Σύνδεση Τώρα Σύνδεση στη Βιβλιοθήκη μου   ·   Όλες οι Βιβλιοθήκες στο Bookia
Τι είναι το Bookia;   ·   Blog   ·                     ·   Επικοινωνία  
Πως γράφω κριτική; Είμαι Συγγραφέας Είμαι Εκδότης Είμαι Βιβλιοπώλης Live streaming / Video
 

Το Bookia αναζητά μόνιμους συνεργάτες σε κάθε πόλη τής χώρας για την ανάδειξη τής τοπικής δραστηριότητας σχετικά με το βιβλίο.

Γίνε συνεργάτης τού Bookia στη δημοσίευση...

- Ρεπορτάζ.
- Ειδήσεις.
- Αρθρογραφία.
- Κριτικές.
- Προτάσεις.

Επικοινωνήστε με το Bookia για τις λεπτομέρειες.
«Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίυ», μία μελέτη πάνω στις μεταφράσεις του έργου
Διαφ.

Γράφει: Αγαθάγγελος Σταυρόπουλος

ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΤΜΗΜΑ ΞΈΝΩΝ ΓΛΩΣΣΏΝ, ΜΕΤΆΦΡΑΣΗΣ & ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑΣ

«Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίυ»
για το μάθημα Κριτική Λογοτεχνικής Μετάφρασης
Αγαθάγγελος Σταυρόπουλος

Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ φαίνεται να είναι ένα από τα πιο πολυμεταφρασμένα βιβλία όλων των εποχών, καθώς κι ένα από τα διασημότερα τους τελευταίους αιώνες. Αυτό συμβαίνει διότι το έργο του Όσκαρ Ουάϊλντ ήταν ωμό για τα στερεότυπα της εποχής του, καθώς και διαχρονικό, παρουσιάζοντας την ‘’ανωμαλία’’ των ηθών και της ανθρωπιάς της κοινωνίας στο να αποδεχτεί κάτι διαφορετικό (όπως πολλοί το χαρακτήριζαν στην εποχή του) . Πιθανότατα το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ να ταυτίζεται με αυτό του συγγραφέα του, όντας περιθωριακός για την εποχή του, μοναχικός, σπουδαγμένος μα και φυλακισμένος. Κι είναι κατ’επέκτασην ένα έργο που ακόμη και σήμερα θα προκαλέσει  όντας  ένα αντίθετο έργο προς τις κοινωνικές δομές! Έτσι ήρθε να ανατρέψει και τα ελληνικά δεδομένα, αφού είχε γίνει ήδη γνωστό πριν καν μεταφραστεί! Στα ελληνικά δε, έχει γίνει πλέον τόσο γνωστό βιβλίο που πολλοί το ονομάζουν ως αθάνατο και ακόμη και οι εφημερίδες το δίνουν ως ένθετο κάθε λίγα χρόνια, ως ένα απο τα κλασικά μυθιστορήματα μα ποτέ ένα από τα προβλεπόμενα, καθώς πάντοτε παρέχει μια νέα πτυχή του ήρωα στον αναγνώστη, για οποιονδήποτε φόβο, κοινωνική αποδοχή και ακόμη μια εικόνα για τα πρότυπα εσωτερικής και εξωτερικής ομορφιάς. Δυστυχώς όμως είναι αλήθεια πως το ελληνικό κοινό δεν έχει σε εκτίμηση τους μεταφραστές, τόσο που σπάνια θα χαρακτηρίσει τον όρο κακή μετάφραση, διότι δεν θα κάτσει να διαβάσει το έργο στην γλώσσα που γράφτηκε, ούτε θα τον αναζητήσει, και γρήγορα είτε ήταν καλή η μετάφραση θα μιλάει για ένα «εξαιρετικό», «απίστευτο» και «συγκλονιστικό» βιβλίο, με ιδιαίτερη γλώσσα και ύφος είτε αν δεν του αρέσει η μετάφραση για ένα κακογραμμένο βιβλίο που άδικα το διάβασε, και άδικα πήρε τέτοια δημοσιότητα. Αυτό όμως σημβαίνει διότι ο αναγνώστης δεν έχει σε υπόληψη την μετάφραση, ούτε σε εκτίμηση και ούτε πολλές φορές γνωρίζει το ότι ένα έργο παρουσιάζεται εντελώς διαφορετικά από την σφαίρα του μεταφραστή. Έτσι δυστυχώς ο κάθε αναγνώστης έχει την άποψή του για ένα έργο, δίχως να το επεξεργαστεί στην μητρική γλώσσα του έργου, ενώ σπάνια, υπάρχουν σχόλια αναγνωστών τα οποία να έχουν επεξεργαστεί όλες τις όψεις.

