Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε άλμπουμ τού Facebook.
Σχετικά με το βιβλίο Νοέμβριος.
Σχετικά με το συγγραφέα και το έργο του.

Σήμερα κουράστηκα περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Στην εκδήλωση κυριάρχησε ο συμπυκνωμένος λόγος απ' όλους τους ομιλητές. Ήταν πολύ δύσκολο να καταγραφούν γρήγορα, μόνον τα βασικά σημεία απ' όλα όσα ειπώθηκαν διότι όλα σχεδόν ήταν "βασικά". Ο συγγραφέας Γιώργος Σκαμπαρδώνης όχι μόνον ήταν αναλυτικότατος στις απαντήσεις του αλλά συμπλήρωνε και τις ερωτήσεις!

"Νοέμβριος", είναι η νεότερη συλλογή 33 διηγημάτων τού συγγραφέα, από τις εκδόσεις Πατάκης. Το βιβλίο Παρουσίασαν οι Μίμης Ανδρουλάκης, συγγραφέας-πολιτικός, Δημήτρης Μανιάτης, συγγραφέας-δημοσιογράφος και Δημήτρης Θάνας, επιμελητής εκδόσεων.

Γιατί "Νοέμβριος", ρωτήθηκε προς το τέλος ο συγγραφέας από τον κο Θάνα και η απάντησή του είχε πολύ ενδιαφέρον. "Βασανίζομαι με τους τίτλους των βιβλίων μου", είπε ο συγγραφέας. "Βασανίζομαι τόσο όσο στο γράψιμο ενός διηγήματος. Χρησιμοποιώ συνήθως παραφθορές και λάθη που λένε την αλήθεια", συνέχισε αναφέροντας χαρακτηριστικές φράσεις που άκουσε και είναι άκρως διασκεδαστικές, όπως το "είπε πολλά καλά λόγια εις βάρος σας" ή "επί ψύλλου κρεμάμενος".

"Ο 'Νοέμβριος' αντανακλά όλη τη διάθεση τού βιβλίου, είναι η 'Νορβηγία των μηνών' όπως άκουσα τελευταίως για αυτόν το μήνα. Είναι πριν το Δεκέμβριο!" είπε ο συγγραφέας παραλληλίζοντας τους μήνες με τις εποχές τής ζωής μας. Είναι πριν το τέλος! "Κάτι έχει αλλάξει. Νιώθω τη δυσκαμψία τής ηλικίας, πονάκια στις αρθρώσεις, πέφτει η διάθεση, δεν αντέχω το πολύ κάπνισμα. Διαβάζω άλλα πράγματα πλέον, π.χ. φιλοσοφία. Τώρα μετράω το χρόνο!", είπε ο συγγραφέας δίνοντας το στίγμα τής διάθεσης που δημιουργεί ο Νοέμβριος τής ζωής.

Πρώτος μίλησε ο Μίμης Ανδρουλάκης πλέκοντας το εγκώμιο τού "βραβευμένου συγγραφέα", όπως είπε. "Το βιβλίο είναι φοβερό, άπιαστο. Το περιληπτικότερο απερίληπτο!" είπε και συνέχισε με στατιστικά στοιχεία για το μήνα Νοέμβριο. "Βοηθάει τους θανάτους. Από μία στατιστική μελέτη που έκανα βέβαια, τα πρωτεία δεν τα έχει ο Νοέμβριος διότι τα στοιχεία αλλοιώνονται από τους πολέμους που γίνονταν το καλοκαίρι και άρα τους πολλούς θανάτους σε αυτούς".

