Γράφει: Μαργαρίτα Αλευρίδη

Οι Εκδόσεις BELL δημιούργησαν το 1982 την πρώτη σειρά βιβλίων pocket, τα γνωστά BELL Best Seller και είναι ο εκδοτικός οίκος που γνώρισε στους Έλληνες σπουδαίους συγγραφείς με παγκόσμια ακτινοβολία: από τον Ken Follett και τον John le Carré, μέχρι τον Thomas Harris και τη Harper Lee. Από το 2016 οι Εκδόσεις BELL μπήκαν δυναμικά και στο χώρο της ελληνικής μυθιστοριογραφίας. 

Ο Χάρης Νικολακάκης είναι ο υπεύθυνος των εκδόσεων Χαρλένικ Ελλάς (Εκδόσεις BELL, Άρλεκιν, SILK). Πρόκειται για έναν άνθρωπο χαρισματικό, επικοινωνιακό, προσιτό. Είναι άψογος επαγγελματίας, έχει δώσει ευκαιρίες σε αρκετούς πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς και τους έχει στηρίξει ουσιαστικά. Η συνομιλία μαζί του είναι πάνω από όλα χαρά μου.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισες στην εκδοτική σου καριέρα και ποια η πιο αμήχανη στιγμή;

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να παρέμβουμε επιτυχώς στο «DNA» της Χαρλένικ, η εκδοτική παραγωγή της οποίας, μέχρι πριν από μερικά χρόνια, ήταν κατά 99% βιβλία τσέπης, βιβλία περιπτέρου, αλλάζοντας ουσιαστικά, σε μεγάλο βαθμό, την ταυτότητα και το εκδοτικό αποτύπωμα της εταιρείας. Έτσι δημιουργήθηκαν οι νέες σειρές μας, άλλαξαν μορφή κάποιες άλλες (τα εμβληματικά για εμάς BELL Best Seller και τα SILK), αρχίσαμε να εκδίδουμε και Έλληνες συγγραφείς κ.α.

Αμήχανες στιγμές υπάρχουν πολλές, με εξέχουσα ίσως στις αρχές, τη στιγμή που όταν ακόμα μάθαινα να κινούμαι στον εκδοτικό χώρο, ξαφνικά έπρεπε να μπω σε μια θέση μεγαλύτερης ευθύνης και να δουλέψουμε όλοι μαζί για να πάμε την εκδοτική παραγωγή του οίκου σε άλλους, νέους, διαφορετικούς δρόμους.  

Ποια κατηγορία βιβλίων βρίσκεται χαμηλά στις δικές σου αναγνωστικές προτιμήσεις;

Η ποίηση. Δυστυχώς, δεν έχω εξασκηθεί να τη διαβάζω και δεν την αποζητώ.   

Πιστεύεις πως τα τελευταία χρόνια η ιδιότητα του συγγραφέα έχει χάσει την πρότερη αίγλη της;

Ναι. Και πώς να μην την έχει χάσει όταν είναι συχνό το φαινόμενο, νέοι και ανερχόμενοι κυρίως συγγραφείς, να βλέπουν το χώρο ως έναν τρόπο να γίνουν γνωστοί: να προβληθούν σε έντυπα, στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση... Συχνά δε, είναι αρκετοί εκείνοι που γράφουν με μοναδικό στόχο να δουν το έργο τους να μεταφέρεται στην τηλεοπτική οθόνη. Βλέπουν δηλαδή την έκδοση ως ένα βήμα προς το «όνειρο» της τηλεοπτικής ή κινηματογραφικής μεταφοράς. Οπότε για ποια αίγλη μιλάμε; Όχι φυσικά ότι δεν υπάρχουν και συγγραφείς που γράφουν επειδή τους καθοδηγεί μια εσωτερική ανάγκη, η ίδια τους η ψυχή. Ή συγγραφείς που μέσα από τα γραπτά τους θίγουν ζητήματα κοινωνικά ή πολιτικά, που προκαλούν τη σκέψη και τη συζήτηση. Ευτυχώς υπάρχουν και θα υπάρχουν. Αλίμονο.   

