Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Ασημένια Σαράφη γεννήθηκε το 1973. Μεγάλωσε στον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου. Σπούδασε στο Τμήμα Φιλολογίας του Α.Π.Θ., με ειδίκευση στη Νεοελληνική Λογοτεχνία. Η μεταπτυχιακή διατριβή της εστιάζεται στη διαπλοκή μύθου και Ιστορίας στο πεζογραφικό έργο του Νίκου Μπακόλα.

Εργάζεται ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση. Έχουν κυκλοφορήσει τα βιβλία της: Το παράδοξο ταξίδι της εφηβείας της (Καστανιώτης 1998) (νουβέλα), Platanus Orientalis ,  Οι διακλαδώσεις μιας ασυνήθιστης ιστορίας (Πατάκης 2003) (μυθιστόρημα), Φεγγαράδα στο δέρμα (Πατάκης 2008) (διηγήματα - υποψήφιο για τα βραβεία του περιοδικού «Διαβάζω»), Αρόδο (Πατάκης 2011) (μυθιστόρημα).

Στο Βookia μάς μίλησε για το τελευταίο της πόνημα με τίτλο Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Κλειδάριθμος».

Ο τίτλος του βιβλίου σας είναι εξαιρετικά πρωτότυπος και θεωρώ ότι τραβάει αμέσως την προσοχή του αναγνώστη. Πώς καταλήξατε σε αυτόν;

Υπάρχουν τίτλοι που προϋπάρχουν των κειμένων και κείμενα που ολοκληρώνονται κι ακόμη σπας το κεφάλι σου αναζητώντας τον πλέον ταιριαστό τίτλο. Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Είχα ολοκληρώσει τη συγγραφή του, είχα τελειώσει και τη διόρθωσή του και ακόμη δεν είχα αποφασίσει τον τίτλο. Τότε, εντόπισα μία φράση που επαναλαμβανόταν στο κείμενο. Έλεγε ο αφηγητής: «Ο παππούς μου δεν θα ψηφίσει και φέτος», ή έλεγε ο παππούς: «Εγώ δεν θα ψηφίσω και φέτος». Και τότε συνειδητοποίησα πως το μυθιστόρημα είχε ως κεντρικό ήρωα έναν άνθρωπο που, παρότι αγωνίστηκε και θυσίασε τα πάντα για να έχει η χώρα του ένα καλύτερο μέλλον, αποκλείστηκε ισοβίως από τις εκλογικές διαδικασίες. Που δεν του επιτράπηκε να ψηφίσει ούτε μια φορά στη ζωή του. Βέβαια, αυτό σε τίποτα δεν μειώνει τη σπουδαία συνεισφορά του. Σε μία εποχή, όπως η σημερινή, που η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών λαμβάνει μέρος στα κοινά μόνο διά της ψήφου ή που ψηφίζει με κριτήρια ιδιοτελή, ο παππούς μου ένιωσα να λειτουργεί ως ένας κόντρα-ήρωας. Στην πορεία το «μου» και το «και» της φράσης απαλείφθηκαν, προκειμένου ο τίτλος να γίνει πιο οικονομημένος, πιο επίκαιρος και μάλλον κάπως παραπλανητικός.

Περιέχει το βιβλίο σας και κάποιες αυτοβιογραφικές αναμνήσεις από τη δεκαετία του ’80; Έχουν ομοιότητες ο κεντρικός πρωταγωνιστής και η οικογένειά του με τη δική σας οικογένεια και με εσάς;

Κάποιες λίγες ομοιότητες. Στην οικογένειά μου δεν είχαμε κάποιον πολιτικό πρόσφυγα, ούτε ζούσαμε σε κάποιο αντισεισμικό μιας παραλιακής πόλης. Εντούτοις, οι γονείς μου βίωσαν πολύ έντονα τις εκλογές του ’81. Ο πατέρας μου είναι γιος εκτελεσθέντος στον Εμφύλιο και αμετάκλητα πληγωμένος από την πατρική βίαιη αποστέρηση και απουσία. Αλλά σπάνια συζητιόνταν στο σπίτι όλα αυτά. Είχαν αποφασίσει να τα αποσιωπήσουν. Πάντως, εκείνο το καλοκαίρι, οπότε εγώ ήμουν οκτώ χρονών, υπήρχε μία ανάταση, η αναζωπύρωση της ελπίδας ότι τα πράγματα ήρθε ο καιρός να αλλάξουν και ότι τα πληγωμένα παιδιά του Εμφυλίου επιτέλους θα δικαιωθούν. Στο χωριό μου, τον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου, τα πάθη ήταν εξίσου τεταμένα. Οι αφίσες στους τοίχους, τα εκλογικά γραφεία των παρατάξεων φωτισμένα και πολύβουα. Εμείς, τα παιδιά, τρέχαμε πέρα δώθε στην πλατεία κοιτάζοντας με έκπληξη και απορία τα καμώματα των μεγάλων.