"Εγώ γεννήθηκα Νοέμβριο και θα πεθάνω Νοέμβριο. Αν είναι να πεθάνει κάποιος ας το κάνει το Νοέμβριο γιατί αλλιώς, 'ούτε παπά', που λέγανε στο χωριό μου", συνέχισε ο Μίμης Ανδρουλάκης και πέρασε περισσότερο στα του βιβλίου. "Δεν μπορεί να υπάρξει λογοτεχνία χωρίς σχέση με την τοπικότητα. Μέσα και από αυτό το βιβλίο αναδύεται η Σκαμπαρδώνιος Θεσσαλονίκη με αμβλυμένες τις γωνίες", είπε και συνέχισε αναφερόμενος σε δύο σκηνές από τα διηγήματα τού βιβλίου. Η πρώτη είναι με τον καστανά, όπου ο ήρωας συναντά τον καθηγητή του στα αρχαία ο οποίος τον ρωτά, "Πως έλεγαν τα κάστανα στα αρχαία;" και ο μαθητής του απαντάει εισπράττοντας το σχόλιο, "Γέρασες και ούτε πως λεν τα κάστανα στα αρχαία δεν έμαθες!". Η δεύτερη είναι αυτή με τον λατερνατζή που εγκλωβίζεται μέσα στο ασανσέρ. Για να διασκεδάσει το φόβο του, αρχίζει να παίζει τη λατέρνα μέσα στο ασανσέρ και γίνονται στην πολυκατοικία όλοι ένα. "Είναι η ποιητικότερη στιγμή, η ποιητικότητα τής πεζότητας τού μεροκαματιάρη", είπε ο κος Ανδρουλάκης κλείνοντας την ομιλία αλλά με το γνωστό του ταμπεραμέντο, παρενέβαινε συνεχώς κατά τις ομιλίες των άλλων ομιλητών και του συγγραφέα.

Ο κος Μανιάτης μίλησε για το συγγραφέα και το βιβλίο του. "Καταξιωμένο και βραβευμένο" τον χαρακτήρισε, όπως και ο κος Ανδρουλάκης. Μία βράβευση είναι σημαντική στιγμή για ένα συγγραφέα, όπως θα φανεί παρακάτω και από την τοποθέτηση τού συγγραφέα σε σχετική ερώτηση.

"Θα μιλήσω περισσότερο για έναν εντομολόγο, έναν δεξιοτέχνη τού μπουζουκιού", είπε ο κος Μανιάτης για το συγγραφέα. "Πλέον μιλάμε για μία σχολή μέσα στη μεγάλη σχολή τού διηγήματος. Το βιβλίο αυτό είναι ο ορισμός τού διηγήματος μέσα από ένα διήγημα, ένα ΑΤΜ ανάληψης διηγημάτων! Δημιουργεί ένα αίσθημα πένθους και χαρμολύπης. Χειρίζεται ενιαία το χρόνο και το χώρο. Μιλά για πρόσωπα και τόπους τής Θεσσαλονίκης. Δε νοσταλγεί, δεν έχει φετίχ με το παρελθόν", είπε ο ομιλητής και έκλεισε λέγοντας, "Ο Σκαμπραδώνης είναι ο κορυφαίος Αλχημιστής τού είδους".

Ο κος Θάνας, ευφυώς επέλεξε να μην μονολογήσει αλλά και συνομιλήσει με το συγγραφέα θέτοντας ερωτήσεις και δίνοντάς μας έτσι τη δυνατότητα να απολαύσουμε το συγγραφέα, τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και πως αντιλαμβάνεται θέματα που μας απασχολούν όλους.

"Αρχικά ένιωσα αμηχανία όταν μου προτάθηκε να μιλήσω για αυτό το βιβλίο που μετατρέπει τις εικόνες σε λέξεις και προκαλεί με τον παιγνιώδη τίτλο, όπως και άλλα βιβλία τού συγγραφέα", είπε στην αρχή ο ομιλητής. Σε αυτό το σημείο τέθηκε η ερώτηση για τον τίτλο τού βιβλίου και περιγράφεται στην αρχή αυτού τού κειμένου.