Στα ελληνικά έχει μεταφραστεί:

Πρώτη φορά που μεταφράστηκε το βιβλίο ως προς λογοτεχνικό έργο και όχι για την μεταφορά του στο θέατρο ήταν όλως περιέργως το 1990, εκατό χρόνια δηλαδή μετά την πρώτη έκδοση του Όσκαρ Ουάϊλντ σε μια εφημερίδα, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι άργησε η μεταφορά του στην ελληνική, όμως θα μπορούσαμε να πούμε ότι πιθανώς οι πόλεμοι που διαμεσολάβησαν ίσως να κατάφεραν να καθυστερήσουν το έργο κατά πολλά χρόνια: το 1990 οι εκδόσεις Γκοβόστη εμπνεύστηκαν ότι είχε έρθει η ώρα να μεταδοθεί στο ελληνικό κοινό, ως ένα πλήρες λογοτεχνικό έργο και όχι μέσω κινηματογραφικών & θεατρικών έργων τα οποία κυρίως παρουσίαζαν την οπτική του σκηνοθέτη κι όχι τόσο του δημιουργού. Έτσι σε μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου, συγγραφέα και μεταφραστή, γίνεται η πρώτη μετάφραση, η οποία ανατυπώθηκε το 2015 πάλι σε μετάφραση του ιδίου όμως, χωρίς να αναγράφεται ότι πρόκειται για δεύτερη έκδοση, αλλά για πρώτη! Κι είναι μια εκ των σημαντικότερων μεταφράσεων του έργου στα ελληνικά! Ίσως κι η καλύτερη, παρά το πέρασμα του χρόνου! Ο μεταφραστής του έργου αξίζει να σημειωθεί ότι όταν εκδόθηκε η μετάφραση του ο ίδιος ήταν νεκρός ήδη 12 χρόνια, πράγμα που δείχνει και το πόσο καλή και εύστοχη ήταν η μετάφραση του! Και το πόσο μέσα σε 25 χρόνια ήταν αδύνατο να βρεθεί κάποια καλύτερη μετάφραση από αρκετές εκδόσεις! Μετά την πρώτη μετάφραση έρχεται και η δεύτερη μόλις 9 χρόνια μετά, και το 1999 με μεταφραστή τον Λουκά Θεοδωρακόπουλο, άλλον έναν συγγραφέα και μεταφραστή, ο οποίος είναι άλλος ένας μεταφραστής αρκετά φημισμένος που έχει μεταφράσει αρκετούς ξένους λογοτέχνες προς τα ελληνικά. Η μετάφραση εκδόθηκε απο τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος και δεν είχε περεταίρω κριτικές.

Με την αλλαγή της χιλιετίας, ξεκινά ένα κύμα μεταφράσεων του έργου στα ελληνικά, καθώς μόνο το 2000 γίνονται τρεις μεταφράσεις του έργου  του Όσκαρ Ουάϊλντ, αυτές οι μεταφράσεις βέβαια είχαν ισάξια απήχηση θα μπορούσαμε να πούμε. Μια απο αυτές τις μεταφράσεις είναι η μετάφραση που έγινε για λογαριασμό των εκδόσεων Σμίλη από τον Δημήτρη Κίκιζα, ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε στον τομέα της μετάφρασης το 1996 με την μετάφραση του γνωστού έργου της Τζέϊν Ώστεν «Περηφάνεια και προκατάληψη» για τις εκδόσεις Σμίλη, έτσι οι εκδόσεις Σμίλη φάνηκαν να τον εμπιστεύονται για πολλά έργα ακόμα, ενώ παράλληλα άρχισε τις μεταφράσεις και για λογαριασμό των εκδόσεων Πατάκη. Πάλι συναντάμε επανέκδοση της μετάφρασης του, το 2011 αυτήν την φορά, πάλι για τις εκδόσεις Σμίλη. Η δεύτερη μετάφραση που εκδόθηκε το 2000, ήταν αυτή των εκδόσεων Αναστασιάδη, που επιμελήθηκε και μετέφρασε η Πόλυ Μοσχοπούλου μια μεταφράστρια με πάρα πολλές μεταφράσεις στο ενεργητικό της, και πιο συγκεκριμένα για πολλούς εκδοτικούς οίκους, σταθερά ανά τα χρόνια όμως να συνεργάζεται με όλους τους και να προχωρά σε μεταφράσεις λογοτεχνικών θησαυρών θα μπορούσε να πει κανείς, η μετάφραση του έργου «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέη» σε βάθος δεκαέξι χρόνων από την κυκλοφορία του δεν έχει προχωρήσει σε κάποια επανέκδοση, όμως ούτε ο εκδοτικός έχει προχωρήσει στην μετάφραση του έργου από κάποιον άλλο μεταφραστή ή μεταφράστρια. Η Τρίτη και τελευταία μετάφραση εκείνης της χρονιάς ήρθε από τις εκδόσεις DeAgostini Hellas με μεταφράστρια την Πολίνα Παναρέτου, η μετάφραση εκδόθηκε μόνο μια φορά από τον εκδοτικό οίκο και δεν προχώρησε σε κάποια επανέκδοση, ούτε εμφανίστηκαν κριτικές για την μετάφραση, ενώ κάποια ίσως και ελάχιστα  αντίτυπα της πρώτης έκδοσης βρίσκονται ακόμη σε διάθεση στα βιβλιοπωλεία.

