισθάνονταν συγχρόνως και Έλληνες. Ίσως το ίδιο να ισχύει και για όσους ξένους μένουν σήμερα στη χώρα μας. Τέτοιοι άνθρωποι που ανήκουν σε δύο ταυτότητες συνήθως θεωρούνται λιγότερο πατριώτες. Πιστεύετε ότι ισχύει κάτι τέτοιο σήμερα; Πάντοτε τέτοιοι άνθρωποι βρίσκονται στο στόχαστρο των φανατικών;

Οι Εβραίοι της Ελλάδας είναι Έλληνες πολίτες. Έχουν παρουσία στην Ελλάδα αιώνων, ακόμα και προ Χριστού. Είναι φιλήσυχοι, νομοταγείς, δραστήριοι πολίτες, υπηρετούν στον στρατό και πάντα υπερασπίστηκαν την πατρίδα, όταν τους καλούσε. Πολέμησαν στην Αλβανία και θυσιάστηκαν. Γνωστός είναι ο ηρωικός Συνταγματάρχης Μορδοχαίος Φριζής, που πρόσφατα τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Έχουν αναδειχθεί από τους κόλπους των ισραηλιτικών κοινοτήτων αξιόλογοι επιστήμονες, επιτυχημένοι επιχειρηματίες, έγκριτοι ιστορικοί και συγγραφείς. Τα μέλη των κοινοτήτων τηρούν τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις, τιμώντας συγχρόνως τη διπλή τους ταυτότητα, αυτήν του Έλληνα και Εβραίου στο θρήσκευμα. Είναι πολύ σημαντικό όλοι να συνειδητοποιήσουν πως οι Έλληνες Εβραίοι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνικού λαού. Πως έζησαν την κοινή μοίρα του τόπου αυτού, τον αγάπησαν , πολέμησαν και θυσιάστηκαν γι αυτόν. Είναι σημαντικό να μάθουν οι καινούργιες γενιές πως, όταν οι Γερμανοί έκαιγαν στα στρατόπεδα Εβραίους, πληγώθηκε η Ελλάδα γιατί ήταν παιδιά της, αυτά, που καίγονταν.

Όσο λοιπόν θα υπάρχει άγνοια της αλήθειας αυτής, θα  υπάρχει κίνδυνος.

Τελικά ποιος είχε, κατά την άποψή σας, τη μεγαλύτερη ευθύνη για τον εκτοπισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης;

Πολλά έφταιξαν που οδήγησαν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης σαν πρόβατα για σφαγή. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν τι τους περίμενε. Θεωρούσαν πως θα πάνε σε μια άλλη χώρα να δουλέψουν. Μάλιστα τους εξαπάτησαν λέγοντας τους να αλλάζουν τα χρήματα τους στο πολωνικό νόμισμα σλότι. Βέβαια, και οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν είναι άμοιρες ευθυνών. Αν βομβάρδιζαν τις σιδηροδρομικές  γραμμές, σκέφτομαι εγώ με το απλοϊκό μυαλό μου, θα σταματούσαν όλες αυτές τις μεταφορές των αθώων ανθρώπων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Στο βιβλίο σας η μεταστροφή μιας Εβραίας στον χριστιανισμό αντιμετωπίστηκε ως προδοσία από τα μέλη της οικογένειας της και ιδίως τον πατέρα. Πιστεύετε ότι οι Εβραίοι είναι πιο αυστηροί σε τέτοια θέματα από τις άλλες θρησκείες; Έχει αλλάξει αυτό κάπως σήμερα;

Ο πατέρας μου συχνά έλεγε πως γι αυτήν τη θρησκεία, περάσαμε ότι περάσαμε από τους Ναζί. Δεν είναι κρίμα να μην τη διατηρήσουμε; Παλιότερα όντως ήταν πολύ δύσκολο για τις οικογένειες όταν άλλαζαν θρησκεία μέλη της οικογένειας ώστε να παντρευτούν χριστιανό. Με την επικράτηση του πολιτικού γάμου τα πράγματα έγιναν πιο εύκολα.