"Πρώτη φορά βάζεις υπότιτλο σε βιβλίο σου, '33 διηγήματα'. Γιατί 33;", ρώτησε ο κος Θάνας το συγγραφέα. "Προέκυψε από την αφαίρεση άλλων διηγημάτων, από 70 περίπου που ήταν υποψήφια και την αγωνία να μην μπουν δεύτερης ποιότητας κείμενα. Δεν υπήρχε σκοπός να προκύψει αυτός ο μαγικός αριθμός. Είναι ένας σωρός στον οποίο δεν έχει σημασία η ποσότητα. Και δέκα να βγάλεις ή να βάλεις, παραμένει ένας σωρός", απάντησε ο συγγραφέας.

"Στα κείμενα κυριαρχεί η πυκνότητα, η ειρωνεία και το χιούμορ. Μίλησέ μας για ύφος, τη γλώσσα και τις μεταβολές από τα προηγούμενα έργα σου", συνέχισε τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις ο κος Θάνας.

"Το ύφος, η γλώσσα και ο ρυθμός είναι τα πάντα. Το πιο σημαντικό όμως είναι η έμπνευση, αυτό το ακατανόητο που συμβαίνει στο μυαλό. Ίσως μία μέρα να αποκαλυφθεί το μυστικό τής ζωής αλλά ποτέ πιστεύω δεν θα αποκαλυφθεί το μυστικό τής έμπνευσης. Ένα ποίημα γράφεται στην μοναξιά τού ποιητή αλλά ο ποιητής γράφει τόσο συχνά όσο συχνά συνευρίσκεται με κόσμο", απάντησε ο συγγραφέας και συνέχισε. "Μία φράση, μία χειρονομία, ένα συμβάν μεγάλο ή μικρό, πυροδοτούν την έκρηξη, δημιουργούν αυτή την ιερή αχειραγώγητη στιγμή. Όμως η πυροδότηση γίνεται με διαφορετικό τρόπο στον καθένα. Ότι πυροδοτεί εμένα, για κάποιον άλλο μπορεί να είναι αδιάφορο. Έχει σημασία και η ετοιμότητα τού μυαλού διότι μπορεί να πέσει έξω, να δώσει αξία σε κάτι που δεν την έχει ή να διογκώσει μία μικρή αξία."

"Δεν γίνεται λογοτεχνία χωρίς ύφος. Άλλοι το έχουν και άλλοι πασχίζουν μία ζωή να το αποκτήσουν. Αλλά και ο αναγνώστης προσλαμβάνει ανάλογα τη στιγμή. Συγγραφείς που διάβαζα παλαιότερα, σήμερα μου φαίνονται αδιάφοροι", είπε για το ύφος ο συγγραφέας.

"Και η γλώσσα είναι τα πάντα. Όλα σαρκώνονται στη λέξη. Κάθε εποχή κορυφώνει τη γλώσσα με το δικό της τρόπο, όπως οι ακραίοι καθαρευουσιάνοι και οι ακραίοι δημοτικιστές. Η ελληνική γλώσσα προσφέρει αυτή τη λέξη, τη μία λέξη για να περιγραφεί κάτι που καμία άλλη λέξη δεν θα μπορούσε. Από παντού μπορείς να αντλείς γλωσσικά στοιχεία, π.χ. πριν έρθω εδώ πέρασα από το περίπτερο να πάρω τσιγάρα. Ο περιπτεράς μιλούσε στο τηλέφωνο καθώς με εξυπηρετούσε. Κάποια στιγμή είπε, 'βάλε νερό στο παράπονο'. Όλοι λένε πράγματα συγκλονιστικά, η γλώσσα είναι το Σύμπαν", απάντησε ο συγγραφέας για τη γλώσσα.