Αυτό το κύμα μεταφράσεων που έγινε, μάλλον οδήγησε για μερικά χρόνια στην παγίωση του έργου ως πλέον πολλαπλώς μεταφρασμένο και μάλιστα από πολλούς διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους. Όμως η κατάταξη του έργου στις υψηλότερες λίστες, για ένα από τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών και οι εξελίξεις παγκοσμιοποίησης τον 21ο αιώνα οδήγησαν το έργο να διαδοθεί ακόμα περισσότερο και να χρειαστούν εκ νέου, μεταφράσεις του. Μια τέτοια μετάφραση έγινε από έναν εκ των μεγαλύτερων εκδοτικών οίκων στην Ελλάδα, των εκδόσεων Μεταίχμιο σε μετάφραση της Γωγώς Αρβανίτη η οποία μεταξύ άλλων παρουσιάζει πλούσια μεταφραστική εμπειρία και την εισαγωγή της σκανδιναβικής λογοτεχνίας στο ελληνικό λογοτεχνικό «ημισφαίριο». Η μετάφραση αυτή είχε μεγάλη απήχηση, κι όποιος ενδιαφέρεται να διαβάσει το βιβλίο είναι μια από τις πρώτες μεταφράσεις στην οποία θα ανατρέξει. Το 2006 όμως, ακριβώς οι ίδιοι λόγοι οδηγούν στην διάθεση του βιβλίου ως ένθετο σε εφημερίδα ούτως ώστε όλοι να έχουν πρόσβαση σε ένα τέτοιο έργο. Αν κι η ιδέα στην σύλληψη της ήταν δημιουργική, η μετάφραση είχε πάρα πολλά σχόλια τα οποία κούραζαν τον αναγνώστη, με αποτέλεσμα να μην θεωρηθεί, μεταξύ άλλων η καλύτερη μετάφραση. Η μετάφραση έγινε από την Τίνα Στεφανοπούλου για λογαριασμό της Ελευθεροτυπίας.

Το 2008 μπαίνουν κι οι εκδόσεις Πατάκη στον στίβο για την καλύτερη μετάφραση του μυθιστορήματος, βρίσκοντας την μετάφραση του Κώστα Καρθαίου (ή αλλιώς Κλέανδρος Λάκωνας) και εκδίδοντας την στο ελληνικό κοινό. Πρόκειται για μια μετάφραση η οποία μετρά μισό αιώνα και περισσότερο εάν σκεφτούμε ότι ο Κώστα Καρθαίος απεβίωσε το 1955, άρα πρόκειται για μια μεταθανάτια, και παλιά έκδοση στην οποία ανέτρεξαν οι εκδόσεις Πατάκη και με αρκετή υπομονή και δουλειά οδηγήθηκαν στην ανατύπωση της μετάφρασης αυτής. Η μετάφραση αν και γράφτηκε τόσα χρόνια πριν αποτελεί μια απ’ τις κορυφαίες, καθώς και ένα σπάνιο φαινόμενο για τα ελληνικά δεδομένα να εκδίδεται μια μετάφραση τόσα χρόνια μετά. Στο έργο του Κώστα Καρθαίου καταλογίζονται πολλά ποιήματα, συλλογικά έργα, καθώς και μεταφράσεις ίσως των σημαντικότερων λογοτεχνικών έργων που συνάντησε ποτέ η παγκόσμια λογοτεχνία, όπως είναι τα έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ.