Παλαιότερα οι συγγραφείς διαμόρφωναν την αναγνωστική ζήτηση. Έχω την εντύπωση πως πλέον συμβαίνει μάλλον το αντίθετο. Αυτό ελλοχεύει τον κίνδυνο μιας «on demand» συγγραφικής συνθήκης. Ποια είναι η άποψή σου;

Θα συμφωνήσω πως μια επιτυχία γεννάει ζήτηση για παρόμοια θεματολογία, αλλά θεωρώ πως εξακολουθούν να υπάρχουν συγγραφείς που διαμορφώνουν την αναγνωστική ζήτηση. Είναι οι συγγραφείς εκείνοι, που κάποια στιγμή καταφέρνουν με ένα έργο τους να στρέψουν το αναγνωστικό κοινό σε άλλη κατεύθυνση. Συμβαίνει αυτό και συμβαίνει αρκετά συχνά θα έλεγα.

Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε πολλαπλές κρίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Πού εντοπίζεις κυρίως τα αίτια της κρίσης στο χώρο του βιβλίου; Είναι απόρροια περισσότερο οικονομικών, κοινωνικών ή πολιτισμικών συνθηκών; 

Η κρίση στο χώρο του βιβλίου έχει πολλά και διαχρονικά αίτια. Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσω ένα απ' αυτά, το οποίο το έχουμε εντοπίσει εδώ και πολλά χρόνια, αλλά δεν κάνουμε κάτι για να αλλάξει, θα έλεγα πως είναι το εκπαιδευτικό σύστημα που σε καμιά περίπτωση δεν προωθεί τη φιλαναγνωσία –ευτυχώς που υπάρχουν ορισμένοι εκπαιδευτικοί που κάνουν ό,τι μπορούν, αλλά αυτό δεν αρκεί. Οι αναγνώστες δημιουργούνται και, δυστυχώς, αν δε γίνει δουλειά από τις μικρές ηλικίες, το παιχνίδι έχει χαθεί...

Τα σόσιαλ μίντια απορροφούν ανησυχητικά μεγάλο μέρος της καθημερινότητας των χρηστών τους, ειδικά όσων ανήκουν σε νεαρές ηλικίες. Το βιβλίο μοιάζει να είναι το χαμένο στοίχημα. Παρόλα αυτά, η προώθησή του γίνεται κυρίως μέσα από το tik tok, το instagram, το Facebook. Οξύμωρο ή παράδοξο;

Ευτύχημα. Το στοίχημα θα είχε χαθεί αν το βιβλίο απουσίαζε από τα social media. Θα σήμαινε πως έπαψε να είναι σχετικό με τη σημερινή εποχή, με τις νεαρές ηλικίες, και θα ετοιμαζόμασταν να το «αποχαιρετήσουμε». Αντίθετα, τι βλέπουμε τώρα; Τα social media είναι το νέο «από στόμα σε στόμα» -και μάλιστα χωρίς τους περιορισμούς του παρελθόντος. Αναγνώστες από κάθε άκρη του κόσμου επικοινωνούν και ανταλλάσσουν τις απόψεις τους για τα αγαπημένα τους βιβλία, ενώ βλέπουμε, συχνά, τίτλοι που όταν κυκλοφόρησαν πριν από χρόνια πέρασαν σχεδόν απαρατήρητοι, μέσα από τις πλατφόρμες των social media να κάνουν δεύτερη «καριέρα» και να κατακτούν ξαφνικά τις παγκόσμιες λίστες των bestsellers. 

Αν σου ζητούσα να χρησιμοποιήσεις πέντε μόνο λέξεις για να δώσεις έναν σύντομο ορισμό στη "Γυναικεία Λογοτεχνία", ποιες θα ήταν αυτές;

Συναίσθημα, σχέσεις, κοινωνικός προβληματισμός, αγάπη.

Υπάρχουν άντρες συγγραφείς Άρλεκιν;

Στο εξωτερικό γνωρίζω πως υπάρχουν, λίγοι μεν και κυρίως γράφουν με ψευδώνυμο. Αλλά και στην Ελλάδα ξέρω πως υπάρχουν άντρες που γράφουν αισθηματικές ιστορίες και ελπίζουμε στο μέλλον κάποιες από αυτές να βρουν το δρόμο της έκδοσης.