Κλείνοντας αυτή την απάντηση-διάλεξη, ρώτησε ευγενικά τον κο Θάνα, "δεν ξέρω αν απάντησα". Κε Σκαμπαρδώνη, μόνο ως ειρωνεία μπορώ να εκλάβω αυτή την ερώτησή σας! :-)

"Σκαμπαρδώνιος κόσμος! Διηγηματογράφος. Νιώθεις ότι με το βιβλίο αυτό είσαι συνεχιστής αυτής τής παράδοσης;", συνέχισε με την επόμενη ερώτηση ο κος Θάνας. "Εγώ ήθελα να γίνω αθλητής", είπε αστειευόμενος ο συγγραφέας και συνέχισε, "Είχα από μικρός μία αγάπη για τη ζωγραφική. Η μητέρα μου ήταν φτωχή, διάβαζε όμως δύο εφημερίδες τη μέρα, ήξερε τον Όμηρο απ' έξω. Από εκεί προφανώς επηρεάστηκα έντονα. Η τέχνη είναι αποσπασματική, όλα είναι έλλειψη, αφαίρεση. Αν θελήσεις να ζωγραφίσεις ένα δένδρο με τα φύλλα του, θα προκύψει μία έλλειψη διότι στην εικόνα δεν θα είναι όλα τα φύλλα τού δένδρου. Και τα διηγήματα είναι αφαίρεση, μικρότερου εμβαδού από ένα μυθιστόρημα. Έγραψα 3 διηγήματα με διάρκεια 3 χρόνια, 3 μήνες και 3 μέρες αντίστοιχα. Όλα όμως είχαν το ίδιο μέγεθος".

"Ένα διήγημα είναι μονοθεματικό. Έχω περάσει προσωπικά από ένα μυθιστόρημα σε ένα διήγημα όταν φάνηκε ότι αυτό πρέπει να είναι μικρό. Έχω όμως την ίδια θέληση και για το μυθιστόρημα. Όταν έγραφα μυθιστόρημα αυτό καρκινοβατούσε, ενδιάμεσα έγραφα διηγήματα. Δεν μπορείς να πεις ΄'τώρα γράφω αυτό', δεν γίνεται με παραγγελία, περιμένεις την έμπνευση να 'γερακώσεις' την ιδέα. Το διήγημα είναι ένα παιχνίδι γάτας με ποντίκι. Το μυθιστόρημα είναι βουνό. Μετά από ένα μυθιστόρημα θέλω νοσηλεία, βγαίνω ασθενής. Εάν γράφοντας μυθιστόρημα διακόψω για κάποιο λόγο, χάνω τη ροή, την αφήγηση, θέλω χρόνο να επανέλθω".

Εδώ παρενέβη ο Μίμης Ανδρουλάκης ρωτώντας, "Γιατί δεν έβαλες και μία ερωτική ιστορία στο βιβλίο;". "Κάποτε είχα γράψει ένα ποίημα για τη γυναίκα", προσπάθησε να απαντήσει ο συγγραφέας. "Αυτό το έκανες από ενοχή, για ξεκάρφωμα", τον διέκοψε αστειευόμενος ο κος Ανδρουλάκης" και ο συγγραφέας συνέχισε, "Δεν ξέρω, προέκυψε. Δεν μπορώ να γράψω κατά παραγγελία, όπως στο Hollywood. Μπορεί στο μέλλον να γράψω 69 ερωτικές ιστορίες", ολοκλήρωσε με την ίδια διάθεση ο συγγραφέας.

"Έχεις βραβευτεί για άλλα σου έργα. Τι περιμένεις από το Νοέμβριο;" ρώτησε στη συνέχεια ο κος Θάνας. "Δεν μπορείς να περιμένεις κάτι", απάντησε ο κος Σκαμπαρδώνης. "Ο κάθε αναγνώστης προσλαμβάνει διαφορετικά και ότι δύναται, από το ίδιο κείμενο και αναλόγως τη διάθεση. Σε κανέναν δεν αρέσει να τον επικρίνουν. Ο καλός λόγος βοηθάει. Ο δημιουργός είναι εν αμφιβόλω. 'Αξίζει;', σκέφτεται. 'Δεν πουλάει και το βιβλίο!'. Μία διάκριση δίνει φτερά, άσχετα από την ποιότητα τής επιτροπής. Είναι όμως και ευθύνη, πρέπει να ανταποκριθείς σε μία διάκριση. Άλλοι παραληρούν, άλλοι αποκτούν ένα αυτοκαταστροφικό σύνδρομο".

