Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Ο Πασχάλης Κατσίκας του Πέτρου γεννήθηκε στο Reutlingen της Γερμανίας το 1971. Από το 1977 ζει στην Κομοτηνή. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης (1989-93).

Εργάστηκε ως βιβλιοθηκονόμος στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής (1996-98). Από το 1998 εργάζεται στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Ταυτόχρονα σπουδάζει Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Δ.Π.Θ.

Ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί στα ηλεκτρονικά περιοδικά "Ποιείν", "Poeticanet", "Εξιτήριον", "Φρέαρ", "Θράκα", "Νότες Λογοτεχνίας", στο λογοτεχνικό περιοδικό "Μανδραγόρας" και στην εφημερίδα της Κομοτηνής "Παρατηρητής της Θράκης".

Έχει εκδώσει ως τώρα δύο ποιητικές συλλογές, τα Τεταρτημόρια (εκδ. Παρατηρητής της Θράκης, 2019) και τα Ρετάλια (εκδ. Γράφημα 2021).

Μας μίλησε στο Bookia για την καινούρια ποιητική του συλλογή, τη δουλειά του, καθώς και τη σχέση του με τα βιβλία και την ποίηση.

Η πρώτη ποιητική σας συλλογή, τα Τεταρτημόρια, εκδόθηκε πριν από τρία, σχεδόν, χρόνια. Από ποια ηλικία γράφετε ποίηση; Ήταν αυτή κάτι που αγαπούσατε από παιδί;

Τα Τεταρτημόρια εκδόθηκαν τον Απρίλιο του 2019 από τον Παρατηρητή της Θράκης μετά από την προτροπή της αγαπητής φίλης και εκδότριας Τζένης Κατσαρή-Βαφειάδη. Η αλήθεια είναι πως ήμουν πολύ διστακτικός επειδή άρχισα να γράφω σε ώριμη ηλικία. Ως τα σαράντα πέντε μου δεν είχα γράψει ούτε αράδα αλλά κάποια γεγονότα στη ζωή μου με ώθησαν να εκφραστώ στο χαρτί πρώτα με την ποίηση και αργότερα με διηγήματα. Δεν είμαι λοιπόν από εκείνους που ξεκίνησαν να γράφουν σε νεαρή ηλικία, ούτε υπήρξα φανατικός αναγνώστης ποίησης όσο πεζογραφίας, ξαφνικά ξεπήδησαν όλα όσα είχαν συσσωρευτεί μέσα μου, σαν χείμαρρος.

Μιλήστε μας για τις επιρροές και τις αναγνωστικές προτιμήσεις σας στον χώρο της ποίησης και της λογοτεχνίας.

Μεγάλωσα διαβάζοντας Τιραμόλα, Ποπάυ, Μπλεκ, Ταρζάν, Μίκυ Μάους, Κλασσικά εικονογραφημένα και ό,τι κόμικς έπεφτε στα χέρια μου, κάποιο ρόλο θα έπαιξαν κι αυτά. Με την εισαγωγή μου στη Σχολή Βιβλιοθηκονομίας ξεκινά ουσιαστικά το ταξίδι μου στη λογοτεχνία. Διάλεγα κυρίως πολυδιαβασμένους Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Θυμάμαι πως ξεκίνησα με Ζολά, Στάινμπεκ, Φλωμπέρ, Μπαλζάκ, Έρμαν Έσσε, Καμύ κι από τους Έλληνες με συγγραφείς της γενιάς του ’30: Τερζάκη, Βενέζη, Μυριβήλη, Θεοτοκά, Καραγάτση. Με τον καιρό, ζώντας ουσιαστικά εντός μιας βιβλιοθήκης, αφού μετά το πέρας των σπουδών μου εργάστηκα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής και κατόπιν στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δ.Π.Θ., όπου θα με βρείτε μέχρι και σήμερα, είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, διευρύνθηκαν τα αναγνωστικά μου ενδιαφέροντα κι έφτασα να διαβάζω από Ζοζέ Σαραμάγκου ως Γιασουνάρι Καβαμπάτα. Όσον αφορά όμως την ποίηση, πραγματικός αναγνώστης και λάτρης ομολογώ πως έγινα μόλις τα τελευταία πέντε χρόνια. Αγαπώ και θεωρώ πως επηρεάστηκα από τους: Αργ. Χιόνη, Μίλτο Σαχτούρη, Μιχ. Κατσαρό, Γ. Ιωάννου, Ντ. Χριστιανόπουλο. Είναι πολλοί, ποιον να πρωτοαναφέρω! Θα πω, όμως, και δύο που είναι εν ζωή, αν και γνωρίζω πως αυτό ενέχει τον κίνδυνο να στενοχωρήσω κάποιους άλλους, είναι οι: Κωστής Παπακόγκος και Χάρης Μεγαλυνός.