Γράφετε στον επίλογο του βιβλίου σας ότι αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος πονήματος ήταν οι εκλογές και η προεκλογική ατμόσφαιρα του 2015. Τι θεωρείτε ότι έχει αλλάξει από τότε και τι ήταν ίδιο με το 1981;

Οι εκλογές, που – εύλογα ή μη -  έχουν αναδειχθεί στην πλέον εξέχουσα στιγμή της πολιτικής διαδικασίας, με συγκινούσαν ανέκαθεν. Το καλοκαίρι του 2015, πριν αλλά και μετά το δημοψήφισμα, αποτέλεσε, θεωρώ, μία κομβική περίοδο για την Ελλάδα. Οι αντεγκλήσεις υπήρξαν ιδιαίτερα οξυμμένες. Η οικονομική κρίση που σάρωσε όλες τις επίπονα κατακτημένες βεβαιότητες της μεταπολιτευτικής περιόδου, κατέδειξε την δόλια έως προδοτική στάση των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων που διαδέχονταν έως τότε η μία την άλλη στην εξουσία. Και ο λαός τις καταψήφισε. Και το 2015, λοιπόν, υπάρχει η αντίδραση στο παλαιοκομματικό, διεφθαρμένο κατεστημένο και η ελπίδα για ένα καλύτερο, δικαιότερο αύριο.

Ο κομμουνιστής παππούς στο βιβλίο σας πλήρωσε το τίμημα για τις ιδέες του με ισόβια εξορία σε μια ξένη χώρα, χάνοντας την οικογένειά του. Πιστεύετε ότι αξίζει τελικά για μία ιδεολογία να θυσιάσει κανείς την προσωπική του ευτυχία, αλλά και την ευτυχία της οικογένειάς του;

Δεν νοείται προσωπική ευτυχία αποκομμένη από την κοινωνική, θεσμική και πολιτική ευτυχία. Κανείς δεν ευτυχεί όταν η χώρα του δυστυχεί και αντιστρόφως. Ο παππούς αγωνίστηκε και για τη χώρα του και για την οικογένειά του, γιατί αυτά πάνε μαζί. Ηττήθηκε. Αυτό όμως σε τίποτα δεν μειώνει την αξία του αγώνα του. Η παρακαταθήκη του παρέμεινε και απέδωσε σπουδαίους καρπούς αργότερα, στους απογόνους του. Γιατί κανένας αγώνας δεν πάει ποτέ χαμένος. Οι αγώνες των θαρραλέων και χαλκέντερων ανθρώπων κινούν, έστω και σε ύστερο χρόνο, τη ρόδα της Ιστορίας μπροστά.

Γιατί επιλέξατε την Τσεχία ως τόπο εξορίας του παππού και όχι κράτη όπως το Ουζμπεκιστάν, το Καζακστάν κ.ά., στα οποία πήγαν περισσότεροι Έλληνες πολιτικοί εξόριστοι; Ήταν τυχαία η επιλογή της χώρας;

Όχι. Επέλεξα την τότε Τσεχοσλοβακία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης, για να καταδείξω και να υπενθυμίσω τον απόλυτο και  στεγανό διαχωρισμό της γηραιάς ηπείρου στα δύο, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και για τέσσερις συναπτές δεκαετίες. Στο παρόν, οπότε η ευρωπαϊκή ενοποίηση αποτελεί την πλέον σημαίνουσα πρόκληση των λαών της ηπείρου μας, η υπενθύμιση αυτή θεωρώ ότι έχει μεγάλη αξία.

