Γράφει: Διονύσης Λεϊμονής

Ο Άρης (Αριστοτέλης) Τσοκώνας γεννήθηκε στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης από γονείς εκπαιδευτικούς. Ο πατέρας του καταγόταν από την Ήπειρο και οι γονείς της μητέρας του από την Ήπειρο και τη Χίο. Συμπλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Δημοτικό της Μεγάλης του Γένους Σχολής και στο Ζωγράφειο Λύκειο. Σπούδασε χημικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Κωνσταντινούπολης, όπου έκανε και το μεταπτυχιακό του.

Εργάστηκε ως χημικός στην βιομηχανία χρωμάτων και για ένα διάστημα ασχολήθηκε με το εμπόριο. Από το 1993 διδάσκει χημεία, φυσική και μαθηματικά στο Ζωγράφειο Λύκειο. Είναι σύζυγος της φιλολόγου Μαγδαληνής Φραγκοπούλου Τσοκώνα και πατέρας του Κίμωνα και του Δημήτρη, φοιτητών.

Υπήρξε αντιπρόεδρος και πρόεδρος του Συνδέσμου Αποφοίτων Ζωγραφείου (Σ.Α.Ζ.) και είναι μέλος του Δ.Σ. της εφοροεπιτροπής της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Συμμετείχε ως μυρεψός στην παρασκευή του Αγίου Μύρου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1992 και το 2012. Ήταν μέλος των διοργανωτικών επιτροπών: του διεθνούς συνεδρίου «Συνάντηση στην Πόλη: Το Παρόν και το μέλλον» (2006) και της έκθεσης «Ρωμιοί Αρχιτέκτονες της Πόλης την περίοδο του Εκδυτικισμού» (2010) που διοργάνωσε ο Σ. Α. Ζ. Δίδαξε ελληνικά στο Ίδρυμα Ανταλλαγέντων Λοζάνης και στην Ακαδημία Όμηρος.

Δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά: α) ποιήματα και διηγήματά του β) μεταφράσεις του από την ελληνική λογοτεχνία γ) άρθρα. Δημοσιεύθηκαν επίσης διηγήματά του σε συλλογικές εκδόσεις και μία μελέτη του στο “Ρωμαίικο ημερολόγιο 2013” των εκδόσεων Ιστός της Κωνσταντινούπολης. Το μοναδικό βιβλίο που εξέδωσε στα ελληνικά, είναι το “Η Μητρόπολις Δέρκων” (2015), μια μελέτη για τους οικισμούς που υπαγόταν στην μητρόπολη Δέρκων πριν την Ανταλλαγή, από τις εκδόσεις Ιστός. Όλα τα άλλα βιβλία του εκδόθηκαν στα τουρκικά. Υπό έκδοση βρίσκονται οι διασκευές της Ιλιάδας και της Οδύσσειας που ετοίμασε για παιδιά του δημοτικού και το παιδικό βιβλίο “Ο μεγάλος περίπατος του Γιαμάν” από τις εκδόσεις İş Bankası Kültür. Μετέφρασε σύγχρονη και κλασσική λογοτεχνία, ποίηση και φιλοσοφία, επιστημονικές μελέτες και παιδικά βιβλία στα τουρκικά.

Χημικός μηχανικός, έμπορος, δάσκαλος Χημείας – Ιστορικός στο Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, μεταφραστής, θεωρητικός της ελληνικής λογοτεχνίας, συγγραφέας. Ποιος από όλους αυτούς τους «ρόλους» μπορεί να επισκιάζει τους άλλους ή συνυπάρχουν αρμονικά;