Η αλήθεια είναι πως η κακή κριτική δεν είναι πάντα καλοδεχούμενη. Από την άλλη, ο εντοπισμός των αστοχιών και η προσπάθεια αντιμετώπισής τους δρουν καταλυτικά στη διαδικασία μιας διαρκούς βελτίωσης. Πιστεύεις στα οφέλη του διαλόγου με τον δυσαρεστημένο αναγνώστη;

Οπωσδήποτε! Ποιος κατάφερε να γίνει καλύτερος κρατώντας μάτια και αυτιά ερμητικά κλειστά; Κανείς. Η βελτίωση δεν έρχεται μέσα από τις δικές μας βεβαιότητες. Πάντα ακούμε τους αναγνώστες. Από την άλλη πλευρά, ξέρεις, το «ο πελάτης έχει δίκιο» ισχύει συχνά, αλλά όχι πάντα. Οπότε στο τέλος της ημέρας αποφασίζουμε αν έχουν δίκιο εκείνοι ή εμείς και αναλόγως προχωράμε. Συμβαίνουν και τα δύο.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετά δημοφιλή τα audiobooks. Είμαι συνδρομήτρια σε δυο σχετικές πλατφόρμες και παρόλο που τίποτα δε συγκρίνεται με την ανάγνωση ενός βιβλίου, δε σου κρύβω πως απολαμβάνω μια ωραία αφήγηση όταν βγαίνω για περπάτημα ή όταν οδηγώ. Πιστεύεις πως αυτό θα είναι ως επί το πλείστον το "αναγνωστικό" μέλλον;

Τα audiobooks είναι κάτι νέο και δυναμικό, που σίγουρα έχει μέλλον και στην Ελλάδα. Σε κάποιες χώρες, κυρίως στις Σκανδιναβικές, τα τελευταία χρόνια τα audiobooks κατάφεραν να ξεπεράσουν σε πωλήσεις τα έντυπα βιβλία, προς μεγάλη έκπληξη όλων. Κάτι που δεν κατάφεραν ποτέ να κάνουν τα ebooks, τα οποία παραμένουν σταθερά πίσω από τα έντυπα στις προτιμήσεις των αναγνωστών, διεθνώς. Προσωπικά δεν τα θεωρώ ανταγωνιστικά προς τα παραδοσιακά βιβλία. Σίγουρα έχουν το σημαντικό πλεονέκτημα ότι μπορείς να τα ακούς ό,τι κι αν κάνεις –την ώρα που οδηγείς, που τρέχεις, που πλένεις τα πιάτα κλπ.– αλλά το έντυπο βιβλίο θα συνεχίσει να είναι μαζί μας για πολλά, πολλά ακόμη χρόνια, γιατί πάντα θα θες να μυρίσεις τις σελίδες του, να γυρίσεις πίσω να ξαναδιαβάσεις μια φράση που σου άρεσε, να χαϊδέψεις το εξώφυλλό του, να το φυλάξεις στη βιβλιοθήκη σου.

Ξέρω πως, εκτός από τα βιβλία, σου αρέσουν πολύ τα ταξίδια. Κάθε βιβλίο όμως είναι από μόνο του ένα ταξίδι. Αν το αγαπημένο σου μέρος ήταν βιβλίο, ποιο βιβλίο θα ήταν αυτό;

Επειδή έχω πολλά αγαπημένα βιβλία και ακόμα περισσότερα αγαπημένα μέρη, θα απαντήσω στην ερώτησή σου κάπως ανορθόδοξα... Επειδή, σε μεγάλο βαθμό, συνδυάζω τα μέρη που αγαπάω και με το φαγητό, κάθε αγαπημένο μέρος θα ήταν και ένα βιβλίο τοπικής μαγειρικής. Δεν μπορείς με τίποτα να βγεις χαμένος από μια τέτοια επιλογή!

Σε ευχαριστώ πολύ!

Εγώ ευχαριστώ για την απολαυστική συζήτηση.