Στα Ρετάλια, σε πολλά ποιήματα κυριαρχούν η νοσταλγία και οι βιωματικές εμπειρίες. Αυτά είναι πάντοτε τα πρωταρχικά υλικά της έμπνευσής σας σε ό, τι αφορά τα ποιήματα που γράφετε;

Στα Ρετάλια πράγματι κυριαρχεί το στοιχείο της βιωμένης εμπειρίας που λειτουργεί ως αντίδοτο στην απόπειρα κατανόησης της εξωτερικής πραγματικότητας μέσα από τη συνειδητή επεξεργασία εικόνων και θεμάτων. Έκδηλη είναι επίσης και η νοσταλγία καταστάσεων και προσώπων με κεντρικό άξονα το δίπολο αρχή-τέλος. Είναι ένας διάλογος, κυρίως, με όσα συνέβησαν για να γραφτούν τα συγκεκριμένα ποιήματα. Μια νεκρή φύση γεμάτη εικόνες, μνήμες και απώλειες που στήνονται ποιητικά και ιστορούνται σαν παραμύθι. Αλλά μην ξεχνάτε πως η συγκεκριμένη συλλογή είναι αφιερωμένη στον γιο μου και απευθύνεται σε αυτόν. Στην επόμενη Το κοιμώμενο τσίρκο, που κυκλοφόρησε ως δωρεάν ηλεκτρονικό βιβλίο από το Εξιτήριον και αποτελείται από κοινωνικοπολιτικά ποιήματα, θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες πως δεν είναι πάντοτε αυτά τα πρωταρχικά υλικά με τα οποία «χτίζω» τα ποιήματά μου.

Στο ποίημά σας με τίτλο «Στο παζάρι της Ξάνθης» μεταφέρετε στον αναγνώστη εικόνες από αυτό με ποιητικό τρόπο και παίζετε πολύ εύστοχα με τους αριθμούς στα τουρκικά και τις ελληνικές λέξεις. Μιλήστε μας για την επιρροή στην ποίησή σας του τοπικού παράγοντα, του ισλαμικού εξωτικού στοιχείου που έχει η πόλη της Κομοτηνής.

Το παζάρι της Ξάνθης είναι ένα στοχαστικό ποίημα που επικεντρώνεται στο ανθρώπινο δράμα και εκφράζει μια αγωνία για τη φθορά και το αναπόφευκτο. Ως ποιητής της περιφέρειας κινούμαι μεταξύ φύσης και πόλης ενσωματώνοντας το περιβάλλον στη στιχουργική μου με έναν εμπειρικό τρόπο. Στα ποιήματα αυτής της συλλογής διακρίνεται ένας προσανατολισμός προς το ανθρώπινο στοιχείο. Τα πρόσωπα και οι χώροι εμφανίζονται πολύ οικεία, γι’ αυτό και στο συγκεκριμένο ποίημα η επιρροή του τοπικού παράγοντα, του εξωτικού, πολυπολιτισμικού στοιχείου που κυριαρχεί στις πόλεις της Κομοτηνής και της Ξάνθης είναι τόσο έκδηλη. Και πώς να μην συνέβαινε αυτό, άλλωστε, όταν μεγαλώνω εδώ από τα επτά που επιστρέψαμε από τη Γερμανία, μ’ έναν πατέρα οικοδόμο, που οι περισσότεροι συνάδελφοί του ήταν μουσουλμάνοι και η επαφή μαζί τους ήταν σχεδόν καθημερινή.

«Σε λαβυρίνθους το παρελθόν όσο κι αν κρύψεις πάντα θα βρίσκει διέξοδο στα όνειρα». Θα ήθελα να μου σχολιάσετε το παρακάτω απόσπασμα. Πιστεύετε ότι το παρελθόν μας το κουβαλάμε πάντα μέσα μας και ότι αυτό επηρεάζει, έστω και ακούσια, τις πράξεις μας;

Ναι, το κουβαλάμε. Πολλές φορές στα όνειρά μας μπορεί να παίρνει και τη μορφή εφιάλτη. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να επιτρέπουμε να καθορίζει το ποιοι είμαστε. Από εμάς εξαρτάται η αλλαγή, οι πράξεις μας σήμερα είναι αυτές που μας χαρακτηρίζουν.