Πέντε χρόνια μετά οι εκδόσεις Εκάτη προχωρούν στην εκ νέου μετάφραση του έργου, και το 2013 σε μετάφραση της Δώρας Στυλιανίδου, μιας μεταφράστριας που βρίσκεται χρόνια στον εκδοτικό οίκο, και έχει κλιθεί να ξαναμεταφράσει το 2005, βιβλίο του ιδίου, πράγμα που είναι πολύ σημαντικό πρίν μεταφράσει δηλαδή κάποιος συγγραφέας να υπάρχει γνώση των υπολοίπων έργων του ουτώς ώστε να καταλαβαίνει ο μεταφραστής τον «χαρακτήρα» του δημιουργού, πόσο μάλλον στην  προκειμένη περίπτωση που είναι και μεταφράστρια προηγούμενων έργων του. Η μετάφραση ήταν καλή σύμφωνα με τις περισσότερες κριτικές των αναγνωστών .

Παρά το γεγονός ότι υπάρχει πληθώρα μεταφράσεων, ακόμη κυριαρχεί το στερεότυπο, ότι το βιβλίο αξίζει να το διαβάσει κάποιος στα αγγλικά! Κι ότι πολλές φορές οι μεταφράσεις του είναι ένα εντελώς διαφορετικό έργο σε κάποια σημεία.

Το 2014, έρχεται ίσως η πιο ολοκληρωμένη μετάφραση του έργου, έτσι όπως τουλάχιστον το είδαν οι αναγνώστες. Οι εκδόσεις Μίνωας, άλλος ένας μεγάλος ελληνικός εκδοτικός οίκος, προχωρά στην μετάφραση του έργου για άλλη μια φορά, δίνοντας ακόμα μια μετάφραση η οποία θα αναμετρηθεί με όλες τις άλλες, και σε πολλές περιπτώσεις, ως πιο πρόσφατη και οικονομική, να κλέψει την παράσταση από άλλες μεταφράσεις, η μεταφράστρια του έργου Βασιλική Κοκκίνου, έχει έναν τεράστιο όγκο μεταφράσεων και η μετάφραση της στο έργο του Όσκαρ Ουάϊλντ φαίνεται να είναι στο επίκεντρο, και να βρίσκεται σε όλα τα ράφια των βιβλιοπωλείων.

Λοιπές εκδόσεις παρουσιάζονται από την Κάπα Εκδοτική το 2016, σε μετάφραση του Γιάννη Βολιώτη, για την οποία δεν υπάρχουν κριτικές διότι είναι μια μετάφραση που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα, από τις εκδόσεις γνώση, που πάλι οι κριτικές λείπουν, και από: 4η Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε. το 2011, και συναντά τα ίδια στοιχεία με τις δύο προηγούμενες.

Παρατηρήσεις: Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι πως κάθε εκδοτικός οίκος επιλέγει να μεταφράσει το επώνυμο με διαφορετικό τρόπο, οι εκδόσεις Αναστασιάδη, DeAgostini Hellas, Γκοβόστη, Κάπα, Μεταίχμιο και Μίνωας επέλεξαν να το μεταφράσουν ως «Γκρέι», ενώ οι εκδόσεις Πατάκη, Ζαχαρόπουλος ως «Γκρέυ», οι εκδόσεις Γνώση «Γκρέη» και οι εκδόσεις Σμίλη «Γκραίυ». Η μεταγραφή του ονόματος στα ελληνικά γίνεται με διαφορετικούς τρόπους, αυτό κυρίως οφείλεται σε επιλογή του μεταφραστή και όχι σε κάποια γλωσσική ή γλωσσολογική προσέγγιση, ίσως θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αντιστοίχιση του “y” από το Grey στα ελληνικά είναι το γράμμα «υ» (ύψιλον) και έχει μια βάση επιλογής κατ’αυτόν τον τρόπο ή κατά τον ίδιο τρόπο ότι το γράμμα «Ι» είναι το πιο συνηθισμένο και σε επώνυμα και σε ονόματα και πρόκειται και για μια απλοποίηση, ενώ η επιλογή των εκδόσεων Σμίλη φαίνεται να είναι πιο κοντά στην αυτούσια μεταγραφή και μορφολογία του πρωτοτύπου. Ενώ περί απλοποίησης πρέπει να πρόκειται και η επιλογή των εκδόσεων Γνώση και η επιλογή του γράμματος «Η». Όμως παρά το γεγονός ότι το έργο υπάρχει έναν αιώνα και μερικές δεκαετίες, δεν έχει παγιωθεί ακόμη ούτε η μετάφραση του ονόματος του πρωταγωνιστή του έργου, κατ’επέκτασιν τα έργα θα έχουν και πολλές άλλες διαφορές στην μετάφραση οι οποίες θα αποτελούν μεταφραστικές επιλογές.