Η ζωή μου διαμορφώθηκε πάνω στα πρότυπα επιτυχίας που μου επέβαλλε το κοινωνικό μου περιβάλλον. Σπούδασα χημικός μηχανικός, γιατί οι καλοί μαθητές σπούδαζαν ιατρική ή πολυτεχνείο. Εργάστηκα ως χημικός σε εργοστάσιο χρωμάτων και εμπορεύτηκα χημικές πρώτες ύλες, γιατί «επιτυχημένοι» στον κύκλο μου θεωρούνταν οι έμποροι και οι βιομήχανοι. Τελικά όμως, αυτές οι επιλογές δε με έκαναν «ευτυχισμένο». Αποφάσισα λοιπόν να ακολουθήσω το επάγγελμα του πατέρα και της μητέρας μου, που το ήξερα καλύτερα, κι έγινα δάσκαλος. Είχα όμως περίσσεια ενέργεια που έπρεπε να τη διοχετεύσω κάπου. Έτσι, δοκίμασα να ασχοληθώ πιο συστηματικά με τους παιδικούς μου έρωτες, τη λογοτεχνία και την ιστορία. Μοιράζω τον χρόνο μου στο σχολείο, τη συγγραφή, τη μετάφραση και την οικογένειά μου και προσπαθώ να μην αδικήσω κανένα από αυτά. Βέβαια, κάποτε οι ρόλοι μπερδεύονται. Εκεί που διδάσκω στα παιδιά τη ραδιενέργεια, τους λέγω για τους Ρωμαίους που χρωμάτιζαν κίτρινο το γυαλί με τα οξείδια του ουρανίου, για τα παιδικά χρόνια του Ράδερφορντ και τους έρωτες της Μαντάμ Κιουρί. Παρομοίως όταν γράφω για τα τελευταία χρόνια της Ανατολικής Θράκης πριν την Ανταλλαγή αραδιάζω το έναν αριθμό μετά τον άλλο για το πόση ήταν η παραγωγή κρασιού στη Ραιδεστό, πόσοι από τους γιατρούς της Αδριανούπολης ήταν Έλληνες και πάει λέγοντας. Δεν ξέρω βέβαια αν ταιριάζουν αυτές οι διαφορετικές μου ιδιότητες ή αν γίνομαι κουραστικός, εγώ πάντως είμαι «ευτυχισμένος».

Κουβαλάμε τις αφηγήσεις και τις αναγνώσεις μας… Ποιο είναι το δικό σας «φορτίο»;

Η μητέρα μου στα νιάτα της ήταν –και ακόμη είναι– μία ωραία γυναίκα. Είχε ωραία φωνή και ζωγράφιζε ωραία. Από εκείνην έμαθα να αγαπώ το ωραίο. Τον πατέρα μου τον έχασα νωρίς. Τον θυμάμαι πάντα με ένα χειρόγραφο στο χέρι να μας διαβάζει αυτά που έγραψε και να ζητάει τη γνώμη μας. Εκείνος μου έμαθε να αγαπώ τη λογοτεχνία, την ποίηση και την ιστορία. Από πολύ μικρός διάβαζα ό,τι έβρισκα μπροστά μου. Με μάλωναν γιατί διάβαζα συνέχεια και όταν έκαμα αταξίες για τιμωρία μου έπαιρναν τα βιβλία μου. Με τον καιρό απέκτησα δικά μου κριτήρια και έγινα πιο επιλεκτικός στα αναγνώσματά μου. Θα μπορούσα να σας αραδιάσω δυο τρεις σελίδες με ονόματα αγαπημένων μου συγγραφέων και ποιητών. Θα αρκεστώ όμως σε τρεις από αυτούς που θαυμάζω και θα θυσίαζα πολλά, για να έχω έστω και ένα ψιχουλάκι από το ταλέντο και την ιδιοφυία τους: Παπαδιαμάντης, Καβάφης και Σκαρίμπας.

Πώς αυτό μεταπλάθεται, αξιοποιείται, εντοπίζεται στην τέχνη σας;

Η ενασχόληση με πολλά και διαφορετικά αντικείμενα μας βοηθά να βλέπουμε τον κόσμο πιο σφαιρικά και να τον ερμηνεύουμε πιο σωστά. Οι θετικές σπουδές μού έμαθαν να αναζητώ τη λεπτομέρεια, τη λογική συνέπεια και την ξεκάθαρη διατύπωση. Οι γνώσεις φιλοσοφίας και ιστορίας με βοήθησαν να συσχετίζω φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους καταστάσεις και ανθρώπινες συμπεριφορές. Όλα αυτά όμως περιορίζουν το βασικό συστατικό της λογοτεχνίας που είναι η φαντασία. Κι εδώ έρχεται αρωγός η ποίηση.

Και το γύρω περιβάλλον σας στενότερο ή ευρύτερο; Ποιο ρόλο έπαιξε ή διαδραματίζει;

Θα ήθελα να παραλλάξω μια γνωστή κοινοτυπία και να πω ότι: «Είμαστε αυτό που αγαπάμε.» Αγαπώ την πατρίδα μου, τους φίλους μου, τα βιβλία μου και την οικογένειά μου. Αυτά διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου και με έκαναν αυτό που είμαι. Οι Άραβες προσδιορίζονται με το όνομα του πατέρα τους. Ιμπν-Χαλντούν λ.χ. σημαίνει γιος του Χαλντούν. Κάποιες φορές παίρνουν και το όνομα του μεγαλύτερου τους παιδιού. Άμπου-Αλί σημαίνει πατέρας και Ουμ-Αλί μητέρα του Αλί. Θυμηθείτε την Ομ-Μεχάλη του Τσίρκα. Έτσι κι εγώ θα έλεγα ότι είμαι γιος του Κίμωνα και της Ολυμπίας και πατέρας του Κίμωνα και του Δημήτρη. Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα θα πρόσθετα και σύζυγος της Μάγδας. Αυτά είναι οι μεγαλύτεροι τίτλοι ευγένειας που έχω, αυτά με προσδιορίζουν.