Σε πολλά από τα ποιήματα της συλλογής σας Ρετάλια χρησιμοποιείτε την ποιητική γλώσσα ως μέσο για να πλάσετε εικόνες, όπως σημειώνει και ο Αντώνης Χαριστός στην εισαγωγή του βιβλίου. Η εικονοποιία είναι μία παραστατική μέθοδος που σας αρέσει να βρίσκετε και ως αναγνώστης στα ποιήματα, αλλά και τη λογοτεχνία; Θα μείνετε σε αυτήν στο μέλλον;

Ο αγαπητός μου Αντώνης έχει δίκιο. Η ποίηση για μένα είναι αλληλοδιαδοχή γλώσσας και εικόνων, η πρώτη συνθέτει τα θεμέλια της θεματικής κατηγορίας, ενώ η δεύτερη μορφοποιεί το απόσταγμα αυτής. Ίσως επειδή είμαι λάτρης της φωτογραφίας και του κινηματογράφου, μου αρέσει να ξεδιπλώνω με μαεστρία τις εικόνες, σαν σε κινηματογραφικό φιλμ, εφορμώντας από τη δυναμική της γλώσσας. Σίγουρα θα μείνω σε αυτή στο μέλλον και μου αρέσει να τη συναντώ κι ως αναγνώστης λογοτεχνίας στα έργα των άλλων.

Υπάρχουν ποιητές και λογοτεχνικό δυναμικό στην περιοχή της Θράκης; Πώς βλέπετε τα λογοτεχνικά δρώμενα και το μέλλον του πολιτισμού στην περιοχή σε μία περίοδο οικονομικής στενότητας και δυσμενών κοινωνικοπολιτικών συνθηκών;

Η οικονομική στενότητα και οι δύσκολες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες είναι αυτές που θα οδηγήσουν στο να ξεπηδήσει νέο λογοτεχνικό δυναμικό, που θα προστεθεί στο ήδη υπάρχον. Και η θεματολογία των κειμένων τους πιστεύω πως θα κινηθεί γύρω από αυτές τις δυσμενείς συνθήκες.

Για ποιον λόγο πιστεύετε ότι το αναγνωστικό κοινό της ποίησης είναι πάντοτε μικρότερο από εκείνο της λογοτεχνίας και, ιδίως, των μυθιστορημάτων;

Αυτή είναι μια ερώτηση που σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Δεν νομίζω πως θα μπορέσω να την απαντήσω εδώ καλύπτοντας όλες τις πτυχές, εν συντομία θα αναφερθώ σε μερικές. Ένας σημαντικότατος παράγοντας πιστεύω πως είναι το σχολείο και ο τρόπος με τον οποίο διδάσκεται η λογοτεχνία σε αυτό. Στη δική μου γενιά θεωρώ πως ήταν χειρότερα τα πράγματα, δεν μας δόθηκε η ώθηση, δεν μάθαμε να αγαπάμε την ποίηση. Ίσως γιατί γινόταν μια στείρα εφαρμογή των οδηγιών του υπουργείου; Αλλά και σήμερα, όπως μαθαίνω από φίλους/ες φιλολόγους, που γίνεται καλύτερη δουλειά, πάλι υστερούμε στο κομμάτι της δημιουργικής ανάγνωσης, ενώ δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στη δημιουργική γραφή. Ζούμε και σε μια κοινωνία της πληροφορίας, όπου τα πάντα τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η ποίηση θέλει χρόνο, θέλει ησυχία και ανάλογη διάθεση για να αγαπηθεί. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν συνηθίσει στην ευκολία, στη μασημένη τροφή, την πολύχρωμη και πολύκροτη πληροφορία που τους προσφέρεται χωρίς κόπο, δίχως να ξοδέψουν φαιά ουσία.

Θα γράφατε ποτέ κάτι άλλο εκτός από ποίηση;

Γράφω ήδη τα τελευταία δύο με τρία χρόνια διηγήματα στη μεγάλη και μικρή φόρμα, που σχεδόν όλα έχουν δημοσιευτεί σε ηλεκτρονικά περιοδικά όπως τα: Bookpress, Χάρτης, Περί Ου, Φρέαρ, στο έντυπο περιοδικό Λογοτεχνικό Δελτίο του Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης, του οποίου είμαι μέλος, καθώς και στον Παρατηρητή της Θράκης. Όταν συγκεντρωθεί ένας ικανός αριθμός ευελπιστώ να εκδοθούν σε μία συλλογή.

Κύριε Πασχάλη, σας ευχαριστώ πολύ!