Ο χωρισμός σε Δεξιά και Αριστερά είναι ακόμη έντονος παρά το γεγονός ότι ο υπαρκτός σοσιαλισμός έχει καταρρεύσει πλέον εδώ και πάνω από τριάντα χρόνια. Πιστεύετε ότι έχουμε καταφέρει να ξεπεράσουμε ως λαός το τραύμα του Εμφυλίου; Κι αν όχι, πιστεύετε ότι θα μπορέσουμε να το κάνουμε ποτέ;

Ο χωρισμός που αναφέρετε σε Δεξιά και Αριστερά είναι ακόμη έντονος, καθώς στο βάθος κονταροχτυπιούνται δύο διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς την κοινωνική και οικονομική οργάνωση των κοινωνιών, και ως τέτοιος είναι πάντα επίκαιρος. Η κατίσχυση του καπιταλιστικού και, στις μέρες μας, της εκτροχιασμένης μετεξέλιξής του, του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου, που γεννά τη μία κρίση μετά την άλλη (οικονομική – υγειονομική – ενεργειακή και οσονούπω επισιτιστική) θέτει τους λαούς σε κατάσταση συναγερμού και απαιτεί οργανωμένη και άμεση αντίσταση. Το αίτημα για μια πιο δημοκρατική, πιο ανθρωπιστική διακυβέρνηση είναι πιο επείγον από ποτέ. Από την άλλη, το τραύμα του Εμφυλίου η δική μου τουλάχιστον γενιά δεν δείχνει να το έχει ξεπεράσει. Οι μόνοι τρόποι να ξεπεραστεί είναι η ψύχραιμη ανάδειξη των γεγονότων, η συζήτηση επ’ αυτών, η επιθυμία για σύγκλιση και η επίτευξη μίας δίκαιης, φιλολαϊκής και ουσιαστικά  δημοκρατικής άσκησης της εξουσίας.

Η αλήθεια είναι ότι ως λαός έχουμε την τάση να κατηγορούμε τους πολιτικούς για τα δεινά μας, λησμονώντας όμως ότι, πρώτον, εμείς τους ψηφίζουμε και ότι, δεύτερον, κάθε λαός έχει τους πολιτικούς που του αξίζουν, οι οποίοι είναι, στο κάτω κάτω, μέρος του συνόλου που λέγεται Έλληνες. Πιστεύετε λοιπόν ότι για τα δεινά της χώρας μας φταίνε οι πολιτικοί μας που είναι ανάξιοι;

Οι πολιτικοί μας είναι ασφαλώς ο καθρέφτης μας, και, όταν τους κοιτάζουμε, κοιτάμε (εν μέρει και όχι όλοι στον ίδιο βαθμό) τον εαυτό μας. Οι πολιτικοί αυτοί, από την άλλη, φροντίζουν να μας καθηλώνουν στην πολιτική α-φασία και α-νοησία μας, στερώντας μας από τη μια την παιδεία εκείνη που θα μας καταστήσει συνειδητοποιημένους, νοήμονες, ενεργούς πολίτες και θέτοντας από την άλλη σε λειτουργία ένα έξυπνο και πυκνό δίκτυο παραπλάνησης και παραπληροφόρησης από εξωνημένα μέσα μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας. Και ο φαύλος κύκλος έτσι ακριβώς υπηρετείται, ολοκληρώνεται και επαναλαμβάνεται. Απαιτείται αντίσταση στις δόλιες αυτές μεθοδεύσεις (είναι, εξάλλου, πλέον εξοργιστικά εξόφθαλμες), συμμετοχή στα κοινά σε κάθε περίπτωση (είτε σε ζητήματα που αφορούν τον εργασιακό μας χώρο, την πόλη μας, τη συνοικία μας, τη χώρα ολόκληρη), διάλογος και άσκηση γόνιμης κριτικής σε κάθε επίπεδο. Μόνο τότε οι εκλογές θα αποκτήσουν αξία και θα λειτουργήσουν βελτιωτικά και λυτρωτικά. Στην αντίθετη περίπτωση, οι διεφθαρμένοι πολιτικοί θα συνεχίζουν να χειραγωγούν και να υπονομεύουν τη ζωή των λαών που το επέτρεψαν να διαφθαρούν και το μέλλον μας θα συνεχίσει να δείχνει δυσοίωνο.