Αγαπημένο άκουσμα (ιστορία – τραγούδι – φράση);

Λατρεύω τον Καζαντζίδη και ό,τι έχει τραγουδήσει, με μια ιδιαίτερη αδυναμία στις «Άπονες εξουσίες». Επίσης, όσο και αν προσπαθώ να φαίνομαι ψύχραιμος, κάθε φορά που ακούω τραγούδια της πατρίδας των προγόνων μου, της Ηπείρου, δεν μπορώ να συγκρατήσω τα δάκρυά μου.

Αγαπώ πολλά ποιήματα πολλών ποιητών, αλλά οι παρακάτω στίχοι του Εμπειρίκου με καθηλώνουν με τον λυρισμό τους:

Είναι τα βλέφαρά μου διάφανες αυλαίες.
Όταν τ' ανοίγω βλέπω εμπρός μου ό,τι κι αν τύχει.
Όταν τα κλείνω βλέπω εμπρός μου ό,τι ποθώ.

Αγαπημένη εικόνα;

Οι αναμνήσεις ευτυχισμένων στιγμών μου με αγαπημένα πρόσωπα που δεν είναι πια μαζί μας.

Αν δεν αναπνέατε με οξυγόνο, τι θα σας έδινε ζωή;

Οι θετικές σπουδές μου μου επισημαίνουν το άτοπο της ερώτησης.

Αν έπρεπε να στερηθείτε κάτι που αγαπάτε πολύ τι θα ήταν αυτό;

Δε θα ήθελα να αναγκαστώ να κάνω μια τέτοια επιλογή.

Αγαπημένο: Όνομα; Λουλούδι; Γεύση; Μυρωδιά;

Δεν υπάρχουν αγαπημένα ονόματα, αλλά αγαπημένοι άνθρωποι με ονόματα που τους έδωσαν οι γονείς τους δίχως να πάρουν τη γνώμη τους. Αγαπώ τα πικάντικα φαγητά. Όσο για λουλούδι και μυρωδιά ψηφίζω γιασεμί.

Ένας κακός εφιάλτης;

Η ρύπανση του περιβάλλοντος.

Ένας επόμενος στόχος στη ζωή σας, στην πορεία σας;

Πολλοί Έλληνες συγγραφείς εκτός από τη μητρική τους γράφουν και σε άλλες γλώσσες, όπως ο Αλεξάκης στα γαλλικά και ο Καλλιφατίδης στα σουηδικά. Αυτό όμως είναι σπάνιο με τα τουρκικά. Δε θυμάμαι κάποιον Έλληνα λογοτέχνη να έχει γράψει και στις δύο αυτές γλώσσες. Γράφω και μεταφράζω στα τουρκικά για τούρκους αναγνώστες. Στα ελληνικά έχουν δημοσιευθεί μονάχα κάποιες συνεντεύξεις και κάποια διηγήματά μου σε διάφορα περιοδικά. Επίσης, στο διαδίκτυο μπορούν να βρεθούν εισηγήσεις μου σε συνέδρια και ψηφιοποιημένες διαλέξεις μου. Θα ήθελα όμως να δημοσίευα και στα ελληνικά έργο συγκρίσιμο σε όγκο και σε ποιότητα με αυτό που έχω γράψει στα τουρκικά. Δεύτερος στόχος μου είναι το συγγραφικό και μεταφραστικό μου έργο να περάσει τα εκατό βιβλία.

Σας δίνω πέντε λέξεις, σας παρακαλώ κάντε μου ένα μικροδιήγημα σε 43 ακριβώς λέξεις, αυτοβιογραφικό ή μη: γειτονιά, σελίδα, πατρίδα, λάθος και… Πόλη

Οι παππούδες μας ξεκίνησαν από τις μακρινές πατρίδες τους για να ζήσουν μια έντιμη και αξιοπρεπή ζωή. Έγραψαν σε δίσεκτους καιρούς ένδοξες σελίδες ιστορίας. Αντιμετώπισαν κακίες, επιβίωσαν σε αφιλόξενες γειτονιές, συναναστράφηκαν με λάθος ανθρώπους… Όμως παρ’ όλα αυτά μας κληροδότησαν τη σωστή Πόλη.

Σας ευχαριστώ.