Βιογραφικά Στοιχεία του Όσκαρ Ουάϊλντ

Ο Όσκαρ Φίνγκαλ Ο' Φλάερτυ Ουίλς Ουάιλντ γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1854. Σπούδασε στο Trinity College του Δουβλίνου, κι αμέσως έπειτα στην Οξφόρδη. Η πρώτη του ποιητική συλλογή κυκλοφόρησε το 1881. Αργότερα, μετά το γάμο του με την Κόνστανς Λόυντ (1884), δημοσίευσε μια σειρά από παιδικά παραμύθια. "Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ" είδε το φως της δημοσιότητας το 1891, αλλά η πρώτη μεγάλη επιτυχία για τον Ουάιλντ έμελλε να προέλθει από το θέατρο, με τη "Βεντάλια της Λαίδης Γουίντερμηρ" (1892). Ακολούθησαν άλλα τρία θεατρικά έργα: "Μια γυναίκα χωρίς σημασία", "Ο ιδανικός σύζυγος" και "Η σημασία του να είσαι τίμιος", ενώ το τέταρτο, "Η Σαλώμη", απαγορεύτηκε στην Αγγλία και δημοσιεύτηκε στη Γαλλία το 1893. Το 1895 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα με την κατηγορία της ομοφυλοφιλίας. Από τη θητεία του στη φυλακή γεννήθηκαν τα δύο αριστουργήματά του, "Η μπαλάντα της φυλακής του Ρήντιγκ" και το "De Profundis". Μετά την αποφυλάκισή του το 1897, εγκαταστάθηκε οριστικά στο Παρίσι, ως το θάνατό του το 1900.

Το έργο

Ένα από τα πιο ανορθόδοξα μυθιστορήματα της νεότερης εποχής, "Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι" αφηγείται τη συγκλονιστική ιστορία του ηδονοθήρα Ντόριαν ο οποίος, συνεπαρμένος από το εξαιρετικά όμορφο πορτρέτο που του φιλοτεχνεί ο ζωγράφος Μπάζιλ Χόλγουορντ, πουλάει την ψυχή του με αντάλλαγμα την αιώνια νεότητα και το αιώνιο κάλλος. Υπό την επιρροή του φίλου του, του λόρδου Χένρι Γουότον, ο Ντόριαν θα παραδοθεί σε έναν ακόλαστο τρόπο ζωής τον οποίο κρατά κρυφό από την υψηλή κοινωνία στα μάτια της οποίας παραμένει ένας τζέντλεμαν. Το πορτρέτο, σε αντίθεση με το άψογο παρουσιαστικό του, φέρει τα σημάδια της φθοράς του. Οι υπαινιγμοί για τις ακατανόμαστες αμαρτίες στις οποίες επιδίδεται ο ήρωας προκάλεσαν σκάνδαλο όταν πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο το 1891 - το βιβλίο χρησιμοποιήθηκε ως αποδεικτικό στοιχείο στη δίκη του Όσκαρ Ουάιλντ το 1895. Βέβαια, ούτε οι βρετανοί κριτικοί της εποχής επιφύλαξαν θερμή υποδοχή στο έργο αυτό, αν και τα λόγια του συγγραφέα του, "Αφήστε το βιβλίο μου, σας παρακαλώ, στην αθανασία που του αξίζει", αποδείχτηκαν μάλλον προφητικά. Σήμερα, αν και έχουν μεσολαβήσει περισσότερα από εκατό χρόνια από τότε που πρωτοκυκλοφόρησε, η φαουστική ιστορία ηθικού ξεπεσμού του Όσκαρ Ουάιλντ εξακολουθεί να γοητεύει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 
 
``

Θέλετε να λαμβάνετε ενημέρωση από το Bookia;

Πηγή δεδομένων βιβλίων



Χορηγοί επικοινωνίας






Κοινωνικά δίκτυα