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε το κοινό, φίλοι, συγγραφείς και αναγνώστες έκαναν το δικό τους σχόλιο για το συγγραφέα. Μεταξύ των άλλων ακούστηκαν, "Είναι λεπιδοπτεριστής ... Από το πάθος περνάει στη συμπάθεια ... Αποφεύγει τους υψηλούς πυρετούς και πάει στα δέκατα ... Αγαπάει την πόλη του ... Προσλαμβάνει την πόλη ως τόπο μυθικό ... Γράφει με αγάπη ... Σιδερώνει τις γωνίες.".

Ο συγγραφέας κος Γιανναράς, σχολίασε εύστοχα ότι ο ίδιος διάβασε 34 διηγήματα, συμπεριλαμβάνοντας και το κείμενο στο οπισθόφυλλο, δίνοντας την ευκαιρία στο συγγραφέα να αναπτύξει μία πολύ ενδιαφέρουσα άποψη για τα κείμενα στα οπισθόφυλλα των βιβλίων.

"Ναι, το οπισθόφυλλο είναι σημαντικό, αποφασίζουμε για βιβλία βάσει αυτού του κειμένου. Συνήθως αυτά τα κείμενα λαϊκίζουν και επικεντρώνουν στην αποδοχή, πολλές φορές δε, δεν τα γράφουν οι ίδιοι οι συγγραφείς αλλά άλλοι με σκοπό την προώθηση τής πώλησης. Εγώ δεν μπορούσα να συμπυκνώσω σε αυτό το κείμενο 33 διηγήματα, για αυτό και έγραψα αυτό που διαβάζετε", απάντησε ο κος Σκαμπαρδώνης ολοκληρώνοντας μία από τις πιο ενδιαφέρουσες και ουσιαστικές παρουσιάσεις βιβλίων.

Το κείμενο στο οπισθόφυλλο:

Μπήκα μέσα στο ναρκοπέδιο να πάρω ένα σκοτωμένο τρυγόνι. Βρήκα κι έναν σκαντζόχοιρο, τον βαλσάμωσα κι από τότε τον έχω για προσκέφαλο, ώστε να μην μπορώ να κοιμηθώ. Μόλις, όμως, κάπως λαγοκοιμάμαι, κάτι ξανοίγει -σπάζει η καλαμωτή του μυαλού. Και από εκεί βλέπω μέσα στα νερά μικρές ιστο­ρίες-γυρίνους να τοξεύονται ακτινωτά προς τον βυθό. Νεογέννητοι γυρίνοι με κεφάλια πιο μικρά κι απ’ της καρφίτσας, σαν εκείνα του αμάρανθου. Και πρόσωπα που ρέουν, χάνονται κι επανέρχονται. Χειρονομίες και κουβέντες, χέλια λέξεων που τρέχουνε στα βαθιά -βουβά τρέιλερ. Τι να κάνω, νταγιαντώ μ’ αυτά, τώρα που πέρασαν οι παλιές Παρασκευές. Τα ξαναγεννώ, τα ξαναπλάθω και παρακαλώ:
«Μούσα, ορυξόνμοι, ως δικέλλη, τη γλώττη διέξοδον».

κε Σκαμπαρδώνη, μου κοστίσατε ένα ολόκληρο σημειωματάριο στην προσπάθειά μου να καταγράψω τα πολλά και ενδιαφέροντα που ειπώθηκαν απ' όλους. Σας ευχαριστώ που μου το στερήσατε!

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε άλμπουμ τού Facebook.
Σχετικά με το βιβλίο Νοέμβριος.
Σχετικά με το συγγραφέα και το έργο του.